Anemia w ciąży – czym może grozić?

Anemia w ciąży – przyczyny i objawy 

Podczas ciąży objętość krwi zwiększa się prawie o połowę, jednak masa krwinek czerwonych tylko o około 18-25%. Prowadzi to do „rozrzedzenia” krwi i stanu niedokrwistości. Mogą przyczynić się do tego różne czynniki, a w szczególności wzrost zapotrzebowania na żelazo, kwas foliowy, witaminę B12 i ich niedostateczna zawartość w diecie. Innymi przyczynami mogą być: 

• zakażenia (np. bezobjawowa bakteriuria),  
• zbyt małe zapasy żelaza w okresie przed zajściem w ciążę,  
• ciąża wielopłodowa.  

Anemia zwykle objawia się: 

• zmęczeniem,  
• spadkiem aktywności, 
• obniżoną tolerancją wysiłku. 

Rzadziej mogą wystąpić bóle głowy, bladość skóry, kołatanie serca i wypadanie włosów. Objawy nie są specyficzne, a powikłania dla ciężarnych groźne, dlatego Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników rekomenduje wykonywanie morfologii krwi zarówno przed zajściem w ciążę, jak i regularnych ocen morfologii w trakcie jej trwania. 

Anemia w ciąży – diagnostyka 

Do oceny niedokrwistości najczęściej wystarcza morfologia krwi z rozmazem. Jest to podstawowe badanie dostępne praktycznie w każdym laboratorium. W przypadku anemii spada poziom hemoglobiny, może też zmieniać się rozmiar krwinek czerwonych, w zależności od przyczyny, np. w niedokrwistości z niedoboru żelaza krwinki te są mniejsze, a w niedokrwistości spowodowanej niedoborem witaminy B12 ich rozmiar zwiększa się. Innymi wykładnikami niedokrwistości są: 

• MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwince),  
• MCV (średnia objętość krwinki), 
• ferrytyna i transferryna (dające informację o ilości żelaza w organizmie). 

Anemia w ciąży – powikłania  

Niedokrwistość u kobiet ciężarnych niesie za sobą ryzyko powikłań zarówno dla matki, jak i płodu, a poźniej dla noworodka i niemowlęcia. Zaburzenie to może zwiększać ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego i ograniczać wzrastanie płodu. Podczas porodu może być powodem nieprawidłowej czynności skurczowej macicy oraz jej zaburzonego obkurczania po porodzie.  

Noworodki matek z niedokrwistością mogą być wcześniakami, a także mieć niższą punktację w skali Apgar, natomiast u niemowląt częściej występuje niedokrwistość.  

Niedokrwistość z niedoboru żelaza 

Jest to najczęstszy typ niedokrwistości w ciąży i dotyczy nawet co drugiej kobiety ciężarnej. Zwykle dieta pokrywa nasze dzienne zapotrzebowanie na żelazo. Jednak w ciąży zapotrzebowanie na żelazo rośnie wraz z każdym trymestrem i czasami potrzebna jest suplementacja. Dzienna zawartość żelaza w diecie powinna wynosić: 

• 18 mg u kobiet niebędących w ciąży,  
• 26-27 mg podczas ciąży, 
• 20 mg w okresie laktacji.  

 Należy pamiętać, że nasze jelita wchłaniają tylko 10-15% żelaza zawartego w spożywanym pokarmie. Żelazo możemy podzielić na: 

• hemowe – lepiej przyswajalne, 
• niehemowe – które przyswaja się gorzej.  

Żelazo hemowe występuje w mięsie, a niehemowe w roślinach (biała fasola, ziemniaki, buraki, zielone warzywa). Dodatkowo witamina C zwiększa wchłanialność żelaza, a ograniczają je: 

• herbata,  
• produkty owsiane,  
• żółtka,  
• czerwone wino,  
• kakao, 
• duża ilość wapnia w diecie.  

Kto powinien suplementować żelazo? 

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego suplementację żelaza stosuje się: 

• u kobiet z niedokrwistością z niedoboru żelaza stwierdzoną w okresie przed zajściem w ciążę,  
• u ciężarnych od 9 tygodnia do końca ciąży,  
• u ciężarnych z ryzykiem niedokrwistości (weganizm, zaburzenia wchłaniania, wielorództwo), 
•  w okresie karmienia piersią. 

Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego 

Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego jest drugim co do częstości typem niedokrwistości w ciąży. Kwas foliowy jest niezbędny w syntezie DNA. Jego źródłem są m.in. otręby pszenne, wątroba, jaja, warzywa liściaste, bób i drożdże.  

U kobiet ciężarnych niedobór tego związku prowadzi do wad cewy nerwowej płodu, rozszczepu wargi czy podniebienia, a także chorób naczyń krwionośnych. Z tego powodu zaleca się suplementację kwasu foliowego od około miesiąca przed zajściem w ciążę, do II trymestru. 

Objawy niedoboru kwasu foliowego są znikome, ponieważ taki niedobór trwa długi czas i nasz organizm adaptuje się do niego. Diagnostykę w tym kierunku możemy rozpocząć, gdy leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza nie przynosi efektów.

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 

Witamina B12, tak samo jak kwas foliowy, jest niezbędna w syntezie DNA, a jej niedobór prowadzi do zaburzenia tego procesu. U kobiet ciężarnych niedobór witaminy B12 występuje rzadko, ponieważ zwykle u kobiet z jej niedoborem często występują poronienia lub są niepłodne (mają zaburzenia owulacji lub nieprawidłowości w rozwoju zapłodnionej komórki jajowej). W ciąży dzienna zalecana dawka to 3 mg – dostarcza ją praktycznie każda dieta zawierająca produkty zwierzęce.  

Objawami niedoboru witaminy B12 jest niedokrwistość widoczna w morfologii krwi z rozmazem, może też wystąpić zaczerwienienie i wygładzenie języka, zajady i plamica małopłytkowa. 

Anemia podczas ciąży może nieść za sobą poważne konsekwencje dla matki oraz dziecka. Niedokrwistość jest wykrywana w morfologii krwi, dlatego ważne jest wykonanie tego badanie już podczas planowania ciąży. Aby uniknąć niedoborów, niezbędna jest zrównoważona dieta, jednak w razie potrzeby można je uzupełnić, suplementując odpowiednie związki.  

Źródła: 

• Dębski R, et al., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie profilaktyki niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza niską dawką żelaza hemowego u kobiet, Ginekol Pol. 1/2014, 85, 74-78  
• Bręborowicz G., Położnictwo i ginekologia. Tom 1, PZWL 2015 
• Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek, Bożena Leszczyńska-Gorzelak, Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016 tom 1,Via Medica 
• https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/61951,zapotrzebowanie-na-zelazo-u-ciezarnych 
• https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/63113,suplementacja-kwasu-foliowego-u-kobiet-w-ciazy.