Jak stosować leki przy chorobie nerek? Poznaj ogólne zasady!

Czym jest przewlekła choroba nerek?  

Uważa się, że przewlekła choroba nerek to zespół chorób o wielu objawach. Jest ona uważana za chorobę cywilizacyjną. Szacuje się, że na całym świecie choruje na nią około 600 milionów osób, z czego w Polsce około 4,3 miliona.  

Miąższ nerki jest zbudowany z nefronów. Przy przewlekłej chorobie nerek ich liczba z czasem maleje.  

Nieprawidłowości w budowie lub czynności nerek mogą utrzymywać się dłużej niż 3 miesiące i mieć istotne znaczenie dla zdrowia. O problemach z nerkami mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki badań.  

Nieodpowiednią pracę nerek można zdiagnozować przez:  

• badanie moczu (białkomocz, krwiomocz), 
• badania krwi (kreatynina, GFR), 
• USG nerek (badanie obrazowe w celu wykluczenia np. torbieli).  

Jakie są sposoby leczenia przewlekłej choroby nerek ?  

Leczenie przewlekłej choroby nerek może mieć charakter zachowawczy (pacjenci bez wskazań do dializy, zwykle z filtracją kłębuszkową powyżej 15 ml/min) lub postać terapii zastępczej (hemodializa, dializa otrzewnowa, przeszczep nerki). Celem leczenia zachowawczego przewlekłej choroby nerek jest spowolnienie postępu dysfunkcji nerek, leczenie powikłań (niedokrwistość, choroby kości, choroby sercowo-naczyniowe), szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B oraz przygotowanie do terapii nerkozastępczej. 

Oprócz wprowadzenia odpowiedniej farmakoterapii ważne jest stosowanie poniższych zasad:  

• zmiana stylu życia – dotyczy szczególnie osób, które palą papierosy i mają problem z utrzymaniem właściwej masy ciała;  
• wprowadzenie dietoterapii; 
• unikanie leków nefrotoksycznych i stosowanie odpowiednich dawek leków dostosowanych przez lekarza specjalistę (nefrologa) do wartości GFR. 

Jak dobiera się dawki leków przy chorobie nerek?

Lekarz dobiera odpowiednią dawkę leku, uwzględniając poniższe zasady:  

1. Dawki pozostają takie same jak w przypadku osoby ze zdrowymi nerkami, a lekarz wydłuża okres częstotliwości przyjmowania leku. W praktyce oznacza to, że pacjent chory na przewlekłą chorobę nerek nie przyjmuje leku jak pacjent zdrowy, np. 2 tabletki co 4 godziny. Jest on zobowiązany wydłużyć ten czas dwukrotnie, czyli np. z 4 do 8 godzin.  
2. Lekarz zmniejsza dawkę leku o 50%, zachowując tę samą częstotliwość przyjmowania leku. Na przykład zdrowa osoba przyjmuje 2 tabletki co 12 godzin, a pacjent z chorobą nerek stosuje 1 tabletkę co 12 godzin.  

Zasady te nie zawsze sprawdzają się u wszystkich pacjentów i oprócz zmniejszenia dawek czasami należy wydłużyć odstęp między nimi.   

W przypadku pacjentów, którzy uczęszczają na hemodializy, sytuacja dobrania dawek leków nie jest już taka oczywista. Istnieje ryzyko usunięcia substancji czynnej z organizmu pacjenta wskutek dializy. W tym przypadku lekarz może zastosować zmianę pory dawkowania leku lub wprowadzić dodatkową dawkę po dializie.  

W czasie leczenia osoby cierpiące na choroby współistniejące są zobowiązane do podjęcia leczenia u wielu specjalistów. Każdy lekarz powinien zostać poinformowany o chorobie nerek. W przypadku wprowadzenia nowego leku istotne, by pacjent zapytał lekarza o bezpieczeństwo stosowania danego leku, sposób dawkowania i częstotliwość jego przyjmowania. Warto dowiedzieć się również, czy nowo przepisany lek nie wejdzie w interakcje z innymi lekami.  

Warto, aby pacjent zawsze miał przy listę przyjmowanych leków, co umożliwi lekarzowi szybką weryfikację. O każdych nowo otrzymanych lekach należy powiadomić nefrologa.   

Czy osoby z chorobą nerek mogą bezpiecznie stosować zioła?

Aktualnie brakuje danych dotyczących stosowania produktów ziołowych u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek.  

Zioła i suplementy ziołowe zawierają wiele substancji o silnym działaniu. Ilość ziół zawartych w preparacie nie jest dokładnie określona.  

Nieprawidłowo stosowane zioła mogą doprowadzić do interakcji, prowadząc do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta.  

Zioła w dużych dawkach mogą uszkodzić nerki. W związku z tym ważne, aby pacjent nie przyjmował dodatkowych suplementów ziołowych bez konsultacji z lekarzem. Należy stosować się do zaleceń lekarza prowadzącego. 

Czy osoby z chorobą nerek mogą przyjmować leki bez recepty?

Wiele preparatów przeciwbólowych i przeciwzapalnych jest dostępnych bez recepty. Substancje zawarte w tych lekach są usuwane przez nerki i mogą przyczynić się do pojawienia się działań niepożądanych ze strony tego narządu.  

Wszelkie niepokojące objawy, które pojawiły się po zażyciu leku, należy skonsultować z lekarzem. 

W przypadku choroby nerek nie powinno się przyjmować leków na własną rękę. Może to zaburzyć działanie leków przepisanych przez lekarza.

Choroba nerek a ogólne zasady stosowania różnych leków

Antybiotyki  

Lekarz, przepisując antybiotyk pacjentowi z chorobą nerek, powinien zmniejszyć jego dawkę lub wydłużyć odstęp między przyjmowaniem kolejnych dawek leku. Należy unikać antybiotyków z grupy aminoglikozydów, np. gentamycyny, która może powodować uszkodzenie nerek.  

Leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym  

Inhibitory konwertazy angiotensyny i blokery receptora angiotensynowego to leki często stosowane przez osoby z przewlekłą chorobą nerek. Leczenie rozpoczyna się od najmniejszej dawki, stopniowo ją zwiększając. Po rozpoczęciu leczenia tymi lekami może dojść do podwyższenia kreatyniny w surowicy krwi i zwiększenia ilości potasu, dlatego co 2-3 tygodnie należy przeprowadzać badania. W przypadku wysokiego skoku stężenia kreatyniny możliwe jest odstawienie tej grupy leków.  

W przypadku beta-blokerów dawka zazwyczaj jest zmniejszana o 25-50%. Przy stosowaniu blokerów kanału wapniowego i alfa-blokerów nie jest konieczne zmniejszanie dawki. 

Leki moczopędne  

Diuretyki pętlowe są bezpieczne i mogą być stosowane przez osoby z przewlekłą niewydolnością nerek. Niekiedy dawkowanie tych leków może być dwukrotnie większe niż u osób bez zaburzeń nerek.  

Diuretyków oszczędzających potas nie należy przyjmować w V stadium choroby. Podczas ich stosowania ostrożność powinny zachować osoby chore na cukrzycę czy serce – mogą one zwiększać stężenie potasu we krwi.  

Leki przeciwcukrzycowe  

W przypadku metforminy istotne jest zmniejszenie dawki terapeutycznej u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. W przypadku III stadium choroby należy unikać tej grupy leków.  

Podczas stosowania inhibitorów DPP-4 u pacjentów w III i IV stadium choroby dawka zmniejszana jest o połowę. 

Leki stosowane w celu obniżenia cholesterolu we krwi  

• Atorwastatyna – nie ma potrzeb zmniejszania dawki.  
• Lowastatyna – nie należy jej stosować u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, jeśli wynik GFR wynosi <30. 
• Rozuwastatyna – maksymalna dawka leku z tej grupy wynosi 10 mg dziennie. 
• Simwastatyna – maksymalna dawka leku z tej grupy to 40 mg dziennie. 

Leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy  

• Omeprazol, pantoprazol, esomeprazol – nie ma potrzeby zmniejszania dawki.  
• Famatodyna – w przypadku gdy wynik GFR jest na poziomie <50, należy zmniejszyć dawkę terapeutyczną o 75%; jeśli pacjent znajduje się w V stadium choroby nerek, dawkę należy zmniejszyć o 90%. 
• Ranitydyna – jeżeli pacjent jest w III i IV stadium choroby, dawkę leku należy zmniejszyć o 50%; w przypadku V stadium choroby dawkę terapeutyczną powinno się obniżyć o 75%.  

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne  

Niesteroidowe leki zapalne (ibuprofen, naproksen, diklofenak) przyjmowane w nadmiernych ilościach powodują ciężkie uszkodzenie nerek. Osoby z przewlekłą chorobą nerek stosujące tę grupę leków mogą nieświadomie przyczynić się do pogorszenia czynności nerek.  

Osoby chore na nerki nie powinny przyjmować NLPZ, w szczególności osoby z niewydolnością nerek.  

Paracetamol jest najbezpieczniejszym lekiem przeciwbólowym w przypadku osób z chorobami nerek. W trakcie jego stosowania nie ma potrzeby zmniejszania dawek terapeutycznych.  

Leki opioidowe są silnymi lekami przeciwbólowymi. U osób z chorobami nerek ich dawkę koniecznie należy zmniejszyć o 50-75% (w przypadku osób posiadających wynik GFR <50). Pacjenci dializowani powinni unikać leków opioidowych bez względu na to, czy lek ma postać tabletek, czy plastra. 

Przeczytaj również:
Przewlekła niewydolność nerek – przyczyny, objawy, leczenie