Cykoria podróżnik – właściwości i zastosowanie

Cykoria podróżnik – morfologia 

Cykorię podróżnik można spotkać na piaszczystych lub kamienistych glebach Azji i Europy, nieopodal nasypów czy na polach uprawnych. Osiąga ona maksymalnie 120 cm wysokości. Jej zielonkawoszara łodyga jest mocno rozgałęziona. Cykoria podróżnik posiada lancetowate liście, a sama łodyga zakończona jest niebiesko-bladymi kwiatami, które czasem wyrastają również z kątów bocznych łodygi. Osiągają do 4 cm średnicy.  

Ciekawostką jest fakt, że na noc kwiaty zamykają się i otwierają się w ciągu dnia.

Cykoria podróżnik kwitnie od lipca do września. Ciężko ją zerwać, ponieważ zawiera dużą ilość mocnych włókien. Roślina ta jest wiatrosiewna – do rozsiewu nie potrzebuje ingerencji człowieka, dlatego jest spotykana w tak wielu miejscach. 

Surowcami pozyskiwanymi z rośliny są przede wszystkim korzenie. Są one zazwyczaj w bardzo niewielkim stopniu rozgałęzione i przybierają kształt palowy, są zgrubiałe i mięsiste. Zbiorów dokonuje się późną jesienią lub wczesną wiosną. Również ziele cykorii stanowi surowiec farmaceutyczny. Oba surowce powinny zostać poddane obróbce termicznej – należy je wysuszyć w 40°C zaraz po zbiorach. 

Cykoria podróżnik – skład

Z kwitnącego ziela rośliny przede wszystkim pozyskuje się:  

• kumaryny,  
• antocyjany, 
• flawonoidy.  

Tymczasem z korzeni wyekstrachowano ponad 100 składników aktywnych, w tym:  

• gorzkie laktony seskwiterpenowe – laktupirynę i laktucynę,  
• fitosterole,  
• intybinę,  
• śladowe ilości olejku eterycznego,   
• fenolokwasy – kwas cykoriowy,  
• cholinę,  
• Inulinę,  
• sole mineralne. 

W medycynie głównie stosowane są ekstrakty wodne i alkoholowe na bazie korzenia cykorii. 

Cykoria podróżnik – zastosowanie w medycynie 

Cykoria uprawiana była już przez starożytnych Egipcjan i używana zarówno w celach medycznych, jak i jako substytut kawy, dodatek do warzyw i okazjonalnie jako składnik pasz dla zwierząt. 

Cykoria na przestrzeni wieków znalazła wiele zastosowań w ziołolecznictwie. Przede wszystkim odkryto jej właściwości: 

• hepatoprotekcyjne, 
• gastroprotekcyjne, 
• wspomagające pracę układu sercowo-naczyniowego, 
• antyoksydacyjne, 
• hipolipemizujące, 
• przeciwnowotworowe, 
• wspomagające narządy rozrodcze, 
• przeciwcukrzycowe, 
• przeciwzapalne, 
• przeciwbólowe, 
• uspokajające, 
• wspomagające układ immunologiczny, 
• przeciwdrobnoustrojowe, 
• wspomagające gojenie ran, 
• przeciwdrobnoustrojowe,  
• przeciwrobacze, 
• przeciwmalaryczne. 

Zawarte w ekstrakcie z cykorii kwasy organiczne zwalczają bakterie poprzez zapobieganie adhezji bakterii do komórek żywiciela oraz poprzez niszczenie biofilmu bakteryjnego. Okazuje się, że ekstrakt z korzenia cykorii działa niszcząco m.in. na bakterie Escherichia Coli. Roślina ta dzięki zawartości tanin i laktonów seskwiterpenowych może być również stosowana w odrobaczaniu zwierząt. 

Dodatkowo w Afganistanie napar wodny ze świeżych korzeni cykorii był stosowany jako preparat zwalczający gorączkę malaryczną. Roślina zawdzięcza te właściwości zawartości gorzkich laktonów seskwiterpenowych – laktupiryny i laktucyny. 

Cykoria – działanie przeciwcukrzycowe

W latach 70 XX wieku odkryto, że korzeń cykorii podróżnik zawiera aż do 40% inuliny.  

Związek ten nie wpływa na poziom cukru we krwi, dlatego może być stosowany u pacjentów chorujących na cukrzycę. Dodatkowo ekstrakt z cykorii ma właściwości hipoglikemiczne i hipolipemizujące. Cykoria ma również działanie uczulające komórki na insulinę. W tym przypadku najważniejszym związkiem aktywnym zawartym w cykorii jest kwas cykoriowy, który potencjalnie może stanowić nowy lek przeciwcukrzycowy – wykazuje zarówno działanie uczulające na insulinę, jak i pobudzające wydzielanie insuliny. 

Właściwości gastro- i hepatoprotekcyjne 

Już w starożytności cykoria była wykorzystywana w leczeniu żółtaczki. Okazuje się bowiem, że stosowanie ekstraktów z tej rośliny znacząco redukuje poziom enzymów wątrobowych (ALAT, ASPAT) w surowicy.  

Dodatkowo zawarta w cykorii eskuletyna należąca do grupy związków fenolowych została pozytywie przebadana jako środek działający ochronnie przed uszkodzeniem wątroby wywołanym stosowaniem paracetamolu. 

Tradycyjnie ekstrakt z cykorii był stosowany w celu łagodzenia dolegliwości trawiennych, takich jak uczucie pełności, utrata apetytu, wzdęcia i spowolnione trawienie. 

Działanie antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe

Cykoria podróżnik wykazuje działanie antyoksydacyjne – redukuje ilość wolnych rodników w organizmie. Za właściwości te odpowiadają przede wszystkim związki fenolowe zawarte w cykorii. 

Dodatkowo ekstrakt z surowego korzenia cykorii wykazuje właściwości antyproliferacyjne komórek nowotworowych, zmniejszając w ten sposób wzrost guza. 

Toksyczność cykorii podróżnik

Choć cykoria wędrowniczka jest stosowana przez ludzi od wieków, to jednak należy mieć na uwadze, że powstające po zażyciu ekstraktów z korzeni metabolity wtórne mogą mieć właściwości toksyczne dla organizmu. Jest to mało prawdopodobne, ponieważ cykoria wykazuje toksyczność dopiero po spożyciu dużych ilości surowca.  

Każda roślina czy substancja stosowana w niewłaściwej dawce może zaszkodzić.  

Cykoria podróżnik – przeciwwskazania 

Cykorii nie powinny stosować osoby uczulone na rośliny z rodziny astrowatych. 

Cykoria podróżnik – zastosowanie w gastronomii 

Cykoria podróżnik, poza zastosowaniem w lecznictwie, może być stosowana jako substytut kawy, a wysoka zawartość inuliny w korzeniu sprawia, że jest świetnym zamiennikiem cukru ze względu na jej niski poziom kaloryczności.  

Przeczytaj również:
Gotu kola – właściwości, zastosowanie, skutki uboczne