Nanomateriały w kosmetykach. Które zostały zakazane?
Nanomateriały, jako składniki używane w przemyśle kosmetycznym, od początku budziły kontrowersje. Pojawiały się znaczne wątpliwości co do ich bezpieczeństwa. Czy obawy okazały się właściwe?

Nanomateriały – czym są?
Nanomateriały to „nierozpuszczalny lub nieulegający rozkładowi oraz celowo wytworzony materiał, który ma jeden lub więcej z wymiarów zewnętrznych lub struktury z zakresu 1-100 nm”. Są niezwykle małych rozmiarów.
Nanomateriały mają dużą zdolność do agregacji, czyli łączenia się w większe skupiska, a także wiązania się z innymi cząsteczkami. Istnieją obawy, że nanomateriały mogą transportować substancje potencjalnie szkodliwe do wnętrza komórek, ponieważ z łatwością przenikają przez błony biologiczne.
W uproszczeniu można powiedzieć, że działania nanomateriałów w organizmie są nieprzewidywalne, stąd tak duże obawy o bezpieczeństwo ich stosowania.
Nanomateriały – dlaczego zostały zakazane?
Według członków Komitetu Naukowego UE ds. Bezpieczeństwa Konsumentów, właściwości nanomateriałów mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.
Główne obawy o bezpieczeństwo nanomateriałów, jakie wskazał SCCS, dotyczą aspektów:
- fizykochemicznych – bardzo mały rozmiar, trwałość i toksyczność nanomateriałów,
- związanych z narażeniem na dany składnik, odnoszące się do częstotliwości i liczby używanych produktów oraz możliwości akumulacji w organizmie,
- związanych z nowymi właściwościami i odmiennym działaniem wynikającym z różnych rodzajów aplikacji produktów.
Potencjalne ryzyko, jakie niosą nanomateriały:
- możliwość gromadzenia się w organizmie,
- wywoływanie stanów zapalnych,
- tworzenie szkodliwych cząsteczek tlenowych,
- immunotoksyczność (osłabienie układu odpornościowego przez substancje toksyczne),
- genotoksyczność (możliwość uszkodzenia materiału genetycznego komórek),
- neurotoksyczność (szkodliwy wpływ na układ nerwowy),
- mutagenność (zdolność substancji do wywoływania mutacji, czyli trwałych zmian w materiale genetycznym komórek),
- rakotwórczość (zwiększenie ryzyka rozwoju nowotworów).
Mając na względzie ochronę zdrowia, Komisja Europejska na podstawie rekomendacji SCCS podjęła decyzję o wpisaniu wymienionych poniżej nanomateriałów do wykazu substancji zakazanych. Wynika to z potencjalnych zagrożeń dla zdrowia oraz braku wystarczających badań dotyczących długoterminowych skutków ich stosowania.
Nanomateriały – które zostały zakazane?
Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji Europejskiej z dnia 14 marca 2024 r. od:
- 1 lutego 2025 r. nie można wprowadzać do sprzedaży kosmetyków z tymi substancjami,
- 1 listopada 2025 r. nie można ich sprzedawać w całej UE.
Objęte zakazem zostały:
- styren – Styrene/Acrylates copolymer (nano),
- styren sodowy – Sodium Styrene / Acrylates copolymer (nano),
- miedź – Copper (nano),
- miedź koloidalna – Colloidal Copper (nano),
- srebro koloidalne – Colloidal Silver (nano),
- złoto – Gold (nano),
- złoto koloidalne – Colloidal Gold (nano),
- kompleks złota, tioetyloaminy i kwasu hialuronowego – Gold Thioethylamino Hyaluronic Acid (nano),
- peptyd kolagenowy sprzężony z cząstkami złota koloidalnego – Acetyl heptapeptide-9 Colloidal gold (nano),
- platyna – Platinum (nano),
- platyna koloidalna – Colloidal Platinum (nano),
- peptyd z koloidalną platyną – Acetyl tetrapeptide-17 Colloidal Platinum (nano).
Przeczytaj również:
Składniki kosmetyczne, które warto łączyć
Składniki kosmetyków, których nie należy łączyć
- Fytianos G., Rahdar A., Kyzas G., Nanomaterials in cosmetics: Recent updates, Nanomaterials , 2020.
- Kulawik-Pióro A., Przyszłość nanomateriałów w kosmetykach, biotechnologia.pl, 2017.
- World Trade Organization, Notification G/TBT/N/EU/872, 2022: https://docs.wto.org/dol2fe/Pages/SS/directdoc.aspx?filename=q:/G/TBTN22/EU872.pdf&Open=True
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32024R0858&qid=1759996493028
- SCIENTIFIC ADVICE on the safety of nanomaterials in cosmetics, 2021: https://health.ec.europa.eu/system/files/2021-08/sccs_o_239_0.pdf
- GUIDANCE ON THE SAFETY ASSESSMENT OF NANOMATERIALS IN COSMETICS, 2019: https://health.ec.europa.eu/system/files/2020-10/sccs_o_233_0.pdf