Zawał serca. Jak udzielić pierwszej pomocy?

Czym jest zawał serca?  

Zawał mięśnia sercowego to sytuacja, w której dochodzi do niedokrwienia tego mięśnia. Konsekwencją tego może być martwica jego fragmentu. Niedokrwienie powstaje w wyniku zatkania naczyń krwionośnych zaopatrujących serce, najczęściej płytką miażdżycową. Tak więc, mówiąc zupełnie najprościej, do serca nie może dopłynąć krew, która zaopatruje je w składniki odżywcze. 

Zawał serca dotyka częściej mężczyzn niż kobiet. Niepokojący jest także fakt, że nawet 10% wszystkich przypadków stanowią osoby poniżej 40. roku życia. 

Zawał serca – objawy  

Najczęstszym objawem zawału serca jest nagły ból w klatce piersiowej lub pod lewym łukiem żebrowym. Często rozlewa się po piersi, promieniuje do lewego ramienia, do lewej części żuchwy, a czasem nawet do całej lewej kończyny.  

Pacjenci bardzo często określają ból jako kłujący, piekący, dławiący, uciskający, przeszywający całą klatkę piersiową. Ból zazwyczaj trwa dłużej niż 20 minut, powstaje nagle i narasta.  

Pozostałe objawy zawału serca to:  

• lęk i niepokój zlokalizowany w okolicach klatki piersiowej,  
• narastająca duszność,  
• spadek tolerancji na wysiłek fizyczny,  
• uczucie kołatania serca,  
• potliwość i blada skóra,  
• wzrost temperatury ciała, 
• zawroty głowy,  
• zasłabnięcie,  
• ból brzucha,  
• nudności i wymioty,  
• nagłe zatrzymanie krążenia.  

Wymienione objawy mogą wystąpić pojedynczo, jednocześnie lub stopniowo. Może również wystąpić tylko ostry ból i nagłe zatrzymanie krążenia. 

Utajony zawał serca  

W organizmie może powstać skrzeplina lub płytka miażdżycowa, które zatykają naczynia krwionośne, lecz nie dają żadnych typowych symptomów. Nie pojawia się ból, a objawy mogą być niespecyficzne, tj. niewskazujące na problemy z sercem. Może to być stan przypominający grypę lub kilkudniowe osłabienie. Młodsze osoby mogą odczuwać nudności, duszności, czasem pojawiają się uporczywe wymioty. Mówimy wtedy o cichym, niemym zawale serca. 

Dużą grupą ryzyka są cukrzycy, którzy w związku z chorobą podstawową inaczej odczuwają ból wieńcowy, a czasem w ogóle go nie czują. Tę grupę pacjentów częściej boli brzuch niż klatka piersiowa.  

Także kobiety mogą inaczej przechodzić zawał serca. Z reguły obserwuje się u nich: 

• nagły ból mięśni i osłabienie siły rąk, 
• ból brzucha, 
• wymioty, 
• kaszel, 
• zawroty głowy, 
• zmęczenie, 
• dyskomfort w klatce piersiowej. 

Czasami kobiety skarżą się także na zaburzenia snu czy kołatanie serca, które mogą być brane za objawy menopauzy. 

Zawroty głowy, słabsze samopoczucie czy zasłabnięcie nie dają jasnego komunikatu, że mamy do czynienia z zawałem serca. Takie sytuacje mogą być postrzegane jako stan przejściowy, więc zazwyczaj są lekceważone. Dopiero na podstawie badania EKG lub badań laboratoryjnych można jednoznacznie stwierdzić, że to świeży epizod wieńcowy. Lekarz może również stwierdzić przebycie utajonego zawału serca w przeszłości. 

Zawał serca – pierwsza pomoc  

Zawał serca stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i zawsze wymaga pomocy medycznej. Ból w klatce piersiowej utrzymujący się ponad 5 minut oznacza, że trzeba podjąć natychmiastowe działanie. Zadzwoń pod numer 999 lub 112 i zgłoś sytuację dyspozytorowi. 

Pamiętaj, aby podać wszystkie niezbędne informacje, takie jak: 

• stan poszkodowanego (przytomny/nieprzytomny, oddycha/nie oddycha), 
• występujące objawy, 
• podjęte czynności, 
• miejsce, w którym się znajdujecie, 
• Twoje dane. 

Nie zapominaj również o bezpieczeństwie swoim i chorego w trakcie udzielania pierwszej pomocy. Zwróć na to uwagę, szczególnie gdy sytuacja dzieje się w miejscu stwarzającym zagrożenie, np. przy ruchliwej ulicy. Jeśli masz dostęp do dobrze wyposażonej apteczki, skorzystaj z jednorazowych rękawiczek, a w razie konieczności także z ustnika do sztucznego oddychania.  

Jeśli osoba poszkodowana jest przytomna:  

1. Poproś ją, by przyjęła pozycję półsiedzącą. Plecy powinny być oparte.  
2. Rozluźnij jej ubranie, np. krawat.  
3. Możesz podać aspirynę, która ogranicza rozwój martwicy serca.  
4. Pozostań z osobą poszkodowaną do momentu przyjazdu pogotowia.  

Gdy osoba jest nieprzytomna, ale oddycha: 

1. Ułóż ją w pozycji bocznej ustalonej. 
2. Kontroluj jej oddech i puls. 
3. Oczekuj na przyjazd karetki. 

Jeśli nastąpi nagłe zatrzymanie krążenia:  

1. Sprawdź oddech, np. obserwując klatkę piersiową przez 10 sekund. 
2. Jeśli osoba poszkodowana nie oddycha, połóż ją płasko na plecach.  
3. Udrożnij jej drogi oddechowe, odchylając głowę do tyłu.  
4. Niezwłocznie rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.   

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO):  

1. Uklęknij obok osoby poszkodowanej i odsłoń jej klatkę piersiową. 
2. Połóż dłoń na jej mostku (w dolnej połowie).  
3. Drugą dłoń połóż na grzbiecie dłoni już leżącej na mostku i mocno spleć palce.  
4. Wyprostuj ramiona i ustaw je prostopadle do klatki piersiowej. Nie zginaj łokci.  
5. Wykonuj 30 uciśnięć na głębokość ok. 5 cm oraz 2 oddechy. Częstotliwość powinna wynosić 100-120 ucisków na 1 minutę. 

Nie chcesz wykonywać oddechów? Pozostań przy samych uciskach klatki piersiowej. Jeśli jest to możliwe, po 2 minutach lub w momencie zmęczenia, zmień się z inną osobą. Czynności wykonuj do momentu przyjazdu karetki. 

Jeśli w pobliżu znajduje się defibrylator AED – skorzystaj z niego. Obsługa tego urządzenia nie jest skomplikowana. Wystarczy podążać za poleceniami głosowymi.  

Możesz pobrać aplikację na telefon (np. Mapa AED), dzięki której szybko odszukasz najbliższe punkty z defibrylatorami w Twojej okolicy. Zastosowanie AED w ramach czynności resuscytacyjnych znacznie zwiększa szanse chorego na przeżycie. 

Każdego roku nawet 32 tysiące osób z zawałem serca może umrzeć z powodu nieudzielenia im pierwszej pomocy. Rokowania w dużej mierze zależą od czasu, jaki upłynął między wystąpieniem objawów, a uzyskaniem opieki medycznej. Nie bójmy się działać i reagować.

Przeczytaj również:
Defibrylator AED – jak go używać?