Zgaga – przyczyny, objawy i leczenie. Jak ją złagodzić?

Zgaga – co to jest i na czym polega? 

Zgaga to objaw chorobowy polegający na uczuciu pieczenia i palenia w klatce piersiowej, konkretniej za mostkiem. Czasem objawy są wyczuwalne aż w gardle. Zgaga wywołana jest cofaniem się kwaśnej treści (zawierającej kwas solny) zgromadzonej w żołądku do przełyku. Jest on nieprzystosowany do kontaktu z kwasem solnym zawartym w soku żołądkowym. Dochodzi do podrażnienia zlokalizowanego tam nabłonka i powstawania specyficznych objawów. 

Jakie są główne przyczyny powstawania zgagi? 

Do powstawania zgagi przyczynia się cofanie pokarmu z żołądka do przełyku. Predysponują do tego stany, w których dochodzi do osłabienia bariery przełykowo-żołądkowej. Jest to naturalna ochrona przed zarzucaniem soku żołądkowego do przełyku. Tworzy ją zwieracz dolny przełyku. Funkcje zwieracza mogą osłabiać niektóre leki stosowane przewlekle. Do powstawania zgagi predysponują również otyłość oraz ciąża, a także niektóre choroby, tj. cukrzyca, twardzina układowa (choroba autoimmunologiczna) i niedoczynność tarczycy, co ma związek ze spowolnieniem trawienia i opróżniania żołądka. Przepuklina rozworu przełykowego, czyli stan, w którym dochodzi do przemieszczenia się części żołądka lub nawet całego narządu do klatki piersiowej, również należy do częstych przyczyn zgagi.  

Objawy zgagi – jakie są? 

Do typowych objawów zgagi należy występowanie pieczenia i palenia za mostkiem. Mogą pojawiać się także dolegliwości bólowe. Objawy te odczuwane są czasem również w gardle. U osoby cierpiącej z powodu zgagi może występować również cofanie się pokarmu do przełyku i związany z tym kwaśny posmak. Pokarm cofa się czasem nawet do jamy ustnej. Powyższe dolegliwości mogą się nasilać w pozycji leżącej na wznak, podczas parcia i przy pochyleniu się do przodu. Obfity posiłek, zwłaszcza tłusty, również może wzmagać symptomy. U części pacjentów pojawiają się objawy pozaprzełykowe. Sok żołądkowy może drażnić struny głosowe, co powoduje chrypkę występującą zazwyczaj rano. Do innych dolegliwości towarzyszących zgadze należą suchy kaszel i czkawka.  

Jak przebiega rozpoznanie zgagi? 

W rozpoznaniu zgagi podstawę stanowi dobrze zebrany wywiad. Lekarz w rozmowie z pacjentem pyta o czas pojawienia się dolegliwości, ich częstotliwość i nasilenie. Ważne jest ustalenie, czy oprócz tego występują inne objawy i czy pacjent zauważa czynniki wywołujące zgagę. W diagnostyce bardzo pomocne jest wykonanie gastroskopii, czyli badania endoskopowego przełyku i żołądka. Umożliwia ono ocenę wyglądu przełyku i tego, czy nie ma w nim stanu zapalnego lub innych, niepokojących zmian. W czasie tego badania można również pobrać fragmenty ściany przełyku i zbadać je pod mikroskopem. W gastroskopii można też szukać czynników sprzyjających pojawieniu się zgagi, takich jak przepuklina rozworu przełykowego. Innym badaniem zdecydowanie rzadziej stosowanym w diagnostyce jest zdjęcie RTG przełyku z zastosowaniem środka cieniującego (barytu). Podobnie jak w przypadku gastroskopii, z jego pomocą można wykrywać nieprawidłowości anatomiczne predysponujące do dolegliwości. Do jednego z najcenniejszych badań w diagnostyce zgagi jest pomiar pH w przełyku, trwający 24 godziny. Badanie to często łączy się z pomiarem impedancji przełyku.  

Czy zgaga może być objawem choroby? 

Zgaga może być niezależnym objawem. Pojawia się czasem po zjedzeniu pikantnego lub obfitego posiłku. Jeżeli zdarza się rzadko i nie jest uciążliwa, to zazwyczaj nie jest niebezpieczna.  

W przypadku częstych nawrotów może stanowić objaw choroby refluksowej przełyku. Jest to patologiczny stan zarzucania treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Wynika często z osłabienia kurczliwości dolnego zwieracza przełyku. Objawia się ona właśnie zgagą, ale także odbijaniem i uczuciem cofania się pokarmu z żołądka do przełyku.  

Zgaga może towarzyszyć także wrzodom żołądka i dwunastnicy. Tutaj dodatkowo pojawia się ból w nadbrzuszu (na czczo lub po jedzeniu) oraz nudności.  

Innym schorzeniem, w przypadku którego zgaga jest częstym objawem, jest przepuklina rozworu przełykowego.  

Leczenie zgagi – jak przebiega? 

Leczenie zgagi jest zależne od stopnia jej nasilenia. Jeżeli nie jest uciążliwa, to często nie wymaga leczenia, a jedynie doraźnego stosowania leków w przypadku wystąpienia dolegliwości.  

Zgaga w przebiegu choroby refluksowej przełyku występuje przewlekle i często nawraca. Dlatego prowadzone leczenie jest długotrwałe i stosuje się je w celu opanowania dolegliwości i zapobiegania powikłaniom. Podstawę leczenia stanowią preparaty hamujące wydzielanie kwasu solnego, czyli głównej substancji powodującej objawy zgagi. Najczęściej stosuje się inhibitory pompy protonowej. Zapewniają najszybsze ustąpienie dolegliwości u największego odsetka chorych. Najczęściej leczenie zaczyna się od przyjmowania jednej tabletki na czczo (czyli 8-12 godzin od ostatniego posiłku). Powinno przyjmować się je co najmniej przez 2-4 tygodnie. W przypadku braku skuteczności podwaja się przyjmowaną dawkę lub dodaje leki z grupy blokerów receptora H2, zobojętniające i/lub prokinetyczne. Kolejną grupę leków stanowią środki zobojętniające kwas solny i osłaniające śluzówkę. Są to związki chemiczne glinu, magnezu, kwas alginowy oraz sukralfat. Ten ostatni działa przede wszystkim ochronnie na błonę śluzową. Pozostałe preparaty neutralizują nadmiar kwasu solnego i podwyższają pH treści żołądkowej. Wskazane są w doraźnym łagodzeniu dolegliwości.  

Ostatnią grupą środków stosowanych w łagodzeniu zgagi są leki prokinetyczne, czyli wpływające na motorykę przewodu pokarmowego. Należy do nich itopryd, cisapryd i metoklopramid. Są stosowane stosunkowo rzadko ze względu na działania niepożądane. Zazwyczaj traktuje się je jako uzupełnienie leczenia podstawowego. 

W rzadkich przypadkach stosuje się leczenie operacyjne, zazwyczaj laparoskopowy zabieg przeciwrefluksowy o nazwie fundoplikacja sposobem Nissena. Wskazania do tego typu terapii obejmują głównie nietolerancje lub brak skuteczności powyżej opisanych leków. 

Czy koniecznie będzie badanie endoskopowe? 

Badanie endoskopowe (w przypadku zgagi jest to gastroskopia) nie jest konieczne w każdym przypadku wystąpienia dolegliwości. U części pacjentów chorobę refluksową przełyku objawiającą się zgagą lekarz może rozpoznać bez endoskopii. Do wykonania tego badania konieczne są konkretne wskazania kliniczne. Należą do nich przede wszystkim częste nawroty lub długotrwałe utrzymywanie się objawów zgagi. Inne sytuacje to towarzyszące zgadze tzw. objawy alarmowe. Są to niepokojące symptomy, które może wywoływać konkretna choroba. Należą do nich:  

• zaburzenia połykania (dysfagia),  
• ból podczas przełykania (odynofagia),  
• niezamierzona utrata masy ciała 
• krwawienie z przewodu pokarmowego w obrębie przełyku i/lub żołądka.  

Przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu gastroskopii znaczenie ma również wiek pojawienia się zgagi. Gdy objaw ten wystąpi u osób powyżej 40. roku życia, wówczas z reguły u każdego takiego pacjenta wykonuje się badanie endoskopowe.  

Zgaga w nocy i w ciągu dnia – czy pora dnia ma znaczenie? 

Pora dnia występowania zgagi czasami ma znaczenie. Jeżeli pojawia się ona w nocy czy nad ranem, na czczo lub przy dłuższym okresie postu, to może wskazywać na występowanie wrzodu dwunastnicy. Zgaga spowodowaną takim wrzodem ustępuje po zjedzeniu pokarmu. Natomiast pojawienie się zgagi i bólu w nadbrzuszu 2-3 godziny po zjedzeniu posiłku sugeruje chorobę wrzodową żołądka. Należy podkreślić, że często objawy są podobne przy obu typach wrzodów. 

Domowe sposoby na zgagę – jak ją załagodzić? 

Jak już wspomniano, istnieje wiele skutecznych leków na zgagę. Czasem jednak, gdy pojawia się ona rzadko, można próbować ją złagodzić domowymi sposobami. W celu zobojętnienia nadmiaru kwasu doraźnie można wypić rozpuszczoną sodę oczyszczoną. Nie poleca się jednak częstego stosowania tej metody łagodzenia objawów. Pomocne mogą być także niektóre owoce, zioła i przyprawy. W tym celu czasem stosuje się kminek, który pobudza pracę przewodu pokarmowego i łagodzi objawy zgagi. Siemię lniane spożywane w postaci zawiesiny działa ochronnie na śluzówkę żołądka. Inna domowa metoda zmniejszająca dolegliwości to sok z pigwy. który Był on obiektem badań naukowców i potwierdzono jego skuteczność w łagodzeniu objawów. Zgaga czasem towarzyszy reakcji stresowej. Łagodzić stres, a przy okazji również zgagę pomoże melisa. Jak zapobiegać zgadze? 

Aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się zgagi, ważne jest przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia. Wskazane jest spożywanie ostatniego posiłku najpóźniej 3 godziny przed snem. Najlepiej kłaść się spać z lekko uniesioną głową. Kluczowe jest dbanie o odpowiednią dietę. Należy unikać potraw ciężkostrawnych, tłustych i warzyw, takich jak cebula czy por. Niewskazane są także słodzone napoje, fastfoody, pikantne potrawy, czekolada czy mocna kawa i herbata. Najlepiej jeść małymi porcjami. Powinno się ograniczać spożywanie alkoholu i rzucić palenie. Pomocna może być także regularna aktywność fizyczna i redukcja masy ciała w przypadku nadwagi. W razie problemów z dietą dobrym pomysłem może okazać się konsultacja z dietetykiem.  

Zgaga to częsty problem, którego w swoim życiu doświadcza większość osób. Jej objawy są dość charakterystyczne, choć czasem mogą być mylące. Diagnozę stawia lekarz, zazwyczaj na podstawie występowania typowych objawów, czasem konieczna jest gastroskopia. Leczenie jest często długotrwałe, ale zazwyczaj pozwala pozbyć się lub złagodzić dolegliwości. W zapobieganiu pojawieniu się zgagi istotne jest dbanie o odpowiednią dietę i zdrowy styl życia. 

Przeczytaj również:
Pokarmy powodujące zgagę oraz sposoby jej łagodzenia