Serdecznik pospolity. Jakie ma właściwości?

Serdecznik pospolity – co to za roślina? 

Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca L.) to wieloletnia roślina należąca do rodziny jasnotowatych. Jej ludowe nazwy to: gęsia stopa, lisi ogon, lwie serce. Pierwotnie pochodzi z południowo-wschodniej Europy i Azji. Obecnie rozpowszechniona na całym świecie ze względu na jej zastosowanie lecznicze. Roślina może osiągać ok. metr wysokości. Puste, owłosione, czterokanciaste łodygi wyrastają z kłączy. Dolne i górne liście różnią się od siebie, są pokryte sztywnymi włoskami. Kwiaty są różowo-fioletowe, o długości ok. 1 cm i wyrastają z kątów górnych liści. Roślina wydziela silny, nieprzyjemny zapach. 

W Polsce serdecznik był uprawiany jako roślina lecznicza. Obecnie rośnie głównie na terenach nizinnych, w miejscach nasłonecznionych i bogatych w wapń, na suchych pastwiskach, rumowiskach i przydrożach, przy płotach, na śmietniskach, w zaniedbanych parkach. Roślina ta ze względu na swoje właściwości znalazła zastosowanie w medycynie tradycyjnej i współczesnej. Jest także stosowana w niektórych kuchniach jako przyprawa lub do aromatyzowania piwa. 

Surowcem leczniczym jest ziele serdecznika – górne części pędów zbierane w okresie kwitnienia, kilka razy w roku. Suszone są w warunkach naturalnych (w cieniu i przewiewie) lub w suszarniach do 35°C. Produkty lecznicze mają gorzki smak. 

Serdecznik pospolity – substancje czynne  

W zielu serdecznika znajdują się liczne związki czynne, które odpowiadają za jego właściwości lecznicze. Są to m.in.: 

• glikozydy bufadienolowe (zaliczane do glikozydów nasercowych); 
• związki diterpenowe (np. leokardyna); 
• związki azotowe (cholina); 
• alkaloidy i protoalkaloidy; 
• sterole; 
• glikozydy irydoidowe; 
• kawolidy; 
• fenylopropanoidy (werbaskozyd, lewandulifoliozyd, leonozyd A i B); 
• flawonoidy (pochodne kwercytyny, kemferolu i apigeniny); 
• związki triterpenowe (kwas ursolowy i oleanowy); 
• garbniki (w niewielkiej ilości); 
• kwasy organiczne i sole mineralne (w tym do 11% soli potasu). 

Wysokiej jakości produkty powinny zawierać co najmniej 0,2% flawonoidu, standaryzowanego na zawartość hiperozydu. 

Serdecznik pospolity – właściwości i zastosowanie 

W tradycyjnej medycynie chińskiej serdecznik pospolity stosowany był w celu wzmocnienia pracy serca i jako roślina potęgująca długowieczność. 

Preparaty z serdecznikiem wykazują łagodne działanie uspokajające, obniżają ciśnienie krwi, regulują i poprawiają pracę serca (zwiększają przepływ krwi do serca, wzmacniają napięcie i łagodzą zaburzenia pracy mięśnia sercowego, obniżają puls). Najczęściej stosowane są w chorobach układu nerwowego (takich jak nadmierna pobudliwość nerwowa) i nerwicach sercowo-naczyniowych. Zalecane są wspomagająco w początkowym etapie choroby wieńcowej, łagodnej tachykardii, lekkich przypadkach dusznicy bolesnej, chorobie Basedowa, nadciśnieniu oraz leczeniu bezsenności.  

Serdecznik pospolity wykazuje także działanie przeciwskurczowe na mięśnie przewodu pokarmowego. Może być stosowany jako lek przeciwskurczowy w zaburzeniach przewodu pokarmowego, takich jak: bóle brzucha, biegunki, zaburzenia trawienia, wzdęcia. Może także stymulować przepływ krwi przez macicę, dlatego wykorzystywana jest w leczeniu bolesnych i nieregularnych miesiączek lub przy braku miesiączki, do jej wywołania. Preparaty zawierające ziele serdecznika znalazły także zastosowanie w astmie i w łagodzeniu dolegliwości związanych z menopauzą. 

Ziele serdecznika pospolitego ma również działanie przeciwdrobnoustrojowe (przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze), przeciwzapalne, ściągające. Z tego powodu jego roztwory mogą być stosowane jako okłady. Nadadzą się również do przemywania ran, oparzeń i podrażnień skóry. 

Serdecznik pospolity – skutki uboczne, przeciwwskazania 

Preparaty z zielem serdecznika pospolitego są przeciwwskazane do stosowania przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. Nie powinny ich stosować kobiety o obfitych miesiączkach. Zalecana jest konsultacja lekarska, jeśli stosujemy preparaty rozrzedzające krew. 

Przyjmowane w zalecanych dawkach ziele serdecznika nie wykazuje skutków ubocznych. Serdecznik nie powinien być stosowany u dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia.

Serdecznik pospolity to roślina znana w medycynie naturalnej od stuleci. Dzięki zawartości wielu cennych związków wykorzystywana może być przede wszystkim w formie łagodnych preparatów uspokajających, w nerwicach oraz na poprawę pracy serca. Należy jednak pamiętać, że preparaty z zielem serdecznika w przypadku chorób serca czy nadciśnienia nie zastąpią farmakoterapii stosowanej przez lekarza. 

Przeczytaj również:
Nerwica serca – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie