Powięź. Jak zapobiec bólowi?

Czym jest powięź? 

Anatomicznie powięzią określamy trójwymiarowy system elastycznej tkanki łącznej o właściwościach lepkosprężystych, która rozprzestrzenia się w całym ciele i otacza wszystkie narządy i tkanki, zapewniając im ochronę oraz biorąc znaczący udział w transmisji sił mechanicznych pomiędzy mięśniami. Powięź odpowiada za transmisję 30% sił mięśniowych. Jest bogata w mechanoreceptory – pełni funkcję ważnego narządu propriocepcji (czucia głębokiego) i komunikacji w ciele. 

Powięź to termin określający wszystkie włókniste tkanki łączne w ciele, jednak ze względu na jej zróżnicowaną strukturę, metodologicznie wyróżnia się trzy warstwy powięziowe:  

• powierzchowną – podskórna warstwa tkanki łącznej luźnej, zawierająca sieć włókien kolagenowych i elastycznych; ma za zadanie ochronę mechaniczną i termiczną oraz umożliwia ruch skóry ponad powięzią głęboką; 
• głęboką – zbudowana z łącznotkankowej błony otaczającej wszystkie mięśnie; tworzy pochewki nerwów i naczyń, buduje i wzmacnia ścięgna oraz łączy wszystkie struktury w jedną całość; 
• namięsną wraz z powięziami trzewnymi – warstwa powięzi otaczająca poszczególne mięśnie; tworzy ścięgna i pochewki ścięgien oraz bierze bezpośredni udział w przewodzeniu napięć przez mięśnie; powięź trzewna (wisceralna) otacza wszystkie narządy wewnętrzne. 

Rozróżnienie poszczególnych warstw powięzi zwykle nie jest łatwe, ponieważ w niektórych miejscach w ciele zanikają, a w innych łączą się ze sobą. 

Przez wiele lat powięź była zaniedbanym tematem badań, a jej rola w ciele sprowadzana była jedynie do funkcji ochronnej błony okrywającej inne struktury. Powięź jako ogromna trójwymiarowa struktura, pełna setek lokalnych zagęszczeń, przegród i luźniejszych warstw tkanki łącznej wymykała się standardowym metodom badań i obrazowania. Obecnie dzięki rozwojowi nauki i badań in vivo, takim jak: impedancja bioelektryczna i biometria, mamy nareszcie możliwość przyjrzenia się tej niezwykłej tkance. 

Ból mięśniowo-powięziowy 

Powięź to bogato unerwiona i aktywna tkanka połączona bezpośrednio z wszystkimi mięśniami w ciele. Podlega reakcjom napięcia i zagęszczenia w wyniku pojawiającego się urazu w układzie ruchu lub jako efekt sumy mikroprzeciążeń w tkance. Utrwalone zmiany w tkance powięziowej mogą generować ból mięśniowo-powięziowy.  

Według badań aż 85% społeczeństwa doświadczy choć raz w życiu bólu o charakterze mięśniowo-powięziowym.  

Według teorii Travell i Simons istnieją miejsca nadwrażliwości w ciele (punkty spustowe), pojawiające się w napiętym paśmie mięśniowym lub powięzi mięśnia, które pod wpływem ucisku generują ból rzutowany, czyli odczuwany w innym miejscu niż jego źródło. Ból związany z punktami spustowymi może narastać pod wpływem wzmożonego stresu, a mięśnie mogą stawać się coraz bardziej zmęczone i nadwrażliwe.  

Jak dbać o powięź? 

Włókna powięziowe są otoczone przez istotę podstawową – płynny budulec macierzy pozakomórkowej. Umożliwia ona ich przesuwanie. Odpowiada za wymianę chemiczną pomiędzy krwią, limfą i komórkami tkanek. W powięzi powierzchownej dorosłego człowieka znajduje się średnio aż 7,5 litra płynu śródmiąższowego. Taka budowa powięzi sprawia, że spełnia ona właściwości istoty stałej i ciekłej jednocześnie. Aby o nią zadbać, trzeba zadbać też o prawidłowe funkcjonowanie jej budulców podstawowych. 

Czego potrzebuje powięź? Przede wszystkim ruchu – różnorodnego, wielopłaszczyznowego, który pozwoli na jej trójwymiarowe naprężanie i ciągłą przebudowę. Bezruch wpływa na powięź niekorzystnie i może skutkować gromadzeniem się napięć w ciele. Powięź „lubi” wszelkie aktywności wpływające na jej odkształcanie, rozgrzewanie i naprężanie, a więc stretching, masaż, terapię manualną, terapię ciepłem, uciskanie, rolowanie.

Jak wszystkie komórki w naszym ciele, powięź do harmonijnego rozwoju potrzebuje diety bogatej w składniki odżywcze oraz utrzymywania stale wysokiego poziomu nawodnienia, aby móc utrzymywać pełną sprężystość i elastyczność. Powięź jako tkanka podatna na stres wymaga równowagi między pracą a odpoczynkiem. Powięź może również zmieniać swoje właściwości z wiekiem, w wyniku procesu starzenia się organizmu oraz w niektórych rejonach ciała pod wpływem wzrostu BMI (stosunku wagi do wzrostu).  

Na bazie teorii o właściwościach mechanicznych powięzi powstało również wiele metod terapii manualnych. Są to m.in.: masaż tkanek głębokich, manipulacje powięzi, terapie narzędziowe, integracja strukturalna, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe. Terapie te opierają się na pracy bezpośredniej z tkanką poprzez masaż, ucisk, pocieranie i rozgrzewanie, w celu zmniejszenia napięć, zwiększenia ukrwienia tkanki i jej powrotu do normalnej funkcji. Zamierzonym długotrwałym efektem jest przebudowa struktury tkanki i jej zmiękczenie oraz przyspieszenie procesu gojenia.

Przeczytaj również:
Masaż Shiatsu. Na czym polega akupunktura bezigłowa?