Jak rozmawiać z dziećmi o wojnie?

Część rodziców odkłada rozmowę „na potem” lub w ogóle z niej rezygnuje. Obawiają się oni, że rozmowa na tak trudne tematy wystraszy dziecko i przyczyni się do pogorszenia się jego stanu psychicznego. Myślenie to jest jednak błędne, ponieważ prawidłowo przeprowadzona rozmowa sprawi, że dziecko uspokoi się i poczuje się pewniej [1].

Wskazówki dla rodziców 

Rodzice pragną chronić swoje pociechy przed wszelką krzywdą, dlatego mogą czasem unikać pewnych tematów lub przedstawiać je w łagodniejszej, zniekształconej formie, która nie odpowiada rzeczywistości. Taka postawa, choć przyświecają jej zwykle dobre intencje, może przynieść odwrotny skutek do zamierzonego. Dziecko może czuć się oszukiwane i okłamywane. Traci ono wówczas zaufanie do rodziców i narasta w nim lęk. Zaczyna szukać odpowiedzi na nurtujące je pytania w nieodpowiednich źródłach, np. pyta kolegów, przegląda strony internetowe z niezweryfikowanymi informacjami.  

Rozmawianie z dziećmi na temat wojny jest bardzo ważne – dzięki temu otrzymują one od nas tak bardzo potrzebne wsparcie i troskę. 

Poniżej znajduje się kilka wskazówek, o których warto pamiętać przygotowując się do rozmowy z dzieckiem o wojnie [1,2,3]: 

1. Jeśli dziecko samo nie podejmuje tematu wojny, zachęć je do tego – z pewnością o wojnie usłyszy, np. w szkole. W sytuacji, gdy dziecko samo nie porusza tego tematu warto zrobić pierwszy krok i zapewnić, że zawsze może ono z nami porozmawiać na każdy temat. Zapytać, czy nie ma żadnych pytań odnośnie obecnej sytuacji, czy wie, co się dzieje obecnie za granicą naszego kraju. Dziecko, aby móc czuć się bezpiecznie, potrzebuje wiedzieć co się dzieje w jego otoczeniu, a wiedza ta powinna pochodzić ze sprawdzonych źródeł i być przekazywana przez znaczące dla dziecka dorosłe osoby. 
2. Rozmowę rozpoczynaj w momencie, kiedy sam jesteś na to gotowy – ważne jest zadbanie o własny stan psychiczny. Napięcie i nerwy nie sprzyjają prowadzeniu rozmowy, ponieważ mogłoby to jeszcze bardziej przestraszyć i zestresować dziecko. 
3. Bądź szczery i nie zniekształcaj rzeczywistości – informacje o wojnie mogą budzić szereg emocji, zwłaszcza silny lęk i niepokój o los świata i ludzi wokół nas. Nazywanie emocji i ich akceptowanie są niezwykle istotne. Zaprzeczanie im i unikanie tematu wojny sprawi, że dziecko poczuje się zagubione i zdezorientowane, bo z jednej strony otrzymuje komunikat o istniejącym zagrożeniu i niebezpieczeństwie, a z drugiej jest zapewniane przez rodziców, że wszystko jest dobrze i nie ma się czym martwić.  
4. Bądź dla dziecka wzorem, jak konstruktywnie radzić sobie z emocjami – rozmawiając z dzieckiem, otwarcie wyrażaj uczucia i pokaż dziecku, że nie należy się ich wstydzić. Rozmowa z bliską osobą i dzielenie się uczuciami przynosi ulgę.  
5. Dopasuj język i zakres informacji do wieku i możliwości dziecka, bądź cierpliwy i uważnie słuchaj komunikatów, które wysyła dziecko. Staraj się odpowiedzieć na wszystkie pytania, a gdy czujesz, że dziecko nie do końca zrozumiało, powtórz i ewentualnie w razie potrzeby przeformułuj swoją odpowiedź. 
6. Zapewnij dziecku chwilę na przemyślenie tego, co usłyszało – jeśli potrzebuje ono przerwy lub nie ma ochoty dalej kontynuować rozmowy, uszanuj to, nie naciskaj i po jakimś czasie znowu podejmij próbę powrotu do tematu.  
7. Zminimalizuj wpływ rozpraszaczy, aby uwaga obu stron była poświęcona wyłącznie rozmowie. Wyłącz telewizor, telefon, przeprowadź rozmowę w ustronnym miejscu. 
8. Wyjaśniając dziecku problematykę wojny, możesz posłużyć się materiałami pomocniczymi. Na rynku dostępne są np. bajki, które mają za zadanie przybliżyć i wytłumaczyć dzieciom w poszczególnych grupach wiekowych czym jest wojna. W przypadku starszych dzieci można odnieść się do wiedzy, którą posiadają one z lekcji historii. 
9. Nie narażaj dziecka na treści związane z wojną, drastycznymi scenami i szczegółami. Stale włączony program telewizyjny czy radiowy dotyczący bieżącej sytuacji nie jest dobrym pomysłem. Istotne jest wspólne podejmowanie aktywności mających na celu chwilowe „odcięcie się”, np. wyjście do kina, na spacer, wspólna gra planszowa. 
10. Wystrzegaj się katastrofizacji, czyli wybiegania myślami w przyszłość i snucia czarnych scenariuszy. Warto skupić się na tym, co tu i teraz. 
11. Nie rezygnuj z codziennych aktywności i form spędzania wolnego czasu – dzieci potrzebują stałości, aby mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa.  
12. Naucz dziecko, w jaki sposób można rozmawiać na tematy trudne, aby zrozumiale wyrazić swoje myśli i przekonania z jednoczesnym uszanowaniem zdania innych osób. Umiejętność analizy i weryfikowania informacji jest cenna i należy ją rozwijać w dziecku.  
13. Zapewnij dziecku bliskość fizyczną, która redukuje uczucie lęku i obniża napięcie zarówno u dzieci, jak i dorosłych. 
14. Zastosuj techniki relaksacyjne – bajki relaksacyjne, wizualizacje. Mogą one zmniejszyć lęk i pomogą radzić sobie ze stresem. 

Rozmowa o wojnie jest rozmową trudną i wielu rodziców może mieć opory przed jej rozpoczęciem, jednak niezwykle ważne dla dobrostanu psychicznego dziecka jest przezwyciężenie tych oporów i podjęcie tematu. Dzieci potrzebują wiedzieć, co dzieje się wokół nich, aby móc czuć się bezpiecznie. Ukrywanie prawdy, kłamanie, zmienianie tematu powodują jedynie narastanie lęku i poczucie bezradności.

Przeczytaj również:
Bunt dwulatka – jak sobie z nim radzić?