Dogoterapia. Czy kontakt z psem może działać terapeutycznie? 

Na czym polega dogoterapia? 

Dogoterapię nazywamy inaczej kynoterapią. Jest to rodzaj oddziaływań terapeutycznych, w których uczestniczy pies. Pełni on funkcję „terapeuty”. Pies terapeutyczny jest wykorzystywany jako element terapii rehabilitacyjnej. Jego rolą jest poprawa funkcjonowania i samopoczucia osoby cierpiącej na zaburzenia natury somatycznej lub psychicznej. Zajęcia z udziałem czworonoga mogą mieć nie tylko charakter leczniczy, ale także edukacyjny. Pies już samą swoją obecnością może sprawić radość choremu, co korzystnie wpływa na jego stan emocjonalny i motywację. 

Dogoterapia – jakie przynosi korzyści?

Dogoterapia może przynieść nam wiele korzyści. Działa stymulująco na rozwój funkcji motorycznych, poznawczych i społeczno-emocjonalnych.  

Pozytywne następstwa dogoterapii potwierdzają badania naukowe. 

Co daje nam dogoterapia? 

• Dostarcza dużą dawkę pozytywnych emocji i poprawia samopoczucie. 
• Umożliwia nam tworzenie więzi i poczucia bezpieczeństwa ze zwierzęciem. Dodatkowo wpływa pozytywnie na umiejętność tworzenia więzi z drugą osobą, radzenia sobie z samotnością. 
• Stymuluje nas do aktywności ruchowej. 
• Dzięki niej rozwijamy empatię, czyli uważność na potrzeby i emocje zwierząt i ludzi. 
• Pomaga nam poprawić zdolność do skupienia uwagi. 
• Stymuluje nasze zmysły. 
• Pomaga nam w rozwoju orientacji w schemacie własnego ciała. 
• Sprawia, że jesteśmy zrelaksowani, wyciszeni i lepiej kontrolujemy emocje. 
• Dzięki niej mamy większą motywację do nauki i ćwiczeń. 
• Pomaga obniżyć napięcie mięśniowe. 

Przebieg dogoterapii 

Przebieg dogoterapii może różnić się w zależności od liczebności grupy, formy zajęć czy schorzenia dotykającego uczestników. Inaczej będą przebiegały zajęcia np. z osobą ze spektrum autyzmu, a inaczej z osobą sparaliżowaną po wypadku komunikacyjnym.

Wyróżniamy następujące formy zajęć prowadzonych z udziałem psów opisane przez Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne:

Terapia z udziałem psa (TP)

Jest to forma zajęć z określonym celem terapeutycznym. Specjalista dobiera określone metody i ćwiczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta. Ten rodzaj zająć jest procesem w pełni dokumentowanym (karta przebiegu zajęć) oraz prowadzonym w porozumieniu i konsultacji z całym zespołem leczącym danego pacjenta (np. lekarzem, fizjoterapeutą, logopedą, pedagogiem specjalnym). Dzięki takiej formie pracy możemy wybrać najlepsze metody terapii i na bieżąco sprawdzać ich efekty. Najlepsze rezultaty przynosi terapia indywidualna (pacjent, pies terapeutyczny, opiekun psa i czasem rodzic/opiekun prawny dziecka) lub terapia w bardzo małej grupie;

Zajęcia rekreacyjne z udziałem psa (SP)

Są to bardziej swobodne zajęcia. Uczestnicy spotkania skupiają się na spontanicznej zabawie i kontakcie z psem. Mogą go głaskać, wydawać komendy czy się z nim bawić (np. rzucając mu piłkę). Taka forma zajęć zwykle nie wymaga prowadzenia dokumentacji i może być stosowana w większej grupie osób. Ma nie tylko poprawić nastrój uczestników spotkania, ale także umożliwić im integrację i przełamywanie lęków w kontaktach z otoczeniem. Dodatkowo kontakt z psem wywiera pozytywny wpływ na rozwój sensomotoryczny dziecka;

Spotkanie edukacyjne z udziałem psa (EP)

Są to zajęcia nastawione przede wszystkim na wspomaganie rozwoju poznawczego dziecka i motywowanie go do przyswajania wiedzy z pomocą czworonożnego towarzysza. Są one prowadzone przeważnie w szkołach i przedszkolach. Przebieg spotkania, jego cele i efekty są dokumentowane, a samo przeprowadzenie spotkania wymaga nie tylko fachowej wiedzy i doświadczenia opiekuna czworonoga, ale również określonego scenariusza zajęć. Motywacja do nauki i łatwość przyswajania wiadomości może ulec znacznej poprawie, gdy w tym procesie dziecku towarzyszy pies.

Podstawowe zasady: 

• Spotkania odbywają się od 2 do 4 razy w miesiącu. 
• Spotkania przeważnie trwają do 2 godzin, aby dać psu czas na regenerację sił. 
• Zajęcia mogą być prowadzone w formie spotkań indywidualnych lub grupowych. 
• Nadrzędnymi celami spotkań są poprawa samopoczucia uczestników zajęć oraz rozwijanie empatii, samokontroli i funkcji poznawczych. Zajęcia z udziałem psa często sprawiają, że dziecko staje się pewniejsze siebie w kontaktach z ludźmi. Dodatkowo dogoterapia motywuje do aktywności ruchowej. 

Przykładowy przebieg sesji dogoterapii: 

1. Powitanie – opiekun przedstawia psa, uczestnicy się z nim zapoznają, dziecko (lub dzieci) może się przedstawić i powiedzieć coś o sobie. 
2. Przedstawienie budowy ciała psa – ma na celu przybliżenie dziecku, jak zbudowany jest pies, ale również ma mu pokazać, w których miejscach pies lubi / nie lubi być dotykany. 
3. Część związana z bliskością i kontaktem fizycznym – dziecko może głaskać, tulić czy wyczesywać czworonoga. Czynności te działają uspokajająco i powodują wydzielanie hormonów szczęścia (serotoniny, dopaminy, endorfin). 
4. Wydawanie komend – jest to część pracy terapeutycznej, która ma za zadanie skłonić uczestnika do aktywności i utrzymywania kontaktu z psem i jego opiekunem (mówienia, zwiększania zasobów słownictwa).  
5. Chodzenie z psem na smyczy – pobudza funkcje motoryczne i zmusza uczestnika do aktywności ruchowej.  
6. Swobodna zabawa z psem, np. aportowanie – wywołuje pozytywne emocje i daje poczucia odprężenia.

Czym zajmuje się dogoterapeuta?

Dogoterapeuta to osoba odpowiedzialna za nadzór procesu dogoterapii. Układa plan zajęć oraz dobiera ćwiczenia do potrzeb i możliwości poszczególnych uczestników zajęć.  

Dogoterapeutą może zostać każdy, kto wraz ze swoim psem przejdzie odpowiednie szkolenie. Ze względu na specyfikę pracy atutem będzie wykształcenie pedagogiczne lub psychologiczne.

Aby zakwalifikować się do szkolenia, pies musi posiadać szereg pozytywnych cech: 

• Łagodne usposobienie i zrównoważony temperament. 
• Przyjazne nastawienie nie tylko do osób znajomych, ale również do obcych i osób w różnym przedziale wiekowym (np. dzieci, osoby starsze). 
• Brak lękliwości i reaktywności – pies powinien zachować spokój nawet w mało przyjemnych sytuacjach, np. gdy nagle rozlegnie się hałas. 
• Duże pokłady cierpliwości i wyrozumiałości – pies powinien lubić dotyk i zachować spokój nawet wówczas, gdy poczuje lekki ból (np. gdy dziecko szarpnie go za ucho). 
• Współpraca z ludźmi, słuchanie i wykonywanie poleceń opiekuna. 

Powyższe cechy są brane pod uwagę i oceniane przez wielu ekspertów za pomocą testów i ściśle określonych kryteriów. Na ich podstawie oraz po uwzględnieniu umiejętności trenerskich opiekuna wydawany jest certyfikat dopuszczający danego czworonoga do pracy w charakterze psa terapeutycznego. 

Do zadań dogoterapeuty zaliczamy: 

• tresurę i odpowiednią socjalizację psa, 
• dbanie o zdrowie fizyczne i psychiczne psa, 
• tworzenie planów, scenariuszy i dokumentacji szkolenia, 
• obserwację zwierzęcia i kontrolę przebiegu spotkania (w razie potrzeby interwencję).

Czy każdy pies nadaje się do dogoterapii? 

Jeśli pies pomyślnie przejdzie szkolenie, uzyskuje certyfikat i status psa terapeutycznego.  

Jeśli chcesz zostać dogoterapeutą i decydujesz się na wybór psa, weź pod uwagę jego rasę i hodowlę, z której pochodzi.  

Przed wyborem psa: 

• zapoznaj się z warunkami panującymi w hodowli (powinna być rejestrowana w ZKwP),  
• zapytaj o temperament rodziców,  
• wybierz odpowiednie szczenię (nie wybieraj największego i najstarszego szczeniaka z miotu oraz tego najmniejszego i najmłodszego).  

Nie bierz pod uwagę psów, które historycznie były wykorzystywane jako psy obronne, psy do walk czy psy polujące. W ich genotypie jest zapisana predyspozycja do zachowań niepożądanych (z perspektywy dogoterapii). 

Rasy psów często spotykane wśród psów terapeutycznych:  

• Golden i Labrador Retriever, 
• Pudel (średni lub duży), 
• Cavalier king charles spaniel. 

Zwróć także uwagę na przebieg wczesnej socjalizacji psa, którą później będziesz kontynuować jako nowy opiekun. 

Wskazania do dogoterapii 

Dogoterapia ma wiele zastosowań. Każdy z nas może czerpać korzyść z towarzystwa czworonoga. Jednak w niektórych schorzeniach dogoterapia może okazać się istotnym elementem procesu rehabilitacji.  

Zaliczamy tutaj np.: 

• zaburzenia ze spektrum autyzmu, 
• ADHD, 
• niepełnosprawność intelektualną, 
• niepełnosprawność fizyczną, 
• zespół Downa, 
• porażenie mózgowe, 
• zaburzenia psychiczne (depresję, zaburzenia lękowe), 
• padaczkę. 

Dogoterapia może również okazać się pomocna u osób starszych (np. z chorobą Alzheimera) i samotnych oraz u pacjentów przebywających na oddziałach onkologicznych. 

Dogoterapia – przeciwwskazania 

Do przeciwwskazań do stosowania dogoterapii zaliczamy: 

• odczuwanie lęku przed psami, 
• alergię na sierść i ślinę psów, 
• podatność na infekcje i obniżoną odporność, 
• obrażenia ciała w postaci np. ran otwartych (możliwość zakażenia rany). 

Przeczytaj również:
Hipoterapia. Czy kontakt z koniem może działać terapeutycznie?