Hemoroidy. Jak leczyć tę uciążliwą przypadłość?

Co to są hemoroidy?

Guzki krwawnicze to jamiste naczynia żylne w kształcie poduszek. Są one w umiarkowanym stopniu wypełnione krwią i znajdują się w kanale odbytu. Ich rolą jest uszczelnianie końcowego otworu przewodu pokarmowego, a tym samym regulacja wypróżnień i oddawania gazów. Wyróżniamy guzki wewnętrzne (z górnego splotu odbytniczego) i zewnętrzne (z dolnego splotu żył odbytniczych).

Gdy w wyniku patologicznych zmian guzki nadmiernie wypełnią się krwią, nazywamy je hemoroidami. Słowo “hemoroid” funkcjonuje także w języku potocznym jako synonim guzka krwawniczego.

Hemoroidy – przyczyny

Fizjologicznie w czasie procesu defekacji guzki dociskane są do ściany jelita i odpływa z nich krew. Dzięki temu wypróżnienie jest możliwe i przebiega w prawidłowy sposób. Problem pojawia się wtedy, gdy guzki nadmiernie wypełniają się krwią, która nie zostaje usunięta z naczyń. Powstaje wówczas obrzęk i stan zapalny. Pojawiają się nieprzyjemne objawy, a wypróżnianie staje się bolesne i nieprzyjemne. W konsekwencji, w obawie przed np. pęknięciem czy wypadnięciem hemoroidu, często dochodzi do wstrzymania defekacji.

Istnieje wiele przyczyn hemoroidów. Najczęściej są to czynności lub stany, w których dochodzi do zaburzenia ciśnienia w naczyniach okolicy odbytu lub zastoju w nich krwi.

Są trzy teorie powstawania tych zjawisk:

•   naczyniowa,
•   mechaniczna,
•   zapalna.

Rozwojowi hemoroidów sprzyjają:

•       siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej;
•       nadmierna aktywność fizyczna, np. dźwiganie ciężarów;
•       nieregularne wypróżnienia – zaparcia lub biegunki;
•       nieprawidłowa pozycja w czasie defekacji i nadmierne parcie;
•       nadużywanie środków przeczyszczających,
•       nadużywanie alkoholu;
•       ciąża i poród;
•       niska zawartość błonnika w diecie;
•       podeszły wiek;
•       otyłość.

Hemoroidy – objawy

Hemoroidy dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne. Pierwszy typ jest wyczuwalny w palpacyjnym badaniu przez odbyt. Lekarz może je zobaczyć także za pomocą anoskopu, czyli specjalnego wziernika.

Hemoroidy zewnętrzne są umiejscowione poza kanałem odbytu i są widoczne gołym okiem.

Najczęściej stosowana kwalifikacja obejmuje cztery stopnie zaawansowania choroby:

• I stopień – hemoroidy nie wychodzą poza kanał odbytu;
• II stopień – hemoroidy wypadają na zewnątrz podczas defekacji, ale wracają na swoje miejsce samoistnie;
• III stopień – wypadające podczas parcia czy po intensywnym wysiłku fizycznym hemoroidy muszą być wprowadzane ręcznie;
• IV stopień – hemoroidów nie da się odprowadzić manualnie; najczęściej wymagana jest interwencja chirurgiczna.

Objawy zmian chorobowych w okolicach odbytu są uciążliwe i nieprzyjemne. Szacuje się, że dotykają nawet co drugiego dorosłego Polaka.

Najczęściej obserwujemy:

• świąd i pieczenie okolic odbytu – jest to pierwszy i bardzo często bagatelizowany objaw;
• podrażnienie śluzówki (często w wyniku drapania) i sącząca się wydzielina, odczuwalna jako wilgoć w okolicy odbytu;
• uczucie niepełnego wypróżnienia – często powoduje jeszcze mocniejsze parcie, co wywołuje zwiększenie ciśnienia w jamie brzuszne. Utrudnia to odpływ krwi i może prowadzić do dalszego powiększania guzków krwawniczych;
• krwawienie z odbytu – widoczne na papierze toaletowym. W cięższych przypadkach krwawienie może być silniejsze i utrzymywać się nawet przez kilka dni, prowadząc do niedokrwistości;
• wypadanie guzka na zewnątrz – dotyczy hemoroidów wewnętrznych, które wypadają w wyniku parcia lub intensywnej aktywności fizycznej;
• ból – towarzyszy zakrzepicy lub stanowi zapalnemu.

Hemoroidy – kiedy udać się do lekarza?

Często popełnianym błędem jest bagatelizowanie pierwszych objawów. Jest to dość zrozumiałe, ponieważ pacjenci, chcąc uniknąć krępującego i wstydliwego badania, nie zgłaszają się do lekarza. Warto zaznaczyć, iż szybkie wykrycie problemu znacznie ułatwia leczenie. 

Rozpoznanie choroby hemoroidalnej polega zazwyczaj na ocenie wzrokowej i badaniu per rectum w celu wykluczenia innej przyczyny, np. polipów odbytu czy powiększenia prostaty. Do wizyty u lekarza powinno nas skłonić krwawienie z odbytu. Może być ono objawem zaawansowanej choroby hemoroidalnej, jak i poważniejszej choroby, np. raka jelita grubego.

Hemoroidy – leczenie i profilaktyka

Jeśli zmiany chorobowe są niewielkie, podstawowym działaniem jest wprowadzenie diety z dużą ilością błonnika (tzw. diety bogatoresztkowej). Pomoże ona w regulacji rytmu wypróżnień. W przypadku diety bogatej w błonnik pamiętaj również o odpowiedniej ilości płynów (co najmniej 2-2,5 litra dziennie). 

Istotne jest także wprowadzenie aktywności fizycznej, zwłaszcza u osób pracujących na siedząco. Warto co jakiś czas, choćby na chwilę, wstać, przejść się i rozciągnąć.

Osoby prowadzące siedzący tryb życia, które nie doświadczają żadnych objawów, również powinny podejmować działania profilaktyczne, ponieważ są w grupie ryzyka zachorowania. 

Pacjenci powinni dodatkowo kontrolować masę ciała, dbać o higienę okolic odbytu i ograniczyć (najlepiej do zera) stosowanie środków przeczyszczających.

Istotne jest również unikanie silnego parcia oraz przyjmowanie prawidłowej pozycji w czasie defekacji. Tułów powinien być lekko pochylony do przodu, a ugięte kolana powinny znajdować się powyżej linii bioder. Aby to osiągnąć, możesz podstawić pod stopy odwróconą do góry dnem miskę lub dziecięcy podnóżek.

Jeśli powyższe metody okażą się nieskuteczne, pomocne będą leki dostępne bez recepty. Leczenie choroby hemoroidalnej możemy przeprowadzać miejscowo oraz ogólnoustrojowo.

Hemoroidy – leczenie miejscowe

Miejscowo stosujemy kremy, maści lub czopki na hemoroidy. Aplikujemy je 1-2 razy na dobę. Często są to preparaty złożone, z których jeden (np. tribenozyd) działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwbólowo i zapobiega uszkodzeniu śródbłonka naczyniowego. Drugi natomiast działa miejscowo znieczulająco (lidokaina, cynchokaina). Stosuje się też inne preparaty, zawierające m.in. hydrokortyzon, kwas hialuronowy, taninę, tlenek cynku czy bizmut galusanu zasadowego.   

Innym rozwiązaniem są czopki i maść na hemoroidy z martwymi bakteriami E. coli. Taki skład ma pobudzić układ odpornościowy i zapobiec powstaniu zakażenia. W efekcie prowadzi to do ustąpienia bólu czy świądu. Niekiedy lekarze decydują się na zapisanie maści na hemoroidy z diltiazemem, którą apteka wykonuje na indywidualne zamówienie.

W preparatach miejscowych znajdziemy także propolis czy wyciągi roślinne, np. z kasztanowca, oczaru wirginijskiego, ruszczyka czy kocanki. W łagodniejszych postaciach choroby możemy stosować nasiadówki z kory dębu, które działają ściągająco.

Hemoroidy – leczenie ogólnoustrojowe

Ogólnoustrojowo działamy w celu podniesienia skuteczności terapii. Najpopularniejsza jest tutaj diosmina, stosowana w dawce 2000-3000 mg dziennie. Jej działanie polega na zwiększeniu napięcia naczyń żylnych i zmniejszeniu ich przepuszczalności. Zapobiega też ich pękaniu. Diosmina nie przynosi jednak natychmiastowego efektu. Jej działanie jest widoczne dopiero po kilku dniach kuracji.

W chorobie hemoroidalnej wskazane jest stosowanie także innych flawonoidów, np. escyny czy hesperydyny.

W cięższych przypadkach konieczna może się okazać interwencja lekarska. Wyróżniamy zabiegi mało inwazyjne (np. laserowa operacja hemoroidów, zamrażanie, gumkowanie, ostrzykiwanie) i zabiegi chirurgiczne polegające na wycięciu hemoroidów. O sposobie leczenia decyduje wyłącznie lekarz. Pamiętajmy, że zastosowanie mało inwazyjnych metod wiąże się z ryzykiem nawrotu choroby.

Hemoroidy w ciąży i po porodzie

Hemoroidy u kobiet w ciąży to bardzo częsta przypadłość.

Pojawiają się one na skutek:

• zmian hormonalnych,
• zaparć wynikających z osłabionej motoryki przewodu pokarmowego czy suplementacji żelaza,
• wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej w związku z powiększającą się macicą,
• obniżonej aktywności fizycznej.

Po urodzeniu dziecka hemoroidy z czasem zanikają. Niestety także silne parcie podczas porodu naturalnego może powodować powstanie lub wypadnięcie hemoroidu. Z kolei kobiety po cesarskim cięciu mają spowolniony pasaż jelitowy, co może sprzyjać zaparciom i hemoroidom.

Działania profilaktyczne nie różnią się od tych opisanych wcześniej, Także niektóre preparaty apteczne mogą być bezpiecznie stosowane u kobiet w ciąży czy karmiących piersią.   

Hemoroidy u dzieci

Patologiczne guzki krwawnicze rzadko występują u dzieci. Jeśli już się pojawiają, to zwykle u maluchów cierpiących na przewlekłe zaparcia czy zaburzenia czynnościowe jelit. Mogą także towarzyszyć niektórym chorobom takim jak nowotwory czy choroba Leśniowskiego-Crohna.

Choroba hemoroidalna to bardzo częsta przypadłość, która dosięga nawet połowy Polaków. Warto obserwować swój organizm i w przypadku wystąpienia pierwszych objawów zgłosić się do lekarza lub skorzystać z porady farmaceuty. Im szybciej to zrobimy, tym łatwiej przebiegnie leczenie, a dolegliwości będą mniej uciążliwe.