Cukier a cholesterol. Jaki mają związek?

Cukrzyca jest chorobą, w której dochodzi do zaburzeń metabolizmu glukozy. Często cukrzycy towarzyszą także zaburzenia metabolizmu lipidów, czyli dyslipidemie. Współistnienie tych dwóch chorób znacznie podwyższa ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. W przebiegu dyslipidemii stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i HDL oraz triglicerydów odbiegają od normy. Zaburzenia lipidów w przebiegu cukrzycy są następstwem wzrostu insulinooporności i zmniejszenia wydzielania insuliny.  

W profilu lipidowym pacjentów z cukrzycą typu 2 i dyslipidemią można odnotować: 

• wzrost stężenia lipidów po posiłku, 
• wzrost stężenia trójglicerydów w surowicy, 
• obniżenie stężenia frakcji HDL cholesterolu, 
• wzrost stężenia małych gęstych frakcji cholesterolu LDL. 

Wpływ insulinooporności na profil lipidowy 

Insulinooporność jest to stan, w którym zmniejszona jest wrażliwość tkanek na insulinę. Towarzyszy cukrzycy typu 2. Zazwyczaj insulinooporność związana jest z otyłością i niedostateczną aktywnością fizyczną.  

Oprócz zaburzenia metabolizmu węglowodanów insulinooporność wpływa na: 

• zahamowania lipogenezy i nasilenia lipolizy, co wpływa na wzrost stężenia kwasów tłuszczowych i triglicerydów we krwi, 
• zahamowanie aktywności lipazy lipoproteinowej, co przyczynia się do wzrostu stężenia triglicerydów we krwi, 
• zmniejszenie rozmiaru i zwiększenie gęstości lipoprotein, w tym LDL, 
• odblokowanie syntezy chylomikronów i VLDL w wątrobie, co wywołuje hipertriglicerydemię. 

Objawy wysokiego poziomu cholesterolu u cukrzyków 

W znaczącej większości przypadków podwyższony poziom lipidów u osób z cukrzycą nie daje żadnych specyficznych objawów.  

Niektóre osoby mogą zaobserwować: 

• zmiany skórne (żółtaki) – podskórne grudki, głównie w okolicy oczodołów i czoła; w znacznej hipertriglicerydemii mogą pojawić się na całym ciele; 
• powikłania naczyniowe o charakterze mikro- i makroangiopatii. 

Cele terapeutyczne leczenia zaburzeń lipidowych w cukrzycy 

Podwyższony poziom lipidów w połączeniu z cukrzycą znacznie zwiększa ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.  

W związku z tym Polskie Towarzystwo Diabetologiczne wydało następujące zalecenia odnośnie docelowych wartości stężenia cholesterolu: 

• U osób z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym stężenie cholesterolu LDL < 55 mg/dl (< 1,4 mmol/l) i redukcja o co najmniej 50% w stosunku do wartości wyjściowej i/lub stężenie cholesterolu nie-HDL < 85 mg/dl (2,2 mmol/l); 
• U osób z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym stężenie cholesterolu LDL < 70 mg/dl (1,8 mmol/l) i redukcja o co najmniej 50% w stosunku do wartości wyjściowej i/lub stężenie cholesterolu nie-HDL < 100 mg/dl (2,6 mmol/l); 
• U osób z umiarkowanym ryzykiem sercowo-naczyniowym (osoby z cukrzycą typu 2 < 50. roku życia, z czasem trwania cukrzycy < 10 la, bez innych czynników ryzyka) stężenie cholesterolu LDL < 100 mg/dl (2,6 mmol/l) i/lub stężenie cholesterolu nie-HDL < 130 mg/dl (3,4 mmol/l); 
• Stężenie triglicerydów < 150 mg/dl (<1,7 mmol/l). 

W jaki sposób obniżyć poziom cholesterolu przy cukrzycy?  

Celem terapii u cukrzyków jest obniżenie stężenia LDL oraz trójglicerydów przy jednoczesnym podwyższeniu stężenia HDL. Istnieją dwie metody leczenia: zmiana stylu życia (dieta, aktywność fizyczna, rzucenie nałogów) i leczenie farmakologiczne polegające na przyjmowaniu leków obniżających poziom cholesterolu we krwi.   

Dieta u osób zmagających się zarówno z wysokim cukrem, jak i cholesterolem, powinna wykluczać produkty przetworzone, wszelkie produkty słodzone: jogurty, napoje gazowane, słodycze, dżemy itp., a także tłuste mięso, smalec i inne tłuste potrawy. W diecie diabetyka powinny dominować surowe warzywa i małe ilości owoców, oleje roślinne, orzechy i nasiona, a także chudy nabiał i ryby (najlepiej morskie). 

W leczeniu zaburzeń lipidowych przy współistniejącej cukrzycy wykorzystywane są zazwyczaj dwie grupy leków – statyny i fibraty. W obniżaniu poziomu cholesterolu znaczący wpływ mają także: 

• witamina B3 (niacyna) – wpływa ona na redukcję stężenia cholesterolu LDL i trójglicerydów nawet o 15%; podwyższa także stężenie cholesterolu HDL w surowicy; utrzymywanie niacyny na odpowiednim poziomie przyczynia się do zmniejszenia zapadalności na choroby układu sercowo-naczyniowego;

• kwasy omega-3 – kwasy EPA i DHA przyczyniają się do obniżania poziomu trójglicerydów we krwi.

Jak uchronić się przed rozwojem zaburzeń lipidowych? 

Wprowadzenie odpowiedniej profilaktyki uchroni cię od rozwoju zaburzeń lipidowych oraz pomoże w kontroli glikemii.  

• Stosuj zdrową dietę, która jest wzbogacona o wielonienasycone tłuszcze, 
• Podejmuj systematyczną aktywność fizyczną, 
• Postaraj się zredukować masę ciała, jeśli masz nadwagę lub otyłość, 
• Zerwij z nałogiem palenia, 
• Zrezygnuj ze spożywania alkoholu.