Legionella. Jak uniknąć zakażenia?

Legionella pneumophila – co to za bakteria?  

Legionella pneumophila to Gram-ujemna bakteria wywołująca choroby z grupy legionelloz. W środowisku naturalnym optymalnymi warunkami do rozwoju Legionelli są zbiorniki wodne ze stojącą wodą, z narastającym osadem, w której obecne są jony żelaza, magnezu i wapnia oraz glony i pierwotniaki, a temperatura waha się między 25 a 45°C.   

Idealnym miejscem do rozwoju tej bakterii są zatem urządzenia i instalacje, takie jak wanny z hydromasażem, baseny, fontanny, prysznice, urządzenia medyczne, nawilżacze powietrza, ogrodowe systemy zraszające i układy klimatyzacji. Legionellę wykrywa się najczęściej w instalacjach wodnych szpitali, domów opieki i hoteli.

Legionella – kto na nią najczęściej zapada? 

Ten drobnoustrój może wywoływać dwie choroby, a na ich rozwój szczególnie narażone są osoby:

• o obniżonej odporności,
• chorujące przewlekle,
• w wieku powyżej 50 lat, 
• palące papierosy, 
• nadużywające alkoholu.

Zachorowanie na legionellę jest również związane z płcią. Choroba legionistów występuje 3 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Legionella – objawy

Jedną z legionelloz jest niegroźna gorączka Pontiac. Objawy choroby mogą pojawić się już kilka godzin od momentu zakażenia, ale także po kilku dniach. 

Symptomy są podobne do grypy i obejmują:  

• bóle mięśniowo-stawowe,  
• gorączkę,  
• dreszcze, 
• ból głowy, 
• suchy kaszel,  
• trudności w oddychaniu,  
• osłabienie i zmęczenie, 
• wymioty lub biegunki (rzadko). 

W płynach ustrojowych i tkankach nie stwierdza się obecności bakterii, jedynie podwyższone mogą być swoiste przeciwciała w surowicy. Choroba ustępuje najczęściej samoistnie po ok. 2-5 dniach i zwykle nie wymaga interwencji lekarskiej.  

Drugą możliwością jest wystąpienie choroby legionistów. W takim przypadku dochodzi do ciężkiego, atypowego zapalenia płuc i licznych powikłań. Zwykle choroba ta rozwija się w ciągu 2-10 dni od kontaktu z patogenem. Zdarza się jednak, że okres inkubacji trwa nawet 3 tygodnie.

Jej objawy to: 

• bóle głowy, mięśni i stawów, 
• wysoka gorączka,
• osłabienie, 
• wodnista biegunka, nudności i wymioty, 
• ból brzucha, 
• utrata apetytu, 
• senność, która może prowadzić do śpiączki, 
• zaburzenia orientacji i świadomości.

Oprócz tego występują: ból w klatce piersiowej, duszność i suchy kaszel, który w miarę postępu choroby staje się mokry. Zdarza się również, że chory pluje krwią. Niestety zmiany osłuchowe nad płucami pojawiają się dopiero w późnym stadium choroby.  

Pacjent często ma niskie ciśnienie i powolne tętno. W krótkim czasie choroba powoduje niewydolność oddechową, zaburzenia pracy serca, nerek i trzustki. 

Legionella – jak ją rozpoznać? 

Objawy zakażenia Legionellą są podobne do tych towarzyszących innym chorobom infekcyjnym dróg oddechowych. Dlatego też rozpoznanie na podstawie samego przebiegu jest trudne i rzadko możliwe. Pomocny może okazać się wywiad i informacje dotyczące podróży, korzystania z jacuzzi czy pobytu w szpitalu w ostatnim czasie. Potwierdzeniem choroby będzie wykonanie badań laboratoryjnych na obecność bakterii w plwocinie lub krwi. Czas oczekiwania na wyniki to kilka dni.

Podobnie jest w przypadku badania wykrywającego przeciwciała przeciwko antygenom Legionelli w surowicy. Alternatywą jest test na obecność antygenów w moczu chorego. Dodatni wynik można otrzymać kilka dni od momentu wystąpienia objawów.

W Polsce konieczne jest zgłaszanie przypadków choroby do Głównego Inspektora Sanitarnego.

Legionella – leczenie

Leczenie choroby legionistów polega przede wszystkim na podawaniu antybiotyków, zwykle przez 10-14 dni. Najczęściej lekarz przepisuje makrolidy nowej generacji (klarytromycyna, azytromycyna) lub fluorochinolony (lewofloksacyna, ciprofloksacyna) U pacjentów z ciężkim przebiegiem choroby stosuje się jednocześnie dwa leki, a kuracja może trwać do 3 tygodni. Antybiotykoterapia jest skuteczna, jeśli została rozpoczęta we wczesnym stadium choroby – w takiej sytuacji możemy oczekiwać poprawy po 3-5 dniach leczenia.

Ponieważ chorobie często towarzyszą wymioty i biegunki, pacjent powinien systematycznie uzupełniać płyny i elektrolity. W większości przypadków konieczna jest hospitalizacja. 

Gorączka Pontiac ma dużo łagodniejszy przebieg, dlatego wystarczy leczenie objawowe. Chory powinien się odpowiednio nawadniać, a w razie potrzeby może stosować leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.  

Jak uniknąć rozwoju bakterii Legionella w klimatyzacji?  

Aby zapobieganie rozwojowi tej bakterii w urządzeniach klimatyzacyjnych, musimy zwrócić uwagę na odpowiednie rozmieszczenie sprzętu. Urządzenia powinny być łatwe w obsłudze i czyszczeniu, a zastosowane w nich materiały nie powinny sprzyjać rozwojowi drobnoustrojów. Ważne jest także, aby w codziennej eksploatacji zapewnić odpowiednią wilgotność powietrza przepływającego przez wymiennik. Ograniczy to w pewnym stopniu gromadzenie się obrostów biologicznych na urządzeniu. 

Aby nie dopuścić do rozwoju patogenów, najważniejsze jest utrzymanie prawidłowego stanu technicznego klimatyzatora. Regularne przeglądy urządzeń, wymiana uszkodzonych elementów oraz czyszczenie i dezynfekcja to podstawa. Częstej kontroli powinna podlegać woda wykorzystywana w układach klimatyzacji, która przygotowuje powietrze doprowadzane do pomieszczeń.   

Jak pozbyć się bakterii Legionella z klimatyzacji?  

Jeśli w klimatyzacji wykryto tę bakterię, powinniśmy natychmiast zaprzestać korzystania z urządzenia. 

Bakterie można usunąć na dwa sposoby:  

• metodą fizyczną – poprzez użycie ultradźwięków lub promieniowania UV,  
• metodą chemiczną – poprzez zastosowanie odpowiednich środków bakteriobójczych. 

Bakterie Legionella pneumophila towarzyszą człowiekowi od dawna, ale dopiero pojawienie się udogodnień takich jak jacuzzi czy klimatyzacja spowodowało wzrost zachorowalności na legionellozy. Nie jest to jednak powód, by z nich rezygnować. Utrzymywanie ich w odpowiednim stanie technicznym i regularne czyszczenie pomoże zapobiec zakażeniu.

Przeczytaj również:
Klebsiella pneumoniae (bakteria New Delhi). Objawy, diagnoza i leczenie