Wpływ nadciśnienia tętniczego na rozwój przewlekłej choroby nerek i odwrotnie

Czym jest nadciśnienie tętnicze? 

Jak już zostało wspomniane na wstępie, nadciśnienie tętnicze to choroba układu sercowo-naczyniowego, w której dochodzi do zwiększenia ciśnienia wywieranego na ściany tętnic. Jego wartość określana jest przez ciśnienie skurczowe i rozkurczowe, które w przypadku zdiagnozowania choroby wynoszą odpowiednio 140 mmHg lub więcej oraz 90 mmHg lub więcej.

Rozróżniamy dwa typy nadciśnienia tętniczego: 

• Nadciśnienie pierwotne (stanowi około 90% przypadków), którego wartość ciśnienia jest utrwalona. Jego przyczyny nie są jednoznaczne. 
• Nadciśnienie wtórne (stanowi około 10% przypadków), będące następstwem innych schorzeń (zaawansowanych lub po prostu nieleczonych), takich jak schorzenia nerek, choroby neurologiczne, zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego, choroby serca, działania niepożądane lekarstw, ciąża [1]. 

Według Światowej Organizacji Zdrowia nadciśnienie tętnicze stanowi przyczynę ponad 12% zgonów na świecie [5]. 

Nadciśnienie tętnicze może przez długi czas pozostać niezdiagnozowane, gdyż może nie dawać widocznych objawów. Bóle i zawroty głowy, kłopoty ze snem, krwawienia z nosa, częste zmęczenie czy zaburzenia widzenia są objawami niespecyficznymi, które u wielu osób nie biją na alarm w kwestii natychmiastowej diagnozy nadciśnienia tętniczego, można bowiem w ogóle ich nie kojarzyć z chorobą [1]. 

Czym jest przewlekła choroba nerek? 

Przewlekła choroba nerek (PChN) jest to, podobnie jak nadciśnienie tętnicze, choroba cywilizacyjna, która dotyczy około 13% populacji na świecie [5]. Definiowana jest jako „wieloobjawowy zespół chorobowy powstały w wyniku trwałego uszkodzenia lub zmniejszenia liczby czynnych nefronów niszczonych przez różnorodne procesy chorobowe toczące się w miąższu nerek.” [2]  

Może być ona następstwem wielu schorzeń toczących się w organizmie, takich jak otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego, ale także sama może inne choroby powodować.

Nefrony to podstawowe jednostki, które budują nerkę. Kiedy są znacząco uszkodzone, organizm nie jest w stanie: 

• regulować poziomu wody, jaka krąży w ciele, a co za tym idzie – nadmiaru jonów sodu, potasu, wapnia, fosforu; 
• usuwać toksyn, jakie są nagromadzone w organizmie; 
• uwalniać do krwi hormonów, od których zależy regulacja ciśnienia tętniczego, utrzymanie prawidłowego stanu kości, tworzenie czerwonych krwinek (erytrocytów). 

Może także dojść do uszkodzenia nerwów. 

Najczęściej spotykanymi przyczynami przewlekłej choroby nerek są cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, kłębuszkowe zapalenie nerek. 

Wpływ nadciśnienia tętniczego na przewlekłą chorobę nerek 

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych przyczyn występowania przewlekłej choroby nerek. Schorzenie to nazywane jest nefropatią nadciśnieniową. 

Choroba nadciśnieniowa nieleczona bądź utrwalona uszkadza kłębuszki nerkowe (stanowią one część filtracyjną nefronu), w konsekwencji powodując ich zwłóknienie. Proces ten powoduje upośledzenie wydalania nadmiaru wody, soli mineralnych oraz produktów przemiany materii z organizmu, skutkiem czego jest sukcesywne tworzenie się obrzęków, wzrostu ciśnienia, pogorszenia pracy mięśnia sercowego. W efekcie nadciśnienie tętnicze postępuje, a nerki mogą stać się niewydolne [3, 6]. 

Bardzo istotną kwestią, o której należy pamiętać u osób chorujących na nadciśnienie tętnicze, jest dokonywanie regularnych pomiarów ciśnienia oraz badania parametrów nerkowych. Są one bowiem istotne nie tylko w diagnostyce, lecz także w celach terapeutycznych [5]. 

Wpływ przewlekłej choroby nerek na nadciśnienie tętnicze 

Stan chorobowy, jakim jest przewlekła choroba nerek, powoduje szereg nieprawidłowości, które prowadzą do powstania wtórnego nadciśnienia tętniczego, w tym przypadku zwanego także nadciśnieniem miąższowonerkowym. 

Przyczynami tego schorzenia są: 

• zmniejszone wydalanie soli mineralnych; 
• zmniejszone wydalanie nadmiaru wody; 
• niewystarczająca podaż czynników, które mają za zadanie rozszerzać naczynia krwionośne, natomiast czynniki powodujące obkurczanie naczyń krwionośnych są wytwarzane w nadmiarze; 
• zaburzenia hormonalne, które powodują wzrost ciśnienia. 

W efekcie powstają niebezpieczne obrzęki i następuje wzrost ciśnienia tętniczego. Im bardziej postępuje proces upośledzenia przesączania kłębuszkowego, tym częściej dochodzi do epizodów nadciśnienia tętniczego [3]. 

Profilaktyka i edukacja  

Profilaktyka każdego schorzenia ma na celu zapobieganie mu oraz wykrywanie na wczesnym etapie, co w efekcie zwiększa rokowania pacjenta i poprawia komfort życia. Wszystkie jej zasady są proste i skuteczne, co podkreślają lekarze i farmaceuci, edukując pacjentów. Świadomość zagrożeń, jakie wynikają z nieprawidłowego trybu życia lub ewentualnych obciążeń genetycznych pomaga w walce z chorobą od bardzo wczesnego momentu oraz skutecznie zwiększa efektywność ewentualnej farmakoterapii. 

Zalecenia dotyczące przeciwdziałania nadciśnieniu tętniczemu są podobne do tych, jakie rekomenduje się w przypadku przewlekłej choroby nerek. 

Kluczowym jest, aby:  

• pamiętać o aktywności fizycznej; 
• stosować się do zasad zdrowej, zbilansowanej diety – tutaj ważnym aspektem jest ograniczenie ilości spożywanej soli; 
• przeciwdziałać otyłości, zadbać o prawidłowe BMI (czyli stosunek masy ciała do wzrostu, którego prawidłowa wartość oscyluje między 18,5 a 24,99); 
• zaprzestać palenia papierosów (jeśli dotyczy); 
• zminimalizować ilość spożywanego alkoholu.

a ponadto: 

• wykonywać regularne badania, 
• przestrzegać zasad terapeutycznych zalecanych przez lekarza (jeśli dotyczy).

Zarówno przewlekła choroba nerek, jak i nadciśnienie tętnicze są poważnymi schorzeniami, na które cierpi duży odsetek ludności na świecie. Schorzenia te mogą wpływać na siebie nawzajem, powodując pogorszenie stanu chorego. Jednak odpowiednia profilaktyka, częste badania kontrolne i przestrzeganie zaleceń lekarskich stwarzają olbrzymią szansę na to, aby chorobie zapobiec lub zminimalizować ryzyko, jakie za sobą niesie, polepszyć komfort życia i zadbać o swoje bezpieczeństwo.

Przeczytaj również:
Nadciśnienie tętnicze a wiek i płeć