Ból piszczeli u biegacza – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół przeciążenia piszczeli (medial tibial stress syndrome – MTSS), bo o tej jednostce mowa, jest jedną z najczęstszych dolegliwości wśród biegaczy z częstotliwością występowania na poziomie ok. 16%, podobnie często diagnozuje się ją u żołnierzy. MTSS nazywany bywa również w literaturze shin splints lub entezopatią mięśnia płaszczkowatego – tak niespójna terminologia przyczyniła się do niepełnego zrozumienia istoty problemu. MTSS objawia się bólem na tylno-przyśrodkowej krawędzi piszczeli, jest indukowany podczas biegu lub marszu i ustępuje podczas odpoczynku. Najczęściej dotyka osoby początkujące w sporcie, biegaczy długodystansowych lub osoby po przebytych kontuzjach. Zaobserwowano także, że częściej dotyka kobiet niż mężczyzn.

Diagnoza 

Na potwierdzenie diagnozy w badaniu klinicznym wykonuje się palpację dystalnej części piszczeli i jeżeli dojdzie do sprowokowania bólu zbliżonego do tego podczas aktywności fizycznej na obszarze o ciągłości min. 5 cm, potwierdza się diagnozę o zespole przeciążenia piszczeli. Możliwy jest również niewielki obrzęk w bolesnej okolicy. MTSS doprowadza do remodelowania się kości piszczelowej – u osób cierpiących na bóle piszczeli (zwłaszcza przewlekle) na obrazie z tomografii komputerowej czasem może być widoczna zmniejszona gęstość mineralna kości, która zwykle wraca do normy po ustąpieniu objawów bólowych. 

Czynniki ryzyka 

W literaturze znanych jest ponad 100 różnych czynników predysponujących do powstawania MTSS, jednak na ten moment wyróżniamy 9 głównych czynników ryzyka o udowodnionym związku z bólem piszczeli. Należą do nich: 

• wskaźnik masy ciała (BMI) – podwyższony poziom zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia dolegliwości; 
• navicular drop test – wynik testu opadania kości łódkowatej, stosowanego w diagnostyce zaburzeń stopy, dodatni wynik (powyżej 10 mm) jest istotnym czynnikiem ryzyka MTSS; 
• zakres zgięcia podeszwowego w stawie skokowym; 
• zakres zgięcia grzbietowego w stawie skokowym; 
• zakres inwersji w stawie skokowym; 
• zakres ewersji w stawie skokowym;
• wartość kąta Q (quadriceps angle) – wyznaczanego pomiędzy dwiema liniami biegnącymi przez staw kolanowy od kolca biodrowego przedniego górnego do środka rzepki oraz od środka rzepki do guzowatości kości piszczelowej; wartość prawidłowa tego kąta dla mężczyzn to ok. 14⁰ i dla kobiet ok. 17⁰; wzrost wartości może predysponować do zaburzeń biomechaniki w stawie rzepkowo-udowym, chondromalacji rzepki i bólu przedniego przedziału kolana; 
• zakres rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym; 
• zakres rotacji zewnętrznej w stawie biodrowym. 

Leczenie 

Standardowo w postępowaniu leczniczym stosuje się drogę zachowawczą opartą na modyfikacji czynników ryzyka, które doprowadziły do dolegliwości bólowych. W rehabilitacji wykorzystuje się czasem zabiegi o charakterze przeciwbólowym i przeciwzapalnym, takie jak: pole magnetyczne, jonoforeza, fonoforeza, czy laser, jednak ich skuteczność jest umiarkowana w kierunku do niskiej. W protokole postępowania fizjoterapeutycznego w pierwszym etapie leczenia zaleca się lód, odpoczynek i stretching, a następnie stopniową zmianę nawyków treningowych i powolne progresywne obciążanie kończyny na możliwie jak największych bezbolesnych dystansach. Większość biegaczy wraca średnio po kilkunastu tygodniach do pełnej sprawności od momentu rozpoczęcia działań leczniczych.  

W niektórych badaniach wskazuje się na skrócenie procesu rekonwalescencji dzięki dodatkowemu zastosowaniu fali uderzeniowej. Ze względu na korelację MTSS z nieprawidłowym ustawieniem stopy podczas biegu (nadmierną pronacją) jednym z sugerowanych nowych sposobów leczenia jest stosowanie indywidualnie dobranych wkładek korygujących – wydaje się, że to właśnie korekcja nadmiernej pronacji stopy jest kluczem do całkowitego pozbycia się tej dolegliwości.  

W rzadkich przypadkach, opornych na leczenie zachowawcze stosuje się postępowanie operacyjne polegające na przecięciu powięzi wzdłuż tylno-przyśrodkowej krawędzi piszczeli i usunięciu paska okostnej z tej okolicy. 

Prewencja 

Zespół przeciążenia piszczeli wciąż pozostaje słabo poznaną jednostką chorobową i z tego powodu dużo łatwiejsze wydaje się zapobieganie niż leczenie. Do zachowań prewencyjnych MTSS zalicza się redukcję masy ciała, noszenie odpowiednio dobranego obuwia lub wkładek podpierających oba łuki stopy, stosowanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie łydki i poprawiających zakres ruchu w stawie skokowym oraz stretching, korekcję techniki biegowej, zachowanie odpowiednich odstępów czasowych pomiędzy treningami i stosowanie zasady stopniowego zwiększania obciążeń.  

Przeczytaj również:
5 rzeczy, o których musisz pamiętać po wysiłku fizycznym