Jakie właściwości ma szczeć pospolita?

Szczeć pospolita – występowanie i wygląd

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) jest gatunkiem rodzimym dla krajów północnej Afryki, Bliskiego Wschodu i większej części Europy. Jako gatunek wprowadzony do ekosystemu przez człowieka występuje w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii. Potrafi rosnąć w zróżnicowanych warunkach środowiskowych. 

W Polsce jest rośliną pospolitą i można ją spotkać zarówno na nieużytkach i przydrożach, jak i na łąkach i terenach leśnych. 

Cechuje się wysoką odpornością na zasolenie środowiska, dlatego może rosnąć w sąsiedztwie dróg, które w trakcie zimy są posypywane solą. Może rosnąć na suchych i piaszczystych glebach, jak również na wilgotnych terenach. 

Szczeć może osiągać do 2,5 metrów wysokości. Jej liście odziomkowe są ułożone w rozetę i mają jajowaty kształt i ząbkowane brzegi. Liście łodygowe są ułożone naprzeciwlegle i mają kształt lancetowaty. Na łodydze rośliny znajdują się również kolce. Szczeć kwitnie od lipca do sierpnia. Kwiaty są drobne i fioletowe, zebrane w główki w stożkowatym kształcie. Jest rośliną owadopylną, a owocem jest niełupka. 

Jakie substancje czynne zawiera szczeć?

W szczeci pospolitej zidentyfikowano związki polifenolowe z przewagą kompleksu flawonoidów, w tym luteoliny i apigeniny, kwercetyny i kemferolu. Wyizolowano również fenolokwasy, takie jak kwas chlorogenowy, kwas kawowy, protokatechowy, p-kumarowy i p-hydroksybenzoesowy. 

Saponozydy triterpenowe występują w formie wolnego kwasu oleanowego i ursolowego lub aglikonów hederageniny i kwasu oleanowego. Potwierdzono też obecność irydoidów – swerozydu, kwasu loganowego, kanteiozydu, lacinatozydu, sylwesterozydu i kandlejozydu. 

Jakie działanie i zastosowanie ma szczeć?

Szczeć jest rośliną znaną od wieków. W medycynie ludowej była wykorzystywana w leczeniu bólów reumatycznych i dny moczanowej. Zawarte w szczeci związki z grupy irydoidów wykazują zróżnicowane działanie biologiczne. W zależności od budowy działają przeciwzapalnie, antybiotycznie, hipotensyjnie i uspokajająco. Przeprowadzono liczne badania nad skutecznością tej rośliny w leczeniu wielu schorzeń. Udowodniły one, że szczeć wykazuje działanie przeciwutleniające, cytoprotekcyjne i hepatoprotekcyjne, czyli ochronne na wszystkie komórki (w tym wątroby). Działa również przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwreumatycznie.

Niektóre związki zawarte w szczeci wspierają regenerację tkanki łącznej i zmniejszają ubytek kości w wyniku osteoporozy. Roślina wykazuje również działanie pobudzające na pracę układu immunologicznego. Wyciągi w warunkach laboratoryjncyh (badaniach in vitro) wykazują działanie bakteriobójcze, m.in. przeciw bakterii Escherichia coli i Staphylococcus aureus, a także przeciwgrzybicze (m.in. Candida albicans). Zaobserwowano również bakteriobójcze działanie wyciągu z korzenia szczeci na bakterię Borrelia burgdorferis, która powoduje boreliozę (inaczej chorobę z Lyme).

Mimo że działanie szczeci wspiera mechanizmy ochronne organizmu, nie zastąpi ona antybiotyków lub chemioterapeutyków stosowanych przy zakażeniach bakteryjnych.  

Tylko odpowiednio dobrane leki mogą spowodować wyleczenie danej choroby. Szczeć może stanowić natomiast terapię uzupełniającą, m.in. w przypadku leczenia boreliozy. Szczeć występuje w postaci kapsułek, nalewek lub ziół sypkich. Dostępne są one głównie w sklepach zielarskich lub aptekach. Występuje również jako jeden ze składników preparatów ziołowych wspomagających leczenie choroby z Lyme.

Przeczytaj również:
Korzeń kudzu – kiedy warto go stosować?