Trądzik odwrócony – przyczyny, objawy, leczenie

Trądzik odwrócony – co to jest? 

Trądzik odwrócony, znany również pod nazwami acne inversa, czy hidradenitis suppurativa – HS to przewlekła choroba zapalna skóry. W przebiegu trądziku odwróconego dochodzi do rozwoju bolesnych guzkowych zmian, ropni i przetok, a w dalszym przebiegu również bliznowacenia w typowych lokalizacjach. Częstość jej występowania w Europie określa się jako 1-4% populacji ogólnej, choć niektóre badania wskazują na niższe odsetki. Kobiety chorują nieco częściej. Pierwsze objawy pojawiają się zwykle w okresie dojrzewania, jednak do postawienia ostatecznego rozpoznania dochodzi najczęściej po kilku latach z uwagi na niespecyficzne pierwsze symptomy.

Trądzik odwrócony – przyczyny 

W rozwoju trądziku odwróconego bierze udział prawdopodobnie kilka czynników. Hipotezy etiologii choroby obejmują wpływ czynników immunologicznych i hormonalnych. Opisuje się okluzję mieszków włosowych, ich pękanie i rozwój procesu zapalnego. Z uwagi na obserwowane rodzinne występowanie niektórych przypadków choroby bierze się pod uwagę możliwość udziału czynników genetycznych, jednak nie udało się dotychczas zidentyfikować genów mogących odpowiadać za predyspozycję do rozwoju trądziku odwróconego. 

Trądzik odwrócony – czynniki ryzyka 

Do najważniejszych czynników ryzyka rozwoju trądziku odwróconego należą palenie tytoniu i otyłość. Co więcej, opisano zależność aktywności choroby od wysokości wskaźnika BMI, używanego do określenia stanu odżywienia. Im wskaźnik ten był wyższy, wskazujący na otyłość I, II lub III stopnia, tym większą aktywność choroby obserwowano. 

Jakie są objawy trądziku odwróconego? 

W przebiegu trądziku odwróconego dochodzi do rozwoju charakterystycznych zmian skórnych. Należą do nich: 

• bolesne zmiany guzkowe skórno-podskórne; 
• ropnie; 
• przetoki drenujące do zmian skórnych z sączeniem wydzieliny, często cuchnącej; 
• torbiele włosowe/ pilonidalne; 
• bliznowacenie – w zaawansowanych stadiach może dojść do ograniczenia ruchomości z uwagi na zaawansowane bliznowacenie okolicy pachwin czy pach. 

Obecności zmian, szczególnie zlokalizowanych w okolicy pach czy pachwin towarzyszą silne dolegliwości bólowe, co utrudnia, szczególnie w przypadkach zaawansowanych, codzienne funkcjonowanie i pracę. Z przetok mogą wydostawać się znaczne ilości wydzieliny o nieprzyjemnym zapachu. Rany wymagają regularnej zmiany opatrunków i odpowiedniej higieny. Blizny mogą stanowić defekt nie tylko estetyczny, ale i funkcjonalny. 

W ocenie klinicznej chorych na trądzik odwrócony używa się klasyfikacji oceniających zaawansowanie choroby – jest to również istotne w późniejszym doborze terapii. Jedną z częściej stosowanych jest klasyfikacja Hurleya. Wyróżnia ona trzy stadia, charakteryzujące się następującymi cechami: 

• Stadium I – występują ropnie pojedyncze lub mnogie, jednak nie obserwuje się przetok ani bliznowacenia; 
• Stadium II – występują nawracające ropnie, obecne są również przetoki oraz bliznowacenie. Zmiany są pojedyncze lub mnogie; 
• Stadium III – obecne są liczne ropnie, przetoki często komunikujące ze sobą, blizny mostkowe; zmiany są rozsiane. 

Miejsca występowania trądziku odwróconego 

Typowymi miejscami występowania zmian skórnych w przebiegu trądziku odwróconego są fałdy skórne. Najczęściej zmiany lokalizują się w okolicy: 

• pachwin, 
• dołów pachowych, 
• okołoodbytniczej, 
• pośladków, 
• podsutkowej u kobiet. 

Poza lokalizacjami typowymi, zmiany w przebiegu choroby mogą występować również w innych rejonach, takich jak na przykład skóra karku, wewnętrznej powierzchni ud, skóra pleców czy szyi. 

Trądzik odwrócony – kryteria rozpoznania 

Rozpoznanie trądziku odwróconego wymaga spełnienia trzech kryteriów: 

• Występowania typowych zmian – bolesnych guzków, przetok, ropni i bliznowacenia (zależnie od stadium nie wszystkie mogą być obecne u pacjenta); 
• Lokalizacji wymienionych zmian w co najmniej jednej z typowych okolic – pachwinowej, pachowej, okołoodbytniczej, pośladkowej lub podpiersiowej u kobiet; 
• Przewlekłego, nawrotowego przebiegu, którego wyrazem są co najmniej dwa zaostrzenia w ciągu 6 miesięcy poprzedzających ocenę. Według niektórych źródeł kryterium to spełnia również obecność 5 zaostrzeń w ciągu całego życia. 

Choroby współistniejące z trądzikiem odwróconym 

U pacjentów chorujących na trądzik odwrócony obserwuje się często współistnienie niektórych chorób zarówno dotyczących skóry, jak i innych układów i narządów. Do najczęściej diagnozowanych należą: 

• cukrzyca; 
• zespół metaboliczny, w którego skład wchodzą zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej, nadciśnienie tętnicze, otyłość; 
• choroba niedokrwienna serca – zawał serca; 
• udary mózgu; 
• trądzik zwyczajny; 
• schorzenia endokrynologiczne dotykające tarczycy; 
• zespół policystycznych jajników; 
• niektóre choroby zapalne stawów; 
• niektóre nieswoiste zapalenia jelit. 

W samych przewlekle zapalnych zmianach chorobowych w rzadkich przypadkach może dojść do rozwoju zmian nowotworowych. 

Pacjenci zmagający się z trądzikiem odwróconym często borykają się również z zaburzeniami psychicznymi. Obserwuje się u nich zwiększenie zachorowalności na zaburzenia depresyjne i lękowe. 

Leczenie trądziku odwróconego 

Leczenie trądziku odwróconego to proces wieloetapowy, wymagający udziału różnych specjalistów – lekarza rodzinnego, dermatologa i chirurga, a także sumienności pacjenta w przestrzeganiu zaleceń oraz niekiedy długotrwałym przyjmowaniu leków. Terapię można podzielić na trzy elementy.  

Postępowanie nieswoiste 

W kategorii postępowania nieswoistego znajdują się: 

• działania mające na celu niwelowanie czynników ryzyka choroby, co może jednocześnie zmniejszać nasilenie objawów u osób z trądzikiem odwróconym; zalecana jest redukcja masy ciała i rzucenie palenia; 
• odpowiednia higiena ran – korzystanie z płynów i emulsji odkażających, utrzymywanie ran czystych i suchych, oczyszczanie wydzieliny; działania te mają na celu przyspieszenie gojenia, uniknięcie macerowania skóry, a w przypadku preparatów odkażających mogą przyczynić się do poprawy skuteczności antybiotykoterapii; 
• pomoc psychologiczna i psychiatryczna. 

Leczenie zachowawcze – farmakoterapia 

Wybór terapii swoistej zależy od stadium choroby w jakim znajduje się pacjent, a ostateczną decyzję podejmuje lekarz leczący na podstawie oceny klinicznej. 

W stadium I Hurleya możliwa jest terapia miejscowa – stosowanie na skórę preparatów antybiotyku klindamycyny dwa razy dziennie lub terapia doustna za pomocą doksycykliny lub limecykliny. Do uzyskania efektów wymagana jest sumienność w przestrzeganiu zaleceń i stosowanie leków zwykle przez około 3 miesiące, po których lekarz podejmuje dalsze decyzje terapeutyczne. 

W stadium II preferowana jest terapia doustnymi antybiotykami jak w stadium I. Leczenie trwa co najmniej 3 miesiące, po których lekarz podejmuje dalsze kroki, modyfikując antybiotykoterapię lub włączając inne leki. 

W stadium III stosuje się antybiotykoterapię np. klindamycyną w połączeniu z ryfampicyną oraz postępowanie chirurgiczne. 

W kolejnych liniach leczenia stosuje się inne leki przeciwdrobnoustrojowe, a także terapie pomocnicze. 

We wszystkich stadiach należy pamiętać o odpowiedniej higienie zmian i okolic w których powstają, a także o powstępowaniu niefarmakologicznym. 

W przypadkach niereagujących na standardowe leczenie dostępna jest terapia lekiem biologicznym Adalimumab, prowadzona przez wysokospecjalistyczne ośrodki. 

Leczenie chirurgiczne 

Leczenie chirurgiczne trądziku odwróconego to metoda charakteryzująca się dużą skutecznością. Stosowana jest zależnie od indywidualnych wskazań we wszystkich trzech stadiach zaawansowania choroby. Najczęściej stosowaną metodą jest wycinanie zmian chorobowych z zachowaniem marginesu tkanek zdrowych. Zależnie od rozległości ran i ich lokalizacji po zabiegu są one zszywane, gojone przez ziarninowanie lub nawet zaopatrywane przeszczepami skóry z innej lokalizacji. 

Pośród terapii inwazyjnych niekiedy stosuje się również zabiegi z użyciem laserów CO2 lub Nd-YAG.

Przeczytaj również:
Pemfigoid bliznowaciejący – przyczyny, objawy i leczenie