Ból podczas stosunku. Co może być jego przyczyną? 

Ból podczas stosunku – czynniki ryzyka

Czynnikami ryzyka wystąpienia bólu podczas stosunku są m.in.:  

• młody wiek,  
• objawy zakażenia dróg moczowych,  
• zły stan zdrowia,  
• stres i problemy emocjonalne.

Najczęstsze przyczyny dyspareunii

• Suchość pochwy – najczęściej dotyczy kobiet w wieku reprodukcyjnym. Niedostateczne nawilżenie pochwy powoduje tarcie i mikrouszkodzenia nabłonka pochwy i sromu. Dolegliwość ta może wynikać z zaburzeń podniecenia czy chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, miażdżyca, choroby autoimmunologiczne czy neurologiczne. Suchość pochwy może również występować po chemioterapii, terapii hormonalnej lub radioterapii. Ból ten jest obecny zarówno przy inicjacji penetracji, jak i przy penetracji głębokiej. Podczas diagnostyki lekarz może ocenić błonę śluzową pochwy i zlecić dodatkowe badania poziomu hormonów. Przyczynę suchości można leczyć, jednak podczas terapii pomocne mogą okazać się także lubrykanty. 
• Endometrioza – występuje, gdy tkanki endometrium (błony śluzowej macicy) występująe poza jamą macicy. Zachowują się one tak samo i podlegają cyklowi miesięcznemu, a więc krwawią i powodują reakcję zapalną. Oprócz bólu podczas stosunku występuje przewlekły ból w podbrzuszu lub plecach oraz ból w okresie okołomiesiączkowym.
• Mięśniaki macicy – są to niezłośliwe guzy wywodzące się z komórek mięśni macicy. Najczęściej występują u kobiet w wieku rozrodczym. W zależności od ich wielkości mogą powodować ból i uczucie pełności w miednicy, częste oddawanie moczu, obfite miesiączki, a także ból podczas stosunku. 
• Choroby dermatologiczne – przy istnieniu chorób dermatologicznych w okolicy sromu, takich jak liszaj płaski, liszaj twardzinowy czy łuszczyca, może występować ból podczas próby penetracji. Obecne są również zmiany skórne, pieczenie i swędzenie.
• Dyspareunia poporodowa – po pierwszym porodzie siłami natury aż 41% kobiet odczuwa ból podczas stosunku. Rozciągniecie i rozdarcie tkanek oraz nacięcie krocza prowadzą do ran i blizn mogących powodować dyspareunię. Dodatkowo okres po porodzie, szczególnie u matek karmiących piersią, charakteryzuje się obniżonym stężeniem estrogenów, co przyczynia się do suchości w pochwie. Zwykle pomagają lubrykanty lub masaż blizn. Jeśli objawy się utrzymują oraz widoczne są zmiany anatomiczne, można rozważyć zabieg operacyjny.
• Atrofia pochwy – występuje nawet u 50% u kobiet w okresie postmenopauzalnym i jest związana z obniżeniem stężenia estrogenów. Charakteryzuje się suchością pochwy, bólem przy oddawaniu moczu i pieczeniem lub świądem. Lubrykanty zmniejszają nasilenie objawów, jednak najbardziej skutecznym sposobem leczenia jest terapia estrogenami. Hormony te są dostępne w formie żelu, globulek, ringów czy tabletek.
• Wulwodynia – jest to choroba charakteryzująca się dyskomfortem w okolicy sromu, najczęściej opisywanym jako palący ból. Ból może być spowodowany dotykiem, np. podczas wkładaniu tamponu lub stosunkiem seksualnym. Kobiety z depresją i zaburzeniami lękowymi są w grupie ryzyka wulwodynii, a jednocześnie u kobiet z wulwodynią występuje większa szansa zachorowania na depresję i stany lękowe. W leczeniu stosuje się przeciwbólową maść z lignokainą oraz trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, np. amitriptylinę. Chirurgiczne wycięcie bolących miejsc może być skuteczne nawet w 80% przypadków. 
• Choroby przydatków (jajników, jajowodów i otaczających ich tkanek) – mogą być przyczyną dyspareunii. Ból jest zwykle odczuwany podczas głębokiej penetracji, zlokalizowany w miednicy lub podbrzuszu. Niezbędne jest dokładne badanie ginekologiczne pozwalające ustalić dokładną diagnozę i plan leczenia.
• Pochwica – występuje częściej u młodszych kobiet. Jest to mimowolny skurcz mięśni dna macicy, który hamuje wejście do pochwy. Niektóre źródła traktują dyspareunię i pochwicę jako jedną jednostkę chorobową charakteryzującą się bólem, lękiem, problemem z penetracją lub kombinacją tych czynników. Kontrowersje budzi fakt czy pochwica jest pierwotną przyczyną dyspareunii, czy rozwija się ona w odpowiedzi na inne fizyczne lub psychoseksualne zaburzenia. Zwykle leczenie obejmuje fizjoterapię mięśni dna macicy i terapię kognitywno-behawioralną.
• Infekcje – zapalenie cewki moczowej lub infekcje pochwy mogą przyczyniać się do bólu podczas stosunku. Pieczenie podczas oddawania moczu i świąd mogą sugerować infekcję układu moczowego, a wydzieliny z pochwy o nieprzyjemnym zapachu wskazują często na infekcję pochwy. Stany zapalne wyższych części układu moczowo-płciowego mogą przebiegać z gorączką i dreszczami. 

Czynniki psychologiczne wystąpienia dyspareunii 

W odróżnieniu od czynników fizycznych występowania dyspareunii te psychiczne lub psychoseksualne są trudne do skategoryzowania, ale względnie łatwe do rozpoznania. Ból jest objawem fizycznym i często mamy nadzieję na wytłumaczenie go za pomocą fizycznej przyczyny. Najczęściej jednak przyczyny dyspareunii są mieszane – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Wywiad z pacjentką zazwyczaj pozwala zidentyfikować czynniki psychiczne prowadzące do bolesnych stosunków, takie jak stres, stany lękowe, złe wspomnienia związane ze stosunkiem lub historia nadużyć. Pomocna jest psychoterapia i spotkanie z seksuologiem. 

Dyspareunia u mężczyzn  

Istnieje niewiele badań dotyczących dyspareunii u mężczyzn. Według dostępnych publikacji około 1-5% mężczyzn odczuwa ból podczas stosunku. Biorąc pod uwagę fakt, że męskie zaburzenia seksualne są często stygmatyzowane w społeczeństwie, szacuje się, że procent ten jest wyższy. Podobnie jak kobiety, mężczyźni również mogą odczuwać ból spowodowany tarciem przy niedostatecznym nawilżeniu pochwy podczas stosunku. W tym przypadku pomocne mogą okazać się lubrykanty.  

Innymi przyczynami mogą być: 

• uszkodzenie napletka;
• infekcje przenoszone droga płciową, np. grzybice, opryszczka narządów płciowych, rzeżączka; 
• anatomiczne wady prącia, np. stwardnienie ciał jamistych (choroba Peyroniego) objawiająca się skrzywieniem penisa i problemami z erekcją; 
• bolesne erekcje, np. priapizm charakteryzujący się bolesnym długotrwałym wzwodem. 

Przeczytaj również:
Zioła na kobiece infekcje intymne. Jakie wybrać?