GMO. Czy jest szkodliwe?

GMO – co to jest? 

GMO (Genetically Modified Organism), czyli genetycznie modyfikowany organizm, inny niż ludzki, którego materiał genetyczny został celowo zmieniony przy pomocy metod inżynierii genetycznej. Powstaje poprzez przeszczep fragmentu DNA (transgenu) od biorcy, odpowiedzialnego za daną cechę, do własnego genomu. Transgeny po przeszczepie są przekazywane następnym pokoleniom. Stąd wzięła się ich druga nazwa, organizmy transgeniczne. Dzięki temu pozyskuje się nowe cechy fizjologiczne albo też zmienia te obecne. 

Głównym zastosowaniem GMO jest produkcja pewnych substancji chemicznych, np. insuliny oraz wyprodukowanie nowych gatunków roślin. Rośliny zmodyfikowane genetycznie mają zwiększoną odporność na choroby, pestycydy i szkodniki. Modyfikacji genetycznych dokonuje się również w medycynie (np. w badaniach nad chorobami nowotworowymi) oraz biologii, gdzie modyfikuje się bakterie (np. Escherichia coli), grzyby i wirusy. Tworzenie organizmów genetycznie modyfikowanych nie przebiega jednak bez zastrzeżeń, ponieważ wiąże się to z nadaniem organizmom cech, które nie występują u nich naturalnie.  

W jakich produktach jest GMO? 

Produkcja roślin transgenicznych dotyczy głównie krajów spoza Europy. Największymi producentami żywności genetycznie modyfikowanej pozostają Stany Zjednoczone, Argentyna, Kanada, Indie i Chiny.  

Produkty GMO można znaleźć przede wszystkim w:  

• kukurydzy,  
• soi,  
• rzepaku,  
• bawełnie,  
• buraku cukrowym,  
• goździkach.  

Obok wymienionych gatunków w obrocie żywności, szczególnie w USA, występują także genetycznie zmodyfikowane: pomidory, kabaczek, cykoria, melony, papaja, lucerna, ryż i len. Uprawa roślin genetycznie zmodyfikowanych dopuszcza również uprawy: ziemniaków, fasoli, bakłażana, słodkiej papryki, lucerny siewnej, jabłek, śliwek, pszenicy, soczewicy, trzciny cukrowej, tytoniu, róży, krokosza barwierskiego czy topoli.   

Żywność pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso, jaja, mleko i jego przetwory, uznaje się za wolne od GMO. Chociaż producenci żywności stosują w hodowli pasze genetycznie modyfikowane, to przyjmuje się, że produkt końcowy nie zawiera genetycznie zmodyfikowanego materiału i jest on bezpieczny dla konsumenta. 

Czy GMO w Polsce jest legalne? 

Polska jest krajem wolnym od upraw GMO, zgodnie z przyjętymi w 2008 r. zapisami (art. 49a ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz.U.2022.546 t.j.)). Natomiast na terenie pozostałych krajów europejskich można znaleźć produkty genetycznie modyfikowane, które wykorzystuje się do produkcji żywności i pasz, głównie kukurydzę, soję, bawełnę i rzepak. Dodatkowo Polska wprowadziła zakaz stosowania upraw genetycznie zmodyfikowanej odmiany kukurydzy – MON810. W niektórych krajach, takich jak USA, uprawy GMO są masowe.  

Czy GMO jest szkodliwe dla zdrowia? 

Większość naukowców uważa, że organizmy modyfikowane genetycznie nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, natomiast nadal dysponujemy zbyt małą liczbą badań w tym kierunku. Z kolei z punktu widzenia przedstawicieli Greenpeace (organizacji działającej na rzecz ochrony środowiska) GMO może stanowić zagrożenie, ponieważ nie są znane konsekwencje jego działania na ludzki organizm.

Zabiegi biotechnologiczne, które przeprowadza się pomiędzy gatunkami mogą powodować powstawanie nowych substancji toksycznych, chorób i wad.

Takie zabiegi często wykonuje się między niespokrewnionymi ze sobą organizmami, np. pomidorami a rybami, co nigdy nie zdarza się naturalnie w przyrodzie. Może to doprowadzić do nieprzewidywalnych i nieodwracalnych zmian. Taka modyfikacja genetyczna już nigdy się nie cofnie i zostanie przekazane kolejnym pokoleniom, czyli np. kolejne plony genetycznie modyfikowanej kukurydzy czy soi już na zawsze pozostaną zmodyfikowane.

W dwóch badaniach nad możliwymi skutkami podawania zwierzętom pasz genetycznie zmodyfikowanych stwierdzono, że nie ma istotnych różnic w bezpieczeństwie i wartości odżywczej pasz zawierających materiał pochodzący z roślin genetycznie zmodyfikowanych. Wiele organizacji naukowych, m.in. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), potwierdziło brak negatywnych skutków zdrowotnych po spożyciu GMO. Z kolei inne badania toksyczności na zwierzętach z niektórymi rodzajami żywności GMO wykazały, że mogą one wpływać negatywnie na wątrobę, trzustkę, nerki oraz parametry biochemiczne krwi.  

Uprawy GMO pozostają alternatywnymi środkami zwiększania produkcji żywności i tym samym rozwiązania problemu głodu na świecie obecnie lub w przyszłości. Potrzebne są jednak nowe metody, aby zbadać różnice w składzie, wartościach odżywczych i toksykologicznych między uprawami GMO a żywnością konwencjonalną.

Przeczytaj również:
Dieta planetarna. Na czym polega odżywianie przyjazne planecie?