Piramida Maslowa. Czy nadal jest aktualna?

Czym jest potrzeba? 

Potrzeba to stan, w którym odczuwamy brak czegoś. Prowadzi to do pojawienia się uczucia niepokoju i frustracji, które chcemy zwalczyć poprzez działanie. Na przestrzeni lat powstało wiele teorii dotyczących potrzeb i ich ważnej roli motywacyjnej. Jedną z nich jest teoria hierarchii potrzeb Maslowa. 

Czym jest piramida potrzeb Maslowa? 

Abraham Maslow był amerykańskim psychologiem związanym z nurtem humanistycznym. Zasłynął przede wszystkim jako autor teorii hierarchii potrzeb, znanej jako piramida Maslowa. Zakłada ona, że potrzeby można uszeregować według pewnego logicznego porządku.  

Interpretacja piramidy jest bardzo prosta. Aby człowiek mógł zaspokoić potrzeby wyższego rzędu, musi najpierw zaspokoić potrzeby niższego rzędu. Przykładowo nie zaspokoimy potrzeby samorealizacji (znajduje się ona najwyżej w hierarchii) bez wcześniejszego zaspokojenia pozostałych potrzeb.  

Pamiętajmy, że ludzie różnią się od siebie poziomem motywacji życiowej i nie każdy z nas dotrze do szczytu piramidy i zaspokoi wszystkie potrzeby. 

Poziomy piramidy Maslowa  

Potrzeby fizjologiczne (najniższy poziom hierarchii)  

Są to najbardziej pierwotne i podstawowe potrzeby, które dominują w naszym życiu. Ich zaspokojenie jest konieczne, by przeżyć. Są one związane z fizjologią człowieka.

Należą do nich np.: 

• potrzeba snu,  
• potrzeba zaspokojenia głodu i pragnienia,  
• potrzeby seksualne, 
• potrzeby zdrowotne.  

Ich ważność najlepiej zobrazować na przykładzie. Jeśli człowiek żyje w ubóstwie, nie ma co jeść, ale dodatkowo cierpi z powodu braku miłości i uznania, to w pierwszej kolejności i tak będzie dążył do zaspokojenia głodu. Niezaspokojenie tej potrzeby przyczyni się do utraty zdrowia i życia.  

Potrzeba bezpieczeństwa 

To potrzeba stabilizacji życiowej i optymalnych warunków życia – bez chaosu i niepewności. Potrzeba ta może zostać zaspokojona, dopiero gdy człowiek zaspokoi potrzeby niższego rzędu. Potrzeba bezpieczeństwa nie obejmuje wyłącznie bezpieczeństwa finansowego (stały dochód, dach nad głową, zabezpieczenie finansowe), ale również poczucia, że jesteśmy w stanie poradzić sobie z ewentualnymi przeszkodami i trudnościami. 

Potrzeba przynależności  

Na tym poziomie hierarchii znajdują się potrzeby związane z kontaktami społecznymi. Zależy nam na prawidłowych relacjach z rodziną, partnerem, przyjaciółmi i współpracownikami. Pragniemy być częścią wspólnoty, potrzebujemy akceptacji i miłości.  

Zaspokojenie tej potrzeby jest ważne dla jednostki (brak poczucia osamotnienia, otrzymywanie pomocy i wsparcia, rozwój umiejętności społecznych), jak i dla całego społeczeństwa (lepsze przystosowanie do życia w grupie, współpraca w osiąganiu celów, przestrzeganie norm społecznych, zachowania prospołeczne – niesienie pomocy innym). 

Potrzeba uznania i szacunku  

To potrzeba związana z wysoką samooceną. Chcemy być postrzegani jako fachowcy w swojej dziedzinie – osoby, które dobrze wykonują swoją pracę. Nie dotyczy to jedynie pracy zawodowej, ale również bycia dobrą matką, ojcem czy partnerem. Ważny jest dla nas nie tylko szacunek ze strony innych ludzi, ale również szacunek do samego siebie.

Jeśli potrzeba ta nie zostanie zaspokojona, może pojawić się u nas niska samoocena. Czujemy się gorsi od innych ludzi i niechętnie podejmujemy kolejne działania.  

Potrzeba samorealizacji  

Ta potrzeba znajduje się najwyżej w hierarchii. Zgodnie z nią chcemy realizować nasz wewnętrzny potencjał i stawać się coraz lepszą wersją siebie każdego dnia. Jest to potrzeba określenia własnych celów i marzeń oraz ich realizacji poprzez świadome działanie.  

Samorealizacja może dla każdego z nas oznaczać coś innego. Dla jednej osoby będzie to pięcie się po szczeblach kariery, dla innej realizacja w roli ojca lub matki, a jeszcze inna osoba postawi na rozwój duchowy czy podróżowanie.  

Czy teoria Maslowa jest nadal aktualna? 

Potrzeby przedstawione w piramidzie Maslowa są raczej uniwersalne. Jednak autor przy ich tworzeniu nie uwzględniał różnic kulturowych ani poziomu rozwoju poszczególnych krajów, co może wpływać na różnorodność potrzeb mieszkańców. Uporządkowanie potrzeb w sztywną hierarchię także może budzić pewne zastrzeżenia, np. stwarzać narrację, że nie możemy być szczęśliwi i spełnieni, jeśli nie osiągniemy wysokiego statusu materialnego. 

Na teorię Maslowa, jak i na każdą inną teorię powinniśmy zatem spojrzeć krytycznym okiem i nie traktować jej jako wyroczni wskazującej drogę do osiągnięcia absolutnego szczęścia i spełnienia osobistego.