Czym jest polipragmazja i jak jej uniknąć?

Z czym wiąże się niebezpieczeństwo? 

Opisywane zjawisko przyczynia się do powstawania ciężkich powikłań terapeutycznych. Pacjent, który jest przewlekle chory na kilka jednostek chorobowych, uczęszcza do wielu lekarzy specjalistów. Każdy z nich przepisuje zestaw leków skutecznych w leczeniu choroby, jednak pomiędzy zestawami leków mogą tworzyć się interakcje. Często dochodzi do sytuacji zaordynowania kolejnego leku, który miałby za zadanie zwalczyć skutki uboczne innego. Wszystko to prowadzi do sytuacji, w której pacjent chory na kilka przewlekłych chorób stosuje dziennie nawet kilkanaście różnych tabletek.  

Na podstawie obserwacji w aptece można zauważyć, iż pacjenci dotknięci tym zjawiskiem kupują także mnóstwo leków bez recepty, by poprawić kondycję swojego zdrowia. Bardzo często w takiej sytuacji pacjent odczuwa ból wątroby, który stara się leczyć lekami przeciwbólowymi bez recepty lub suplementami diety na wątrobę. Są to kolejne substancje, które zażywane bez wiedzy specjalisty powodować będą kolejne skutki uboczne.  

Najbardziej dotkniętą skutkami polipragmazji jest grupa seniorów, ponieważ wraz z wiekiem maleją zdolności kompensacyjne organizmu, a wątroba gorzej radzi sobie z metabolizmem leków. 

Kto jest winny? 

Analizując cały błędny proces od ordynacji do interakcji, przyjmijmy pacjenta, który choruje przewlekle na 2 jednostki chorobowe. 

• Lekarz 1 przepisał prawidłowy zestaw leków, skutecznie zwalczających skutki choroby 1. 
• Lekarz 2 także przepisał prawidłowy zestaw leków, skutecznie zwalczających skutki choroby 2. 
• Farmaceuta 1, do którego udał się pacjent z receptą od lekarza 1, prawidłowo wydał zestaw leków. 
• Farmaceuta 2, także prawidłowo wydał wszystkie leki z recepty i poinformował szczegółowo pacjenta o zasadach ich stosowania. 
• Pacjent stosuje leki zgodnie z ordynacją każdego z lekarzy. 

Jak łatwo zauważyć, każde ogniwo działa prawidłowo i nie możemy tutaj mówić o niekompetencji lekarza, farmaceuty czy też pacjenta. Problem leży wyłącznie w komunikacji wszystkich ogniw. Gdyby pacjent zdawał sobie sprawę, czym jest polipragmazja, być może poinformowałby zarówno lekarzy, jak i farmaceutów o innych lekach, które stosuje. Uniknęlibyśmy interakcji, a pacjent samoleczenia lekami bez recepty, które często poprawiają jedynie niektóre efekty uboczne interakcji lub działań niepożądanych, a nasilają inne. Dlatego tak ważnym zadaniem jest uświadomienie społeczeństwa, z czym wiąże się ryzyko tego zjawiska.  

Jak często polipragmazja dotyka Polaków? 

Niestety, opisywane zjawisko jest dość częste.  

Co trzeci Polak po 65. roku życia przyjmuje pięć lub więcej leków dziennie. 

Narodowy Fundusz Zdrowia przygotował raport, który szczegółowo zbadał ilość wykupionych leków przez społeczeństwo polskie – ponad 2 miliony Polaków wykupiło w 2018 roku więcej niż 5 substancji leczniczych miesięcznie. Im większa jest liczba wykupionych substancji leczniczych przez jednego pacjenta, tym większe ryzyko wystąpienia polipragmazji. 

Jak uniknąć polipragmazji? 

Udając się do lekarzy różnych specjalności, zawsze miej przy sobie notatkę zawierającą wszystkie leki, które stosujesz. W takiej notatce powinny znajdować się informacje dotyczące nazwy preparatu, dawki oraz częstości stosowania. Wykupując recepty w aptece, możesz poprosić farmaceutę, by sprawdził, czy pomiędzy lekami nie dochodzi do zagrażających zdrowiu i życiu interakcji. 

Nie stosuj leków na własną rękę, jeśli zażywasz przewlekle inne leki. Niedopuszczalne tutaj jest „dorywcze” stosowanie jakichkolwiek preparatów na receptę, które wykupuje rodzina lub sąsiad. 

Polipragmazja w dobie pandemii COVID-19 

Niepokojące zjawisko niestety nasiliło się wskutek panującej pandemii. Wzrosły obawy pacjentów o własne zdrowie, a także o sytuację, w której znajdą się bez leków niezbędnych do życia. Pacjenci częściej także szukają sposobów, aby dodatkowo zabezpieczyć swoje zdrowie na własną rękę. Chętniej sięgają po leki bez recepty oraz liczne suplementy diety. Powoduje to dodatkowe zagrożenia interakcji z lekami przyjmowanymi przewlekle. 

Na skutek utrudnionego dostępu do lekarzy, pacjenci korzystający z teleporad bardzo często nie są świadomi, jaki zestaw leków został im przepisany. Mają także problem z informowaniem lekarzy o innych przyjmowanych lekach przez telefon. 

Wskutek opisanych wyżej zjawisk codziennym widokiem w aptekach są pacjenci przynoszący nierzadko kilka kodów e-recept na łącznie kilka (lub nawet kilkanaście) różnych substancji leczniczych. Ryzyko interakcji jest w takim wypadku bardzo duże. 

Ustawa o Zawodzie Farmaceuty jako pomoc w zwalczaniu polipragmazji 

Wspomniana wyżej ustawa zakłada pomoc w zwalczaniu dużego problemu wielolekowości. Zgodnie z ustawą, wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia pacjenta oraz ochronę zdrowia publicznego i polega (między innymi) na sprawowaniu opieki farmaceutycznej. Ta natomiast przewiduje wykonywanie przeglądów lekowych jako jedno z działań zawodowych magistra farmacji w Polsce. Przegląd taki miałby za zadanie ocenić skuteczność farmakoterapii oraz uwzględniać (i rozwiązywać) problemy lekowe pacjenta. Cały proces ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa w procesie farmakoterapii i może okazać się skutecznym narzędziem do zminimalizowania problemu polipragmazji.

Przeczytaj również:
Dlaczego leki wykazują działania niepożądane?