Cyklotymia. Czym się różni od zaburzenia afektywnego dwubiegunowego?

Cyklotymia – co to jest? 

Cyklotymię zaliczamy do zaburzeń afektywnych (w klasyfikacjach medycznych uznawana jest za podtyp ChAD). Cyklotymia, podobnie jak zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu I i II, charakteryzuje się zmiennością nastroju. W ChAD objawy obniżonego czy podwyższonego nastroju są jednak bardziej nasilone i spełniają kryteria epizodów depresji, manii bądź hipomanii.  

Cyklotymia różni się od zaburzenia afektywnego dwubiegunowego nie tylko nasileniem objawów, ale również ich długością. W przebiegu ChAD pomiędzy epizodami występują krótsze lub dłuższe okresy remisji – czyli brak lub znaczący spadek liczby bądź nasilenia objawów, a sam pojedynczy epizod zwykle nie trwa dłużej niż kilka miesięcy. Objawy cyklotymii mogą natomiast utrzymywać się nawet przez kilka lat, szczególnie gdy zaburzenie pozostaje niezdiagnozowane i nieleczone.  

Dodatkowo w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym (typu I) mogą występować tzw. epizody mieszane, czyli równolegle występujące objawy depresji i manii, oraz objawy psychotyczne, które nie pojawiają się przy cyklotymii. 

Cyklotymia – kto jest na nią narażony? 

Cyklotymia rozpoznawana jest zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Najwięcej przypadków odnotowuje się wśród osób młodych, a jej pierwsze oznaki zazwyczaj pojawiają się już u nastolatków i młodych dorosłych.  

Zaburzenie nie ma zwykle ostrego początku, objawy pojawiają się i rozwijają w sposób stopniowy. Cyklotymia może zwiększać ryzyko rozwoju zaburzenia afektywnego dwubiegunowego (typu I lub II). 

Cyklotymia, podobnie jak ChAD, jest ściśle związana z czynnikami genetycznymi. Jeśli rodzic cierpi na cyklotymię, istnieje większe ryzyko, że jego dzieci również jej doświadczą. Objawy cyklotymii mogą ujawnić się na skutek doświadczenia silnego stresu czy kryzysu psychicznego wywołanego np. śmiercią bliskiej osoby, rozwodem czy zmianami związanymi z burzliwym okresem dojrzewania. 

Cyklotymia – objawy 

Do objawów cyklotymii zaliczamy te świadczące o obniżeniu, jak i podwyższeniu nastroju. 

W przypadku obniżenia nastroju osoba cierpiąca na cyklotymię: 

• często odczuwa smutek i wewnętrzną pustkę; 
• łatwo się irytuje, ale również odczuwa niepokój; 
• ma problemy ze snem (jest bardzo senna lub nie może zasnąć); 
• nie ma na nic siły, jest ciągle zmęczona; 
• ma poczucie winy, któremu mogą towarzyszyć myśli samobójcze; 
• nie ma żadnych życiowych planów ani aspiracji; 
• wycofuje się z kontaktów społecznych, ma niskie poczucie własnej wartości; 
• ma trudności w pracy i nauce – wynikają one z braku motywacji, problemów ze skupieniem uwagi, obniżonej zdolności planowania działań i rozwiązywania problemów; 
• ma wahania masy ciała; 
• niczym się nie interesuje, nawet aktywnościami, które wcześniej sprawiały jej radość. 

Przy podwyższeniu nastroju osoba borykająca się z cyklotymią: 

• odczuwa radość niewspółmiernie do okoliczności, wykazuje nadmierny optymizm; 
• jest nerwowa i drażliwa; 
• ma zawyżone poczucie własnej wartości – przecenia siebie i swoje możliwości; 
• twierdzi, że ma więcej energii niż zazwyczaj; 
• częściej angażuje się w różne aktywności, np. spotkania towarzyskie, hobby, podejmowanie nowych wyzwań w pracy. 

Cyklotymia – diagnoza i leczenie 

Przy diagnozie cyklotymii lekarz nie tylko stwierdza obecność objawów świadczących o wahaniach nastroju, ale również zwraca uwagę na: 

• długość trwania objawów – muszą utrzymywać się co najmniej 2 lata u osób dorosłych i co najmniej rok u dzieci i nastolatków; 
• czas remisji – w odróżnieniu od ChAD objawy cyklotymii mają charakter przewlekły, a okresy remisji nie przekraczają 2 miesięcy; 
• niemożność wytłumaczenia objawów innym zaburzeniem psychicznym (w szczególności ChAD I lub II typu); 
• przyczynę i okoliczności pojawienia się objawów – jeśli wahania nastroju występują u osób zmagających się z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych, należy zastanowić się, czy nie są one spowodowane ich długotrwałym przyjmowaniem; 
• ich znaczenie dla funkcjonowania pacjenta – cyklotymię diagnozuje się, gdy wahania nastroju znacząco obniżają jakość życia pacjenta w relacjach społecznych czy sferze zawodowej.  

Leczenie cyklotymii opiera się na psychoterapii i farmakoterapii. Lekarz przepisuje te same leki, co w przypadku innych typów ChAD, jednak zwykle w znacznie mniejszych dawkach. 

Przeczytaj również:
Choroba dwubiegunowa (ChAD). Na czym polega, jak wygląda i jak leczyć dwubiegunowość afektywną?