Test PSA – na czym polega to badanie?

Czym jest PSA? 

PSA to swoisty antygen dla prostaty (ang. Prostate Specific Antigen). Antygen ten to białko, które produkowane jest przez komórki prostaty u mężczyzn. PSA odpowiedzialny jest za upłynnienie nasienia, czyli utrzymanie jego płynnej formy.

Gruczoł prostaty, którego kształt jest często porównywany do orzecha włoskiego, odpowiedzialny jest za wytwarzanie płynu nasiennego. Jego zadaniem jest odżywianie i transport plemników.  

Prawidłowej wielkości gruczoł krokowy nie blokuje odpływu moczu z pęcherza, z kolei powiększony naciska na pęcherz i cewkę moczową, co blokuje przepływ moczu.  

U zdrowych osób antygen prostaty trafia do krwioobiegu jedynie w niewielkiej i nieszkodliwej ilości. Z kolei u mężczyzn, którzy wykazują zmienione już chorobowo komórki stercza, wartość antygenu PSA zdecydowanie wzrasta [1, 2, 6, 7]. Należy pamiętać, że antygen specyficzny dla prostaty jest białkiem wytwarzanym zarówno przez zdrowe, jak i złośliwe komórki gruczołu krokowego. Test mierzy poziom PSA we krwi. Jest możliwość dokładnej analizy laboratoryjnej lub szybkim testem domowym [8].  

Stężenie PSA we krwi – diagnostyka 

Stężenie PSA, które przyjmuje się za normę mieści się w zakresie 0-4 ng/ml. Wyższa wartość tego parametru może świadczyć o występującej patologii i zaburzonej pracy gruczołu krokowego. Podwyższony poziom PSA powinien zakwalifikować chorego do dalszej diagnostyki celem zidentyfikowania ogniska zapalnego gruczołu krokowego [3].  By prawidłowo ocenić stan pacjenta, należy rozważyć wiele czynników. Najprostszą stosowaną metodą badania gruczołu prostaty jest badanie przez odbyt, które umożliwia zlokalizowanie zmiany na przedniej ścianie tylnej części stercza i zbadanie wielkości gruczołu i jego faktury. Następny krokiem jest dopiero pomiar stężenia PSA [9]. 

Rozpoznanie nowotworu prostaty opiera się na badaniach laboratoryjnych – wartości PSA w surowicy krwi. Biomarker daje możliwość szybkiej i łatwej diagnostyki stercza. Choć jest powszechnie stosowany w badaniach przesiewowych, to wciąż poszukiwane są nowe potencjalne biomarkery, które wspomogą klasyfikację i stopień zaawansowania choroby [10]. 

Kiedy wykonać pierwsze badanie PSA? 

Badanie w kierunku stężenia PSA we krwi mężczyźni koniecznie powinni wykonać po ukończeniu 50. roku życia. Szacuje się, że bardzo duży odsetek zachorowalności na raka prostaty znajduje się w grupie 45-69 lat, natomiast największy osiągalny jest w kategorii wiekowej powyżej 70. roku życia [6]. 

W przypadku obciążeń rodzinnych lekarz rodzinny lub specjalista może zlecić badania wcześniej celem profilaktyki i wczesnego wykrycia choroby. Należy jednak pamiętać, że wynik mieszczący się w widełkach normy nie wyklucza raka stercza, jak również wyższy wynik nie oznacza występowania nowotworu prostaty. Wyższy poziom PSA może równie dobrze oznaczać infekcję, stan zapalny gruczołu krokowego lub też łagodny przerost – powiększony gruczoł, ale nienowotworowy. Zawsze ostateczne rozpoznanie odbywa się na podstawie biopsji pod kontrolą USG lub szczegółowego badania w obrębie miednicy rezonansem magnetycznym [3, 7].  

Test PSA wykorzystywany jest także do monitorowania pacjentów po operacji, radioterapii, aby sprawdzić, czy rak nawrócił. Jeśli poziom PSA wzrasta po leczeniu, może to być pierwsza oznaka nawrotu choroby, nim taki nawrót da objawy.  Jeśli pacjent ma za sobą leczenie z powodu nowotworu prostaty i ma podwyższony poziom PSA, wynik powinien omówić z lekarzem [8].

Przeczytaj również:
Badania profilaktyczne dla mężczyzn po 40. roku życia – które wykonać?