Dziegieć. Czy warto mieć go w apteczce?

Dziegieć – co to jest? 

Dziegieć (smoła drzewna) to ciemnobrązowa, lepka, gęsta ciecz. Powstaje w procesie suchej destylacji drewna lub kory drzew.  

Najstarsze odnalezione ślady produkcji dziegciu datuje się na minimum 80 tysięcy lat. Do jego produkcji wystarczało drewno, murowany piec lub dół wykopany w ziemi i palenisko. Po umieszczeniu materiału w dziegciarni, surowiec zamykano w szczelnych naczyniach lub uszczelniano gliną i mchem, aby maksymalnie ograniczyć dostęp tlenu. Proces produkcji dziegciu trwałnawet 30 godzin. Pod wpływem wysokiej temperatury sięgającej 1000°C z drewna wydzielały się gazy, które po schłodzeniu skraplały się. Tak powstały destylat odprowadzano specjalnymi rurkami na zewnątrz.

Obecnie na potrzeby przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego dziegieć produkowany jest w warunkach laboratoryjnych. 

Skład dziegciu może różnić się w zależności od gatunku użytego w produkcji drzewa, jego wieku, rodzaju gleby, na której rosło oraz temperatury i czasu trwania samego procesu suchej destylacji.  

W zależności od gatunku użytego drzewa wyróżniamy np.: 

• dziegieć sosnowy (maź sosnową) o żółtobrunatnym lub ciemnozłotym kolorze; działa przeciwświądowo, dlatego jest wykorzystywany głównie w leczeniu łuszczycy i łojotokowego zapalenia skóry głowy; 
• dziegieć brzozowy o barwie brunatnoczarnej; obecnie najczęściej występuje jako składnik szamponów na łupież i łojotok; 
• dziegieć jałowcowy skutecznie zmniejsza stan zapalny skóry objętej trądzikiem; 
• dziegieć bukowy stosowany obecnie do pielęgnacji kopyt i racic zwierząt gospodarskich. 

Do tej samej grupy substancji zaliczamy też dziegieć węglowy pozyskiwany z węgla brunatnego lub kamiennego. Jest on tańszy w produkcji, ale może podrażniać skórę i działać fotouczulająco. 

Dziegieć – zastosowanie 

Dziegieć działa: 

• przeciwzapalnie, 
• przeciwbakteryjnie, 
• przeciwgrzybiczo, 
• przeciwpasożytniczo, 
• przeciwświądowo, 
• złuszczająco, 
• miejscowo znieczulająco, 
• hamująco rogowacenie naskórka, 
• wysuszająco, 
• wykrztuśnie, 
• moczopędnie, 
• żółciopędnie. 

Dziegieć możesz stosować zewnętrznie w postaci maści, past, roztworów alkoholowych, mydeł, szamponów, pudrów płynnych. Dawniej dziegieć stosowano także wewnętrznie, wykorzystując jego działanie wykrztuśne (dziegieć sosnowy) oraz antyseptyczne do odkażania dróg oddechowych, układu pokarmowego i moczowego. Obecnie nie zaleca się przyjmowania preparatów dziegciu doustnie. 

Dziegieć jest jednym z najstarszych leków stosowanych w chorobach skóry, np. łuszczycy, egzemy, nużycy, grzybicy, trądziku pospolitego czy łupieżu skóry głowy.

Dziegieć – przeciwwskazania i skutki uboczne 

Nie stosuj dziegciu, jeśli: 

• jesteś w ciąży,  
• karmisz piersią, 
• cierpisz na niewydolność nerek, 
• chorujesz na nowotwory. 

Najczęstsze skutki uboczne stosowania dziegciu to przejściowe zapalenie mieszków włosowych, podrażnienie skóry lub kontaktowa reakcja alergiczna. Unikaj kontaktu preparatów dziegciowych z oczami.  

Dziegieć ma również właściwości fotouczulające, co grozi pojawieniem się przebarwień na skórze. Po zastosowaniu preparatu przez około dobę unikaj promieni słonecznych. Dotyczy to głównie smoły węglowej, w mniejszym stopniu dziegciu drzewnego. 

Jeden ze składników dziegciu – kreozot – działa rakotwórczo. Jednak według badań dzisiejsze preparaty zawierające dziegieć sosnowy są na tyle oczyszczone, że zawierają minimalne stężenia substancji niebezpiecznych.

Aby kuracja dziegciem była w pełni bezpieczna, nie powinna trwać dłużej niż 6 tygodni. Nie stosuj też preparatów z dziegciem na dużej powierzchni skóry.

Przeczytaj również:
Jak zrobić mydło?