Jak wybrać najlepszy tran? Od czego zależy jego jakość?
Tran to jeden z najbardziej znanych suplementów diety. Jego składniki wspierają odporność, układ nerwowy i serce. Jak rozpoznać, czy produkt, który wybieramy, naprawdę jest dobrej jakości? Niektórzy kierują się jednym parametrem – wskaźnikiem TOTOX. To rzeczywiście istotny czynnik, ale nie jedyny. O jakości tranu decyduje znacznie więcej.

Jak wybrać dobry tran?
Dobry tran to taki, który jest nie tylko dobrej jakości, ale przede wszystkim bezpieczny. Warto wybierać produkty pochodzące od zaufanych producentów, którzy stawiają na pełną transparentność i rygorystyczne badania jakości.
Kupując tran, zwróć uwagę, czy preparat ma odpowiednie certyfikaty i pozwolenia, potwierdzające jego zgodność z normami europejskimi.
Istotne są m.in.:
- certyfikaty dotyczące pochodzenia,
- informacje o czystości mikrobiologicznej,
- informacje o zawartości metali ciężkich,
- oświadczenia o zgodności z zasadami Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP).
Warto również sprawdzić, czy producent publikuje wyniki badań laboratoryjnych. Jest to dodatkowy argument na korzyść danego tranu. Niektóre marki prowadzą własne laboratoria, kontrolując proces od połowu ryb aż po gotowy produkt. Dzięki temu masz pewność, że każda butelka tranu spełnia najwyższe standardy.
Wskaźnik TOTOX – co to jest?
Wskaźnik TOTOX (Total Oxidation Value) to parametr, który informuje o stopniu utlenienia tłuszczów w olejach spożywczych. W praktyce mówi on, jak bardzo olej, np. z wątroby dorsza, był narażony na procesy oksydacyjne, czyli jełczenie.
TOTOX oblicza się na podstawie dwóch podstawowych wartości:
- liczby nadtlenkowej (PV), która określa zawartość pierwotnych produktów utleniania (nadtlenków),
- liczby anizydynowej (AV), która określa zawartość wtórnych produktów utleniania (aldehydów).
Ich suma, pomnożona przez odpowiedni współczynnik, daje wynik TOTOX, który powinien mieścić się w określonym zakresie.
Normy Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) zalecają, aby wartość TOTOX w dobrej jakości olejach rybich nie przekraczała 26.
Wynik powyżej tej granicy może oznaczać, że tran był wyprodukowany w nieodpowiednich warunkach lub był źle przechowywany.
Wskaźnik TOTOX a jakość tranu
TOTOX to uproszczony wskaźnik utlenienia olejów, łączący PV i AV, mający dawać pełniejszy obraz utleniania (pierwotnego i wtórnego). Nie ma jednak naukowych podstaw. To jedynie orientacyjny pomiar świeżości oleju. Ponadto, w kontekście oleju z wątroby dorsza czy innych olejów rybnych, wartość TOTOX jest wiarygodna tylko dla produktów bez dodatku aromatów. Pomiar TOTOX dla tranu powinien być zatem wykonany przed dodaniem aromatu.
Równie istotne są czynniki, takie jak czystość oleju, sposób jego pozyskania, brak zbędnych dodatków i zachowanie naturalnego profilu kwasów tłuszczowych. Dobry producent dba nie tylko o wyniki laboratoryjne, ale też o pełną kontrolę nad każdym etapem – od połowu po butelkowanie.
Jak z czasem zmienia się wskaźnik TOTOX?
Wskaźnik TOTOX nie jest wartością stałą. Z czasem, pod wpływem tlenu, światła i temperatury, procesy utleniania w oleju postępują.
Nawet najlepszy tran, jeśli jest źle przechowywany, np. w zbyt ciepłym miejscu lub z otwartą butelką, może stracić swoje właściwości.
Co ciekawe, na TOTOX wpływa także zawartość kwasów omega-3 w oleju. Im jest ich więcej, tym wskaźnik jest wyższy.
Producenci, którzy dbają o jakość, stosują nowoczesne technologie, dzięki którym tran staje się złocistym bezwonnym olejem. Ważne jest też samo opakowanie, szczelne i chroniące przed światłem. Dzięki temu wskaźnik TOTOX pozostaje niski przez cały okres przydatności produktu do spożycia.
Inne cechy dobrego tranu
Na jakość tranu wpływa nie tylko TOTOX. Aby produkt rzeczywiście wspierał zdrowie, musi być kompleksowo dopracowany.
Prosty skład
Dobry tran nie potrzebuje wielu dodatków. Wystarczy olej pozyskiwany z wątroby ryb dorszowatych (głównie dorsza atlantyckiego, Gadus morhua), witaminy A i D oraz witamina E, która pomaga chronić tłuszcze przed utlenianiem. Unikaj produktów z barwnikami, emulgatorami i zbędnymi konserwantami. Im krótszy skład, tym lepiej. Dopuszczalne są jedynie aromaty spożywcze, które są szczególnie istotne w przypadku suplementacji tranu u dzieci.
Naturalny profil
Olej rybi to naturalne źródło kwasów omega-3, zwłaszcza EPA i DHA. Wysoka jakość tranu oznacza, że ich proporcje są zbliżone do tych występujących w naturze. Dzięki temu organizm lepiej przyswaja składniki i korzysta z ich prozdrowotnych właściwości – wsparcia odporności, mózgu i serca. Naturalny profil tranu to także łagodny smak, przyjemny zapach i naturalna barwa, co można ocenić samodzielnie.
Własna produkcja
Firmy, które samodzielnie kontrolują cały proces od połowu ryb po finalne butelkowanie, mogą zagwarantować stałą jakość każdej partii. Kontrola na każdym etapie, certyfikowane laboratoria i własne źródła surowca sprawiają, że każda butelka tranu zachowuje naturalną czystość i świeżość. Wybierając tran, pamiętaj, że jakość to nie tylko niski wskaźnik TOTOX. To ważny parametr, ale równie istotne są pochodzenie surowca, sposób produkcji, czystość i skład. Najlepsze produkty łączą wszystkie te elementy, oferując bezpieczny suplement dla całej rodziny.
Tran dobrej jakości to taki, który ma długą datę przydatności (jest świeży), przebadany i pochodzi od producenta, który sam wytwarza do niego surowce.
- FAO, WHO, Standard for fish oils, CXS 329-2017. Adopted in 2017. Amended in 2021 and 2024.
- Šimat V. i in., Production and Refinement of Omega-3 Rich Oils from Processing By-Products of Farmed Fish Species, Foods, 2019.
- Scientific Opinion on Fish Oil for Human Consumption. Food Hygiene, Including Rancidity, EFSA Journal, 2010.
- Oxidation in Omega-3 Oils: An Overview, A White Paper Prepared by the Global Organization for EPA and DHA Omega-3s and the Council for Responsible Nutrition, GOED OMEGA-3.
- GOED, Best practice guidelines: oxidation control, 2017.