Zapalenie mieszków włosowych – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie mieszków włosowych – czym jest? 

Zapalenie mieszków włosowych to schorzenie dermatologiczne, które obejmuje zakażenie mieszków włosowych znajdujących się w skórze. Zazwyczaj ma łagodny przebieg. Poddane leczeniu szybko ustępuje, jednak nieleczone może prowadzić do poważniejszych konsekwencji dermatologicznych.

Zapalenie mieszków włosowych powstaje zazwyczaj na obszarach podrażnionej skóry. Podrażnienie może być wywołane depilacją, tarciem skóry o skórę (np. w przypadku skóry na udach) lub tarcia skóry o ubranie. Czynnikiem wywołującym tę chorobę może być także długotrwałe noszenie opatrunków, plastrów i bandaży. Zapalenie mieszków włosowych zazwyczaj wywoływane jest przez drobnoustroje, które bytują na skórze.  

Schorzenie może wystąpić niezależnie od płci czy wieku. Najbardziej predysponowane są osoby: 

• chore na cukrzycę, 
• z osłabionym układem immunologicznym, np. w przebiegu zakażenia wirusem HIV, leczone transplantologicznie lub chorujące na nowotwór, 
• chorujące na schorzenia dermatologiczne, takie jak np. trądzik, egzema, liszaj płaski, 
• cierpiące na otyłość, 
• często depilujące swoje ciało, 
• spędzające wiele godzin w pozycji siedzącej (zmiany występują na pośladkach i tylnej stronie ud) [1,3]. 

Zapalenie mieszków włosowych – przyczyny 

Mieszki włosowe to zagłębienia w skórze, z których wyrastają włosy. Stan zapalny może objąć powierzchniową część mieszka lub część umieszczoną głębiej w skórze. Zazwyczaj przyczyną zapalenia jest zakażenie bakteryjne, jednak infekcja może mieć charakter wirusowy, grzybiczy lub w niektórych przypadkach niezakaźny. Ze względu na czynnik wywołujący wyróżniamy zapalenie mieszków włosowych: 

• bakteryjne – najczęściej zapalenie wywoływane jest przez bakterie Staphylococcus aureus (gronkowca złocistego). Na ciele pojawiają się krostki, którym nie towarzyszą inne objawy. Inną bakterią wywołującą zapalenie mieszków włosowych jest Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej). Pojawia się najczęściej po kąpieli w skażonej bakterią wodzie, najczęściej nieuzdatnionej w basenach czy wannach z hydromasażem. Chorobę tę mogą wywołać także bakterie Gram-ujemne z rodzajów Klebsiella i Enterobacter; 
• drożdżakowe – wywoływane przez drożdżaki z rodzaju Malassezia. Występuje u młodych osób. Zmiany obejmują najczęściej okolicę ramion, pleców i szyi; 
• grzybicze – pojawia się najczęściej na skórze głowy, powodując jej łuszczenie oraz wypadanie włosów; 
• wirusowe – powoduje je wirus opryszczki. Często dotyka mężczyzn chorujących na opryszczkę wargową, którzy nie zachowują ostrożności podczas golenia twarzy, gdy na wardze pojawi się wykwit; 
• pasożytnicze – spowodowane zakażeniem roztoczami z rodzaju Demodex. W wyglądzie przypomina trądzik różowaty, może pojawić się u osób z upośledzoną odpornością; 
• środowiskowe – częstą przyczyną zapalenia mieszków włosowych jest mechaniczne tarcie skóry, zwłaszcza w kierunku pod włos. Często powstaje w trakcie golenia, ale może pojawić się w wyniku noszenia zbyt ciasnej odzieży lub obcierania skóry, np. w przypadku osób otyłych. Inną przyczyną środowiskową jest stosowanie kosmetyków, które mają właściwości komedogenne. Zatykają one ujścia mieszków włosowych, co prowadzi do indukcji stanu zapalnego. Niedrożność mieszków włosowych może być spowodowana także przez stosowanie niektórych leków, np. kortykosteroidów [1,2]. 

Zapalenie mieszków włosowych – objawy 

W trakcie zapalenia mieszków włosowych na skórze pojawiają się czerwone grudki, które wyglądają jak wysypka. Zmiany mają średnicę około 2-5 mm. Towarzyszy im zaczerwienienie, które świadczy o toczącym się stanie zapalnym. Grudki często wywołują świąd lub ból, który jest bardzo dokuczliwy. Zmiany mogą być wypełnione ropą lub płynem surowiczym, w zależności od pochodzenia infekcji. Niektóre osoby z niedoborem odporności mogą mieć objawy ogólne takie jak gorączka, zmęczenie i osłabienie.

Zapalenie mieszków włosowych może wystąpić na całym obszarze ciała, które jest pokryte włosami. Jednak najczęściej obejmuje obszar klatki piersiowej, pleców, pośladków i ud [1-3].  

Zapalenie mieszków włosowych na głowie 

Zapalenie mieszków włosowych w rzadkich przypadkach może także dotyczyć skóry głowy. Schorzenie to jest znane w literaturze fachowej jako acne necrotica miliaris lub Propionibacterium folliculitis. Odmiana zapalenia znajdująca się na skórze głowy tworzy charakterystyczne krosty, które najczęściej występują na przedniej linii włosów. Krosty są bardzo dokuczliwe, swędzą, a miejsca stają się obolałe. Często dochodzi do zasychania zmian i tworzenia się brunatnych strupów o średnicy 2-5 mm, które po około 3-4 tygodniach ulegają złuszczeniu, a w ich miejscu mogą pozostać blizny. W przypadku bardzo zaawansowanego stanu chorobowego może dojść do uszkodzenia naskórka. Zapalenie mieszków włosowych na skórze głowy może doprowadzić do powstania wyłysiałych plam. Choroba najczęściej dotyka kobiety w wieku 40-50 lat.  

Zapalenie mieszków włosowych na głowie jest spowodowane głównie przez drobnoustroje takie jak Propinibacterium acnes, Malassezia spp., Demodex spp., Staphylococcus aureus, rzadziej zapalenie jest wywołane przez wirusa opryszczki.  

Leczenie zazwyczaj polega na podawaniu doustnych antybiotyków, kortykosteroidów i izotretynoiny. Miejscowe leczenie przynosi niewielkie efekty, jednakże wykorzystuje się preparaty zawierające antybiotyki, kalcypotriol, kortykosteroidy i nadtlenek benzoilu [4]. 

Zapalenie mieszków włosowych na nogach 

Jednym z obszarów najczęściej dotkniętych zapaleniem mieszków włosowych są nogi. Schorzenie pojawia się głównie na skutek golenia tego obszaru za pomocą maszynki lub depilatora. Może powstać, gdy stosujemy złą technikę golenia – wówczas włoski zaczynają wrastać w skórę nóg. Częstą przyczyną jest także nieodpowiednia higiena przyrządów do depilacji. Należy pamiętać o ich regularnym czyszczeniu i wymianie. Pozostawiając wilgotną maszynkę po goleniu w łazience, tworzymy idealne środowisko do rozwoju drobnoustrojów na jej ostrzach.  

Dbając o przyrządy używane do golenia nóg, jesteśmy w stanie zapobiec rozwojowi zapalenia mieszków włosowych. 

W ramach profilaktyki warto wdrożyć poniższe zasady: 

• Włoski na nogach usuwaj zgodnie z ich kierunkiem wzrostu. 
• Nie stosuj depilatora lub maszynki, gdy twoja skóra jest podrażniona. 
• Jeśli jeden sposób depilacji doprowadza do powstawania stanów zapalnych, wypróbuj inną metodę (np. woskowanie), 
• Pamiętaj, że jednorazową maszynkę do golenia powinno się używać wyłącznie jeden raz. 
• Po depilacji umyj skórę nóg za pomocą antybakteryjnego mydła. 
• Unikaj noszenia obcisłych i nieoddychających ubrań. 
• Nie stosuj kosmetyków zatykających pory. 
• Po każdej aktywności fizycznej pierz swoje ubrania [1-3]. 

Zapalenie mieszków włosowych – leczenie 

Zapalenie mieszków włosowych nie zawsze wymaga konsultacji ze specjalistą. Choroba może samoistnie się ograniczyć i ustąpić. 

Zakażenie skóry wywołane drobnoustrojami wymaga profesjonalnego leczenia.

W przypadku, gdy objawy zapalenia mieszków włosowych nie ustępują samoistnie w przeciągu 2-3 dni lub gdy zapalenie się powiększa, należy skontaktować się z lekarzem. Lekarz rodzinny może skierować pacjenta do dermatologa. Podczas wizyty trzeba poinformować lekarza o wizycie na basenie, w saunie i kąpieli w jacuzzi. W tych miejscach występuje zwiększone ryzyko zakażenia drobnoustrojami, które mogą wywołać chorobę.  

Przed zaleceniem odpowiedniego leczenia lekarz może pobrać wymaz z grudek, aby ustalić, jaki drobnoustrój zaatakował mieszki włosowe. W zależności od wyniku stosuje się różne substancje lecznicze. Lekarz może zalecić: 

• roztwór dezynfekcyjny zawierający chlorheksydynę, 
• maści z erytromycyną lub klindamycyną stosowane miejscowo na skórę, 
• doustne leki zawierające doksycyklinę lub erytromycynę. 

W niektórych przypadkach mieszki włosowe mogą być zakażone przez drobnoustroje wykazujące oporność na antybiotyki. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy wykryte zostanie zakażenie gronkowcem złocistym opornym na metycylinę (MRSA). W zależności od stopnia ciężkości zakażenia lekarz może zalecić bardziej złożone leczenie, np. 

• połączenie dwóch antybiotyków, w tym trimetoprym – sulfametoksazol, klindamycynę, amoksycylinę, linezolid lub tetracyklinę, 
• maść z mupirocyną aplikowaną do nosa. 

Ważna jest także odpowiednia pielęgnacja skóry w trakcie leczenia zapalenia mieszków włosowych. Do mycia skóry poleca się stosowanie łagodnych kosmetyków, które jej nie podrażniają. W ich składzie warto szukać dodatku pantenolu czy alantoiny, które wspomagają regenerację i odpowiednio nawilżają skórę. Zmiany powinny być regularnie oczyszczane, co najmniej dwa razy dziennie. Na skórę warto nakładać nawilżające balsamy, które są przeznaczone do skóry wrażliwej i alergicznej. Złagodzą one świąd i stany zapalne występujące na skórze [3]. Ponadto wskazana jest częsta zmiana ręczników i pościeli. 

Zapalenie mieszków włosowych nie jest groźnym schorzeniem, ale może być bardzo uciążliwe. Zazwyczaj spowodowane jest nieodpowiednią higieną podczas depilacji oraz kąpielami w wodzie skażonej drobnoustrojami. Nieestetyczne grudki mogą ustąpić samoistnie, jednak w niektórych przypadkach konieczna jest pomoc lekarza.

Przeczytaj również:
Wrastające włoski – jak się ich pozbyć?