Jakie choroby przenoszą komary?

W jaki sposób komary przenoszą choroby? 

Komary są wektorem pomiędzy zainfekowanym zwierzęciem a organizmem człowieka. W przenoszeniu chorób dużą rolę odgrywają gatunki komarów, które żyją na tyle długo, by w ich organizmie doszło do rozwoju pasożyta, czy też dużej replikacji wirusa. Umożliwia to zwiększenie prawdopodobieństwa przekazywania patogenów. Samice komarów, aby wytworzyć jaja odżywiają się krwią zwierząt. W przypadku, gdy zassana krew jest zakażona, po dostaniu się do przewodu pokarmowego komara dochodzi do zainfekowania najpierw komórek nabłonka jelita, a następnie innych komórek, w tym gruczołów ślinowych. Gdy samica komara nakłuwa skórę człowieka następuje przekazanie do naczyń krwionośnych człowieka drobnoustrojów – namnożonych wirusów albo pasożytów. W miejscu ukłucia dochodzi do miejscowych reakcji alergicznych na ślinę komara. Same drobnoustroje zaś wędrują do docelowych narządów człowieka [1-3].

Jakie choroby przenoszą komary?  

Komary przenoszą wiele chorób pasożytniczych i wirusowych. Do najczęstszych należą: 

Malaria 

Uważana jest za najpoważniejszą chorobę przenoszoną przez komary. Wywołana jest przez zarodźca malarii – pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Rozpowszechniona jest w regionach o ciepłym i gorącym klimacie. Wektorem w tej chorobie są samice komarów z rodzaju Anopheles. Po ukłuciu wraz ze śliną komara do krwi człowieka przedostają się pasożyty, które następnie przemieszczają się do wątroby. W kolejnych fazach dochodzi do zajęcia krwinek czerwonych i ich rozpadu, co prowadzi do napadu gorączki malarycznej poprzedzonej dreszczami. Początkowymi objawami choroby są bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe i niepokój. W zależności od gatunku zarodźca malarii, gorączka występuje cyklicznie co 48 lub 72 h. Na ciężki przebieg choroby szczególnie narażone są kobiety w ciąży, dzieci i osoby z obniżoną odpornością. W ciężkim przebiegu choroba doprowadza rocznie do śmierci nawet 1 mln ludności świata. Podstawowym lekiem jest chlorochina. Możliwe jest zastosowanie chemioprofilaktyki przeciwmalarycznej przed wyjazdem w regiony endemiczne dla malarii [4]. 

Chikungunya 

To tropikalna choroba wirusowa, wywołana przez arbowirus (alfawirus z rodziny Togaviridae). Przenoszona jest przez komary z rodzaju Aedes, dla których charakterystyczne są białe paski na czarnym ciele. W ostatnich latach stale dochodzi do rozszerzania zasięgu występowania tej choroby. Charakterystycznymi objawami zakażenia są: nagłe wystąpienie gorączki, ostrego bólu stawów kończyn, bólu mięśni, złego samopoczucia oraz wysypki grudkowo-plamkowej. Leczenie tej choroby jest wyłącznie objawowe [4]. 

Zakażenie wirusem Zika 

Wirus Zika należy do rodziny Flaviviridae. Do zakażenia dochodzi głównie w wyniku ukąszenia przez komara z rodzaju Aedes. Po kilku dniach od zakażenia pojawiają się grypopodobne objawy, takie jak umiarkowana gorączka, bóle mięśni i stawów. Jednak w większości przypadków przebieg zakażenia jest bezobjawowy. W przypadku zarażenia się przez kobietę w ciąży istnieje ryzyko wystąpienia ciężkich wad u płodu, szczególnie obserwowane jest wystąpienie mikrocefalii (małogłowia) [5]. 

Żółta febra 

Należy ona do chorób zakaźnych o ostrym przebiegu. Występuje w regionach o ciepłym klimacie. Powoduje ją wirus z rodziny Togaviridae przenoszony przez ukłucie komara Aedes aegypti. Charakterystycznymi objawami są: nagły początek z gorączką, żółtaczka, bóle głowy, mięśni, jadłowstręt, skłonność do nadmiernych krwawień. Leczenie tej choroby jest tylko objawowe, zaś jej przebycie pozostawia odporność [4]. 

Denga 

Choroba ta wywołana jest przez wirusa z rodziny Flaviviridae. Wektorem jest komar Aedes aegypti. Przechorowanie nie doprowadza do uodpornienia. Choroba może manifestować się zarówno niewielkimi objawami, jak i ciężkim zespołem wstrząsowym. Najczęściej występującymi objawami są: gorączka, ból głowy za gałkami ocznymi, wymioty, biegunka i wysypka plamisto-grudkowa. W każdej postaci choroby możliwe jest tylko leczenie objawowe [4]. 

Gorączka Zachodniego Nilu 

To choroba wirusowa, spowodowana wirusem należącej do tej samej rodziny, co wirus wywołujący dengę. Rezerwuarem tej choroby są ptaki tropikalne i wędrowne, wektorem zaś grupa muchówek, do której należą komary. Rozprzestrzenienie wirusa następuje wraz z przemieszczaniem ptaków i wszelkiego rodzaju transportem, gdzie mogą dostać się komary. W 80% przypadków w przebiegu choroby nie są zauważalne objawy lub mają one niewielkie nasilenie. Ciężki przebieg występuje rzadko i objawiać się może zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i zapaleniem mózgu [4]. 

Japońskie zapalenie mózgu 

Zakaźna choroba układu nerwowego wywołana wirusem z rodziny Flaviviridae. W większości przypadków nie dochodzi do ujawnienia objawów. Możliwy jest jednak ciężki przebieg choroby, m.in. z zaburzeniami świadomości, drgawkami czy też zmianą stanu psychicznego. Nie istnieje leczenie przyczynowe, możliwe jest tylko leczenie objawów [6]. 

Zapobieganie chorobom przenoszonym przez komary 

Chorobom przenoszonym przez komary można zapobiec poprzez zwalczanie komarów i dostępne szczepienia. Podstawową metodą ochronną jest używanie repelentów, czyli środków odstraszających organizmy żywe. Przed komarami można zabezpieczyć się również poprzez założenie specjalnych siatek, moskitier na drzwi i okna czy też zamykanie okien na noc. Ponadto istotne jest noszenie odpowiedniego chroniącego ubrania w jasnym kolorze z długimi rękawami i nogawkami.  

Sposobem umożliwiającym niszczenie komarów są metody biologiczne. Polegają one na korzystaniu z odpowiednich preparatów, które niszczą larwy wielu gatunków komarów w miejscach ich bytowania, takich jak bagna, stawy, kanały melioracyjne czy też rozlewiska. Możliwe jest również niszczenie miejsc umożliwiających rozwój komarów poprzez osuszanie błot i zasypywanie zbiorników wodnych.  

W zapobieganiu rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych przez komary znaczenie ma dodatkowo leczenie zwierząt zainfekowanych drobnoustrojami. Kolejną metodą jest hamowanie rozwoju owadów, ich zdolności reprodukcyjnych poprzez regulatory wzrostu, do których należą hormony juwenilne [1].  

Działania zapobiegające chorobom przenoszonym przez komary, bezpośrednio dotyczące człowieka to uodpornienia pod postacią szczepienia. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdy planowana jest podróż w miejsca endemiczne dla danej choroby zakaźnej. Dostępne są 3 szczepionki przeciwko wirusowym chorobom przenoszonym przez komary takim jak: żółta febra, denga i japońskie zapalenie mózgu [6-8]. Co ciekawe, od niedawna dostępna jest również szczepionka przeciwko malarii dla dzieci. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje ją od 5. miesiąca życia w regionach o umiarkowanym i wysokim ryzyku zakażenia [9]. 

W związku z ciągłym przemieszczaniem się ludności oraz zmianami klimatycznymi dochodzi do tego, że choroby przenoszone przez komary są coraz bardziej powszechne. W ciężkich przypadkach mogą prowadzić one nawet do śmierci zakażonego. Dlatego tak ważne jest zapoznanie się ze sposobami zmniejszenia ryzyka zakażenia. Szczególnie dotyczy to osób planujących podróże w regiony tropikalne, gdzie to ryzyko jest wysokie.

Przeczytaj również:
Naturalne olejki na komary i inne owady – jakie stosować?