Lipidogram – na czym polega? Normy, przebieg i interpretacja wyników

Lipidy, czyli tłuszcze, są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Stanowią składnik budulcowy komórek, wchodząc w skład błon komórkowych. Są także elementem hormonów, kwasów żółciowych, a nawet witamin. Wiele chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, zawały i udary, jest związanych z zaburzeniami gospodarki lipidowej.  

Według ekspertów Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego nawet 19 milionów Polaków ma podwyższony poziom cholesterolu. 

Aby wcześnie wykrywać nieprawidłowości mogące prowadzić do poważnych chorób, warto regularnie kontrolować poziom lipidów w organizmie, wykonując lipidogram. 

Lipidogram – co to za badanie?  

Lipidogram to badanie, które wykonuje się, aby sprawdzić funkcjonowanie gospodarki lipidowej organizmu. Lipidogram określany bywa często również jako profil lipidowy. Jest to w rzeczywistości zestaw badań laboratoryjnych, który obejmuje kilka elementów.  

Lipidogram jest stosunkowo prostym i tanim badaniem, które pozwala zdiagnozować wiele zaburzeń metabolicznych i chorób będących ich konsekwencją. Można go wykonać w każdym laboratorium. 

Profil lipidowy obejmuje następujące wskaźniki:  

• Cholesterol całkowity (CHOL/TC) – określa ogólny poziom cholesterolu. Stanowi badanie przesiewowe do wykrywania zaburzeń gospodarki lipidowej. Cholesterol jest niezbędny w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, jednak jego zbyt wysoki poziom może prowadzić do poważnych chorób, dlatego bezwzględnie należy go kontrolować. Cholesterol całkowity dzieli się na dwie frakcje: cholesterol LDL i cholesterol HDL. 
• Cholesterol LDL (LDL-C) – tzw. zły cholesterol (ang. low density lipoprotein, LDL), czyli lipoproteina o niskiej gęstości. Zbyt wysokie stężenie cholesterolu LDL prowadzi do zwężenia światła naczyń krwionośnych, przez co utrudniony jest przepływ krwi do najważniejszych narządów. Wysoki poziom cholesterolu LDL zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe. Postępująca miażdżyca może prowadzić nawet do zawału mięśnia sercowego i udaru mózgu. 
• Cholesterol HDL (HDL-C) – tzw. dobry cholesterol (ang. high density lipoprotein, HDL), czyli lipoproteina o wysokiej gęstości. Cholesterol HDL jest odpowiedzialny za transport cząsteczek lipidów m.in. ze ścian naczyń krwionośnych do wątroby, gdzie jest metabolizowany. Wysoki poziom cholesterolu HDL zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy. 
• Trójglicerydy (TG) – wskazują na poziom zapasów energii zgromadzonych w tkance tłuszczowej. Można powiedzieć, że są budulcem tkanki tłuszczowej. Są wytwarzane w wątrobie, ale do organizmu trafiają w dużej mierze z pożywieniem. Podwyższone stężenie trójglicerydów zwiększa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. 

Kiedy należy wykonać lipidogram? Wskazania 

Lipidogram wykonuje się u pacjentów, u których podejrzewa się zaburzenia metaboliczne. Badanie warto wykonać w przypadku: 

• znacznej nadwagi i otyłości; 
• nałogowego palenia tytoniu; 
• niskiej aktywności; 
• nadciśnienia tętniczego; 
• występujących w rodzinie zaburzeń metabolizmu lipidów; 
• hipercholesterolemii rodzinnej w wywiadzie; 
• zawałów serca wśród bliskich członków rodziny, zwłaszcza w młodym wieku; 
• zaburzeń przepływu krwi w naczyniach obwodowych; 
• pacjentów chorujących na cukrzycę; 
• nadczynności i niedoczynności tarczycy; 
• zaburzeń wchłaniania składników z przewodu pokarmowego; 
• uszkodzenia wątroby. 

Co ciekawe, lipidogram może być także cennym badaniem w diagnozowaniu łuszczycy. U pacjentów z łuszczycą współistnieje zespół metaboliczny, dlatego warto kontrolować te parametry. 

Profil lipidowy wykorzystuje się jednak nie tylko w celach wstępnej diagnostyki chorób. Jest to badanie przydatne do monitorowania postępów wdrożonego leczenia, które ma na celu obniżenie stężenia lipidów w organizmie. 

Lipidogram wykonuje się także u pacjentów po przebytym zawale mięśnia sercowego oraz udarze niedokrwiennym. 

Lipidogram powinno się wykonywać regularnie. Jest to jedno z podstawowych badań diagnostycznych, które pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości. Umożliwia to szybkie, a dzięki temu także bardziej skuteczne leczenie zaburzeń metabolicznych. W przypadku prawidłowych wyników profil lipidowy warto wykonywać co najmniej raz na 5 lat. Jeśli wyniki odbiegają od normy, należy pozostać pod kontrolą lekarza, który będzie zlecał badanie częściej. W przypadku osób przyjmujących leki, które mają na celu obniżenie poziomu cholesterolu, lipidogram wykonuje się nawet 2 razy do roku. 

Lipidogram – jak przebiega badanie? 

Materiałem do badania jest krew, a dokładniej osocze krwi. To właśnie w nim określa się poziomy poszczególnych frakcji tłuszczowych. Przebieg badania nie różni się od innych standardowych badań krwi, np. morfologii. Podobnie też wygląda przygotowanie do badania. 

Lipidogram przygotowanie do badania? Jak to zrobić? 

Aby wyniki badania były wiarygodne, należy zastosować się do poniższych wskazówek: 

• Przez 3 tygodnie przed badaniem należy zachować normalną dietę i utrzymywać stałą masę ciała. 
• Na badaniu powinno się stawić na czczo, co oznacza co najmniej 12 godzin od ostatniego posiłku. 
• 72 godziny przed badaniem nie wolno spożywać alkoholu. 
• W dniu badania dozwolone jest wypicie małej ilości wody. 
• Badanie najlepiej wykonywać rano. 
• Przed pobraniem materiału do badań warto zadbać o 15-minutowy odpoczynek. 
• Leki przyjmowane regularnie najlepiej zażyć bezpośrednio po badaniu, jednak warto to skonsultować z lekarzem zlecającym badanie. 

Czy lipidogram powinien być wykonany na czczo? 

Tak jak wcześniej wspomniano, lipidogram jest badaniem wykonywanym na czczo. Odchylenia, jakie mogą pojawić się w przypadku nieprzestrzegania zaleceń, mogą być trudne do przewidzenia. Wartości referencyjne, do których porównuje się otrzymane wyniki, zostały ustalone w standardowych warunkach. Spożycie posiłku na mniej niż 12 godzin przed badaniem może zaburzyć otrzymane wyniki i uniemożliwić lekarzowi postawienie prawidłowej diagnozy. Stężenie cholesterolu jest także zależne od rytmu dobowego, dlatego tak ważna jest pora pobrania.  

Podsumowując, badanie najlepiej jest wykonać rano, będąc na czczo. 

Lipidogram – normy cholesterolu 

Normy stężenia trzech z czterech wskaźników wchodzących w skład lipidogramu są takie same dla każdej zdrowej osoby, bez względu na płeć i wynoszą: 

• cholesterol całkowity (TC): od 150 mg/dl do 190 mg/dl; 
• cholesterol LDL (LDL-C):  
  • mniej niż 115 mg/dl dla małego lub umiarkowanego ryzyka sercowo-naczyniowego; 
  • mniej niż 100 mg/dl dla niskiego ryzyka sercowo-naczyniowego; 
  • mniej niż 70 mg/dl dla bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego; 

• trójglicerydy (TG): od 35 mg/dl do 150 mg/dl. 

Normy cholesterolu HDL (HDL-C) są różne dla mężczyzn i kobiet. Co ważne, nie określa się tu górnej granicy, a jedynie dolną. 

• Cholesterol HDL (HDL-C) u mężczyzn: powyżej 40 mg/dl. 
• Cholesterol HDL (HDL-C) u kobiet: powyżej 50 mg/dl

Lipidogram – interpretacja wyników badania 

Lipidogram jest badaniem obejmujących kilka wskaźników. Jego interpretacja może okazać się więc dosyć kłopotliwa.  

Dlatego też wyników badania nie powinno się interpretować na własną rękę. Należy udać się do lekarza, który zlecił badanie.  

Na podstawie otrzymanych wyników i zebranego wcześniej wywiadu będzie on w stanie postawić odpowiednią diagnozę. 

Cholesterol całkowity 

O czym świadczy podwyższony cholesterol całkowity? Kiedy jego poziom może odbiegać od normy? 

• W przypadku nieprawidłowego odżywiania się. 
• W przypadku mało aktywnego trybu życia, niskiej aktywności fizycznej. 
• U osób cierpiących na choroby wątroby. 
• U osób z chorobami dróg żółciowych. 
• W przypadku hipercholesterolemii rodzinnej. 
• Przy nieprawidłowej czynności nerek. 
• U osób z zespołem nerczycowym. 
• U osób stosujących leki sterydowe. 

Podczas analizy wyniku tego badania należy wziąć pod uwagę kilka czynników, m.in. wiek, występowanie nadciśnienia tętniczego, historię chorób w rodzinie I palenie papierosów. Dodatkową pomocą dla lekarza w interpretacji wyników lipidogramu mogą być także inne badania laboratoryjne. W związku z tym diagnozy nie należy stawiać samemu i warto zostawić to specjaliście. 

Cholesterol LDL 

Do głównych przyczyn podwyższonego stężenia „złego” cholesterolu LDL zalicza się: 

• nadmierną masę ciała; 
• szeroki obwód talii, otyłość brzuszną; 
• nieprawidłową dietę, bogatą w duże ilości tłuszczów nasyconych oraz tłuszczów trans; 
• cukrzycę; 
• nałogowe palenie papierosów; 
• brak aktywności fizycznej. 

Badanie cholesterolu LDL jest niezwykle istotne w przypadku ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca oraz zaburzeń krążenia obwodowego, które objawiają się m.in. zmęczeniem i bólem nóg. Badanie cholesterolu LDL jest ważne także dla osób zmagających się z chorobami tarczycy, zarówno niedoczynnością, jak i nadczynnością. Może mieć także ogromne znaczenie w diagnostyce chorób naczyń mózgowych. Wynik badania powinien być intepretowany wraz z innymi wskaźnikami wchodzącymi w skład lipidogramu. 

Cholesterol HDL 

W przypadku „dobrego” cholesterolu HDL norma wyznaczana jest przez dolną granicę. Przyczynami zbyt niskiego poziomu cholesterolu HDL mogą być: 

• czynniki genetyczne, 
• nadwaga i otyłość, 
• zaburzenia i choroby metaboliczne, 
• cukrzyca. 

Wyniku nie należy interpretować w oderwaniu od innych parametrów. Często zbyt niskiemu stężeniu cholesterolu HDL towarzyszy zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL, a także trójglicerydów.   

Podczas analizy stężenia cholesterolu HDL, podobnie jak w przypadku innych wskaźników, należy wziąć pod uwagę płeć, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów i inne badania laboratoryjne. 

Trójglicerydy 

Wysoki poziom trójglicerydów może wskazywać m.in. na: 

• otyłość, 
• insulinooporność, 
• cukrzycę, 
• nadmierne spożywanie alkoholu, alkoholizm, 
• zapalenie trzustki, 
• stłuszczenie wątroby, 
• niedoczynność tarczycy, 
• niewydolność nerek, 
• zespół nerczycowy, 
• dnę moczanową. 

Ile kosztuje lipidogram? Cena badania 

Lipidogram to tak naprawdę zestaw badań laboratoryjnych. W jego skład wchodzi oznaczanie poziomu cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL oraz trójglicerydów. Lipidogram można wykonać w każdym laboratorium diagnostycznym. Za badanie trzeba zapłacić od 30 do 50 złotych. Badanie lipidogramu często jest dostępne w większych pakietach oferowanych przez laboratoria i wówczas jego cena może być jeszcze niższa. Badanie lipidogramu zlecone przez lekarza jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. 

Przeczytaj również:
Co jeść, aby poprawić stężenie lipidów we krwi?
Dyslipidemia – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie