Rumień wędrujący. Czy zawsze oznacza boreliozę?

Co to jest rumień wędrujący? 

Rumień wędrujący (łac. erythema migrans) to zmiana skórna charakteryzująca się zaczerwienieniem i stopniowym obwodowym poszerzaniem oraz przejaśnieniem w środkowej części. Ma ona najczęściej regularny, kulisty lub podłużny kształt. Pojawia się zwykle w miejscu, w którym doszło do ukąszenia przez kleszcza.  

Rumień wędrujący jest przeważnie niebolesny, nie swędzi i nie jest rozpalony. 

Mogą towarzyszyć mu objawy ogólne takie jak: 

• złe samopoczucie,  
• podwyższona temperatura,  
• bóle głowy,  
• bóle mięśni i stawów. 

Rumień wędrujący – jak długo się utrzymuje?

Zmiana może się pojawić w okresie od 3 dni do 3 miesięcy od ukąszenia, a zanika w ciągu ok. 3-4 tygodni. Najczęściej nie pozostawia po sobie śladu.

Czy rumień wędrujący zawsze oznacza boreliozę? 

Występowanie rumienia wędrującego traktujemy jako objaw patognomoniczny, czyli typowy dla boreliozy i wystarczający do jej rozpoznania. W związku z tym po zdiagnozowaniu rumienia wędrującego nie musimy wykonywać badań w kierunku przeciwciał anty-Borellia burgdorferi. Lekarz powinien natychmiast włączyć leczenie antybiotykami. 

W razie wątpliwości lekarz może zlecić wykonanie badań serologicznych w kierunku Borellia burgdorferi. Badanie to jednak wykonujemy po 2 tygodniach od pojawienia się rumienia. Swoiste przeciwciała IgM pojawiają się we krwi dopiero 3-4 tygodnie po zakażeniu. Pamiętajmy jednak, że wynik badania serologicznego bez obecności objawów klinicznych boreliozy nie ma wartości diagnostycznej. Oznacza to, że na podstawie samego dodatniego wyniku przeciwciał nie włączamy leczenia na boreliozę.

Jeśli zmiana skórna będzie miała średnicę poniżej 5 cm i pojawi się do 48 godzin od ukąszenia, prawdopodobieństwo rozpoznania rumienia maleje. W takiej sytuacji pacjent powinien obserwować swoją skórę przez ok. miesiąc w razie, gdyby zmiana miała się jeszcze pojawić.  

Z czym można pomylić rumień wędrujący?

Rozpoznanie rumienia wędrującego może czasami sprawiać trudność. Obraz kliniczny zmiany nie zawsze jest charakterystyczny. Dlatego też pacjent podczas wizyty powinien poinformować lekarza o ewentualnym ukąszeniu oraz występujących objawach.  

Jedną z chorób, w których również pojawia się zmiana skórna, jest róża. Jest to zapalenie tkanki podskórnej, wywołane najczęściej przez paciorkowce. W przypadku róży skóra jest zaczerwieniona, ocieplona, obrzęknięta i bolesna. Zmiana ta pojawia się nagle i mogą jej towarzyszyć dodatkowe objawy takie jak podwyższona temperatura. W badaniach występuje wzrost parametrów zapalnych – CRP i OB. 

Jeżeli potencjalny rumień wędrujący ma duży naciek, ale niewielką średnicę (poniżej 5 cm), może oznaczać zmianę zapalną, np. ropień, czyrak czy ślad po ukąszeniu owada. W tym przypadku lekarz może zlecić wykonanie badań serologicznych. Obecność krostek, nadżerek lub pęcherzyka w centrum zmiany może wskazywać na zapalenie. Zwłaszcza jeżeli znajduje się ona przy ujściu mieszka włosowego lub dokładnie w miejscu ukąszenia. 

Zmiany rumieniowe o charakterze obrączkowatym mogą występować również przy grzybicy skóry gładkiej. W ich centrum i na obwodzie występuje złuszczenie. Ponadto na obwodzie zmiany mogą pojawić się krostki. W przypadku grzybicy najczęściej występuje wiele zmian i towarzyszy im świąd. 

Do innych częstych chorób, które objawiają się zmianami o charakterze obrączkowatym, należą: 

• łuszczyca plackowata, 
• rumień wielopostaciowy, 
• liszaj płaski, 
• wyprysk pieniążkowaty, 
• łupież różowy Gilberta, 
• pokrzywka. 

Istnieją również inne, zdecydowanie rzadsze choroby, które mogą objawiać się zmianami obrączkowatymi. 

Zaliczamy do nich: 

• rumień trwały, 
• trąd, 
• zapalenie naczyń związane z przeciwciałami IgA, 
• kiłę wtórną, 
• sarkoidozę, 
• podostrą skórną postać tocznia rumieniowatego układowego, 
• ziarniniak obrączkowaty. 

Jak odróżnić rumień wędrujący od reakcji alergicznej? 

Reakcja alergiczna może wywołać podobne objawy do rumienia wędrującego. Istnieją jednak dość znaczące różnice, które pomagają prawidłowo zidentyfikować zmianę. 

Rumień wędrujący może występować na całym ciele. Pojawia się dopiero po kilku dniach od ukąszenia kleszcza. Zmiana ma ponad 5 cm średnicy, a w jej środku występuje charakterystyczna „tarcza strzelnicza”, czyli przejaśnienie z czerwoną plamą w jej centrum. Rumień ten powiększa się również obwodowo. 

Reakcja alergiczna jest wyrazem nadwrażliwości organizmu na konkretną substancję. Objawy również mogą występować na całym ciele i pod różną postacią, np. rumienia lub pokrzywki. W skrajnym przypadku reakcja ta może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.  

Rumień możemy pomylić z odczynem alergicznym na kleszcza. Taki odczyn pojawia się tuż po usunięciu kleszcza ze skóry (zazwyczaj w ciągu 1-3 dni) i dość szybko zanika. Jego obwódka zwykle nie przekracza 5 cm. Ponadto często w miejscu ukąszenia występuje świąd. 

Jeśli zauważyłeś u siebie zmianę budzącą wątpliwość lub podobną do rumienia wędrującego, niezwłocznie zgłoś się do lekarza. 

Rumień wędrujący – leczenie 

Jeżeli lekarz zdiagnozuje u Ciebie rumień wędrujący, nie musisz potwierdzać zakażenia w laboratorium. Objaw ten jest typowy dla boreliozy, dlatego należy niezwłocznie włączyć leczenie. W przypadku boreliozy rozpoznanej z powodu występowania rumienia stosujemy antybiotykoterapię przez 14-28 dni.  

Najczęściej wybieranymi antybiotykami są: 

• amoksycylina,  
• doksycyklina,  
• azytromycyna.  

Lekarz może zalecić również aksetyl cefuroksymu. 

Rodzaj zastosowanego antybiotyku może się nieco różnić w zależności od obrazu klinicznego oraz ewentualnych uczuleń na leki.  

Zawsze zgłaszaj swojemu lekarzowi alergię na leki! Wówczas specjalista będzie mógł dobrać odpowiednie leczenie bez ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznej na podany antybiotyk.  

Rumień wędrujący u dzieci 

Rumień wędrujący u dzieci powstaje również po ukłuciu przez kleszcza. W pierwszych kilku dniach dziecko może skarżyć się na ból i swędzenie lub zauważyć miejscowe zaczerwienienie czy obrzęk. Sam rumień pojawia się na skórze w miejscu ukłucia przez kleszcza dopiero po ok. tygodniu. Podobnie jak w przypadku osób dorosłych wystąpienie rumienia wędrującego jest objawem charakterystycznym dla boreliozy. 

Nawet jeżeli zmiana nie przekracza 5 cm średnicy, nie powinniśmy jej ignorować. Warto wówczas zgłosić się z dzieckiem do lekarza, który oceni zmianę i ewentualnie zaleci wykonanie dalszych badań diagnostycznych.  

Leczenie rumienia wędrującego u dzieci, podobnie jak u dorosłych, polega na antybiotykoterapii. Lek dostosowuje się do wieku dziecka, a czas trwania leczenia wynosi ok. 10-21 dni. Wyjątek stanowi leczenie azytromycyną – trwa ono 5 dni. 

Przeczytaj również:
Jak bezpiecznie wyciągnąć kleszcza?