Trąd. Czy ta choroba jeszcze istnieje?

Co to jest trąd? 

Trąd jest chorobą infekcyjną wywoływaną przez bakterię – prątek trądu (łac. Mycobacterium leprae). Dotyka przede wszystkim skóry i błon śluzowych, a także nerwów obwodowych oraz układu oddechowego.  Jest to przewlekłe schorzenie o bardzo powolnym przebiegu. 

Pierwsze dolegliwości mogą pojawić się nawet 10 lat po zakażeniu. 

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) raportuje około 200 tysięcy przypadków trądu rocznie. Najwięcej z nich występuje w Azji (głównie w Indiach i Azji Południowo-Wschodniej), w Afryce Równikowej oraz w Brazylii.  

Jakie są rodzaje trądu? 

Ze względu na wygląd zmian skórnych oraz cechy immunologiczne i histologiczne wyróżniamy trzy typy trądu: 

• Trąd tuberkuloidowy – cechuje się niewielką ilością prątków i mniejszą zakaźnością. Ma łagodny przebieg. 
• Trąd guzowaty (lepromatyczny) – cięższa postać choroby z licznymi prątkami i wysoką zakaźnością. Obserwuje się wiele zmian na skórze i w narządach wewnętrznych. 
• Trąd graniczny (nieokreślony) – łączy cechy trądu tuberkuloidowego i guzowatego. 

Trąd – jak się można zarazić? 

Bezpośrednią przyczyną zachorowania na trąd jest zakażenie prątkiem trądu. Drobnoustrój może przenosić się różnymi drogami. Najczęściej dochodzi do tego przez kontakt z chorym człowiekiem. Materiałem zakaźnym jest wydzielina z nosa i dróg oddechowych.  

Prątek trądu przenosi się poprzez: 

• kichanie, 
• kaszel, 
• kontakt z wydzieliną z nosa. 

Nie można zachorować na trąd poprzez dotyk. Wyjątkiem jest kontakt uszkodzonej skóry (z istniejącą raną) z wrzodziejącymi zmianami w trądzie guzowatym. 

Jakie zwierzę przenosi trąd? 

Nie tylko człowiek może przenosić trąd. Źródłem zakażenia mogą być również pancerniki i małpy. 

Jak wygląda trąd? 

Trąd atakuje przede wszystkim skórę, nerwy obwodowe oraz błony śluzowe (zwłaszcza dróg oddechowych).  

Do dolegliwości skórnych zaliczamy: 

• przebarwione lub odbarwione zmiany skórne, 
• narośla skórne, 
• pogrubienie i wysuszenie skóry, 
• utratę brwi i rzęs. 

Prątek trądu najlepiej rozwija się w niższej temperaturze (około 30°C), dlatego zmiany pojawiają się głównie na odkrytych częściach ciała – twarzy, uszach, łokciach i kolanach.  Kolejne dolegliwości dotyczą uszkodzenia nerwów obwodowych.  

Należą do nich: 

• braki czucia w obrębie zmian na skórze, 
• osłabienie siły mięśniowej (łącznie z paraliżem) zwykle w obrębie rąk i stóp, 
• pogrubienie nerwów obwodowych, które stają się wyczuwalne przez skórę. 

Do pozostałych objawów trądu zaliczamy: 

• krwawienia z nosa, 
• uszkodzenie chrząstek nosa z możliwością ich zapadnięcia się, 
• owrzodzenia w obrębie podeszew stóp, 
• owrzodzenia rogówki, 
• zaćmę. 

Występowanie powyższych dolegliwości zależy od typu trądu.  

W postaci tuberkuloidowej występuje niewiele zmian skórnych, które są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Są owalne i łuszczące się z zaczerwienionymi brzegami. Pojawiają się głównie na pośladkach, twarzy i rękach.  

W postaci guzowatej trądu zmiany na skórze są rozległe. Pojawia się też symetryczne uszkodzenie nerwów obwodowych.  

Trąd – diagnostyka 

Jeśli u pacjenta występują zmiany skórne i przebywał on na terenach, na których występuje trąd – istnieje podejrzenie zarażenia trądem. Aby postawić diagnozę, lekarz pobiera wycinek zmian skórnych lub wydzielinę z nosa. Niekiedy stosuje się także testy serologiczne (wykrywające przeciwciała przeciwko prątkom trądu) i molekularne (wykrywające materiał genetyczny bakterii). 

Jak leczyć trąd? 

Leczenie trądu wymaga przedłużonej terapii. Przypomina ona terapię stosowaną w leczeniu gruźlicy. Leczenie polega na regularnym przyjmowaniu kilku antybiotyków przez okres od 6 miesięcy do nawet 2 lat. 

Do stosowanych leków należą: 

• dapson, 
• klofazyminę, 
• ryfampicynę. 

Pomocniczo podajemy leki przeciwbólowe i glikokortykosteroidy. W niektórych przypadkach stosuje się również terapię chirurgiczną. Ma ona na celu poprawę widzenia (poprzez usunięcie zaćmy), przywrócenie sprawności czy poprawę wyglądu (np. poprzez rekonstrukcję nosa). 

Czy trąd można wyleczyć? 

Chociaż leczenie jest długotrwałe, trąd można wyleczyć. U niektórych pacjentów może pojawić się niepełnosprawność, której stopień można zmniejszyć po wdrożeniu odpowiedniego leczenia.  Trąd jest obecnie rzadko występującą chorobą zakaźną. Narażone są na niego przede wszystkim osoby przebywające na terenach jego występowania – głównie w Indiach i w Afryce Równikowej. Jeśli podróżujemy w te rejony, warto być świadomym, że wciąż możemy się nim zarazić.