Ból psychogenny – czym się charakteryzuje?

Cechy charakterystyczne bólu psychogennego 

Ból ma funkcję ostrzegawczo-ochronną. Informuje o możliwym zagrożeniu i prowokuje do szukania pomocy. Aktywowany zostaje autonomiczny układ nerwowy i hormonalny, oddech i tętno przyspieszają, ciśnienie tętnicze rośnie, a codzienne funkcjonowanie jest znacznie utrudnione. Ból psychogenny to informacja o emocjach i wewnętrznych konfliktach, które bywają zbyt obciążające, aby były świadome – nasz mózg więc decyduje o informowaniu o nich przez ciało.

Jakie są cechy bólu psychogennego? 

• Najczęściej dotyczy głowy, brzucha, pleców, klatki piersiowej.
• Dokładne jego źródło jest trudne do zlokalizowania – miejsce największego bólu często się zmienia lub pacjent ma problem, aby określić, gdzie boli go najbardziej. 
• Często wycisza się podczas snu (ból nocyceptywny, tj. spowodowany uszkodzeniem ciała zwykle w nocy nasila się). 
• Słabo reaguje na leki przeciwbólowe, natomiast leki przeciwdepresyjne często przynoszą ulgę w bólu. 
• Objawy utrudniają funkcjonowanie bardziej niż podobny ból o przyczynach medycznych. Pacjent często rezygnuje z dotychczasowych aktywności, unika pracy lub szkoły i kontaktów z innymi ludźmi. 
• Może mieć charakter ostry lub przewlekły. Zazwyczaj ten pierwszy związany jest z reakcją lękową i aktywuje się w konkretnych, stresogennych sytuacjach. Ból przewlekły zwykle towarzyszy depresji, niekiedy zakamuflowanej przez objawy somatyczne. 
• Jest on opisywany przez pacjenta poprzez nacechowane emocjonalnie słowa, np. ból jest przerażający. 

Ból psychogenny – czynniki ryzyka 

Prawdopodobieństwo wystąpienia bólu psychogennego zwiększają: 

• płeć żeńska; 
• wiek dziecięcy lub starszy; 
• niski status ekonomiczny i poziom wykształcenia; 
• bezrobocie; 
• stres; 
• historia zdarzeń traumatycznych w dzieciństwie (np. przemoc); 
• odczuwanie wysokich oczekiwań społecznych, szczególnie rodzinnych; 
• uwikłanie w konflikty rodzinne; 
• korzyści wtórne z choroby (np. zwolnienie lekarskie z pracy, częstsze zainteresowanie innych stanem pacjenta); 
• wrażliwość na ból i inne sygnały z ciała; 
• współwystępowanie choroby przewlekłej fizycznej lub doświadczenie choroby psychicznej (depresja, zaburzenia lękowe); 
• historia chorób psychicznych w rodzinie. 

Ból psychogenny – diagnoza i leczenie 

Postępowanie diagnostyczne obejmuje przede wszystkim dokładne zbadanie możliwych przyczyn fizjologicznych odczuwanego bólu. Jeśli nie wyjaśniają go one, można postawić hipotezę o psychogennym podłożu. Do weryfikacji tej tezy specjalistom pomagają następujące pytania: 

• Czy pacjent jest zadowolony z życia? 
• Czy pacjent ma kłopoty ze snem? 
• Czy w życiu pacjenta miało miejsce jakieś traumatyczne wydarzenie? 
• Jak pacjent radzi sobie z życiowymi zmianami? 
• Co pacjent myśli o własnym bólu? 
• Czy ból przynosi korzyść – symboliczną lub rzeczywistą? 

Odpowiedzi pomagają zrozumieć funkcjonowanie pacjenta i zauważyć ewentualne skłonności do somatyzacji.

W leczeniu bólu psychogennego bywa pomocna farmakoterapia – leki antydepresyjne i przeciwlękowe oraz psychoterapia, w której pacjenci uczą się rozpoznawać i interpretować swoje myśli, emocje i doznania. Wiele badań wskazuje też na skuteczność medytacji i relaksacji.

Przeczytaj również:
Objawy psychotyczne u chorych na depresję