Wirus Usutu – czy stanowi zagrożenie dla człowieka?

Wirus Usutu – charakterystyka

USUV jest małym wirusem o kulistym kształcie (40-60 nm średnicy) i budowie typowej dla flawiwirusów. Jego materiał genetyczny stanowi jednoniciowy RNA, a otoczka lipidowa wirusa zawiera glikoproteinę E, mającą znaczenie w procesie łączenia się z komórką gospodarza. Wyróżniono dwie główne grupy genetyczne wirusa:

• afrykańską,
• europejską. 

W obrębie tych grup wyszczególniono dodatkowo 8 linii filogenetycznych, z których pierwsze trzy określane są jako “Afryka 1-3”, a kolejnych pięć – jako “Europa 1-5”.   

Wirus Usutu jest przenoszony poprzez ukąszenie komarów z rodzaju:

• Aedes,
• Anopheles,
• Culex,
• Culiseta,
• Ochlerotatus,
• Coquillettidia,
• Mansonia.

Usutu jest zagrożeniem dla ponad 60 gatunków ptaków.

Kilkanaście lat temu wirus Usutu był przyczyną masowego padania kosów w Austrii, a kolejne ptasie epidemie odnotowano na Węgrzech, w Szwajcarii, we Włoszech, w Belgii oraz Holandii. Przeciwciała przeciwko USUV zostały wykryte u ptaków znajdujących się w Grecji, Polsce oraz Wielkiej Brytanii, co świadczy o występowaniu zarażenia także w tych państwach. Wirus jest odnotowywany między innymi u następujących gatunków:

• pustułka zwyczajna,
• trzcinniczek zwyczajny,
• piegża zwyczajna,
• cierniówka,
• muchołówka żałobna, 
• sroka zwyczajna,
• wróbel zwyczajny,
• kos zwyczajny.

Czy wirus Usutu stanowi zagrożenie dla ludzi?

Wirus po raz pierwszy został wyizolowany w 1959 roku z komara Culex neavei, występującego w pobliżu rzeki Usutu, która znajduje się w południowej Afryce. Na przestrzeni lat obejmujących okres od 1981 do 2004 identyfikowano go wśród ludności afrykańskiej, natomiast w 2009 roku został odnotowany we Włoszech u pacjenta z obniżoną odpornością. Od tego czasu wirus lub przeciwciała przeciwko USUV były wykryte także u innych osób przebywających w:

• Chorwacji,
• Austrii,
• Serbii,
• Węgrzech,
• Hiszpanii,
• Szwajcarii,
• Niemczech. 

Jakie są objawy zarażenia wirusem Usutu?

Do zarażenia dochodzi w momencie ukąszenia przez zainfekowanego komara, po czym obserwowane są następujące objawy:

• gorączka,
• wysypka,
• bóle głowy, 
• objawy neurologiczne,
• zapalenie mózgu, 
• zapalenie opon mózgowych.

Człowiek jest przypadkowym gospodarzem wirusa i dotychczas nie potwierdzono możliwości przenoszenia USUV pomiędzy ludźmi. 

Należy podkreślić, że część zarażeń wirusem przebiega bezobjawowo, natomiast jest on szczególnie niebezpieczny dla osób z obniżoną odpornością lub immunosupresją. 

Diagnostyka i leczenie zakażenia USUV

Niestety obecnie nie ma komercyjnych testów pozwalających na odpowiednią diagnostykę zarażenia wirusem Usutu, przez co metody analityczne muszą być specjalnie opracowywane w danych laboratoriach. Powinny one wykorzystywać możliwość rozpoznania USUV we krwi lub w płynie mózgowo-rdzeniowym na podstawie:

• badań serologicznych poprzez wykrycie specyficznych przeciwciał,
• izolacji wirusa z hodowli,
• metod genetycznych. 

W przypadku zarażenia wirusem Usutu możliwe jest prowadzenie jedynie leczenia objawowego. Należy zadbać o jak najlepszą kondycję pacjenta, między innymi poprzez odpowiednie nawadnianie oraz podawanie środków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Mimo podjętej próby nie wyprodukowano dotychczas szczepionki chroniącej przed USUV. 

W ostatnich latach wirus Usutu stał się potencjalnym zagrożeniem nie tylko dla ptaków, lecz także dla ludzkiej populacji. Jest to niewątpliwie duże wyzwanie dla lekarzy i diagnostów, którzy muszą być odpowiednio przygotowani do opieki nad zarażonymi pacjentami. Konieczne jest pełniejsze poznanie ekologii, epidemiologii oraz czasu trwania wiremii USUV, by w przyszłości móc skutecznie walczyć z tym niebezpiecznym patogenem. 

Źródła:

• Biała M., Jerczak B., Inglot M., Knysz B. (2018). Flawiwirusy–nowe patogeny chorobotwórcze dla ludzi. Postepy Hig Med Dosw (online), 72, 184-191.
• Glinski Z., Kostro K. (2016). Flawiwirusy oraz flawiwirozy zwierząt i człowieka. Życie Weterynaryjne, 91(02).
• Markowska-Daniel I., Kita J. (2018). Występowanie i znaczenie zakażeń wirusem Usutu. Życie Weterynaryjne, 93(11).