Drenaż limfatyczny. Na czym polega i kto może z niego skorzystać?

Czym jest drenaż limfatyczny?

Drenaż limfatyczny stanowi formę oddziaływania na układ chłonny, który ma za zadanie poprawę jego motoryki oraz redukcję obrzęków. Masaż ten może być wykonywany ręcznie przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę lub masażystę albo za pomocą aparatów do kompresji pneumatycznej.

Drenaż ręczny stanowi kombinację powolnych ruchów okrężnych, obrotowych, pompujących i czerpiących o sile dostosowanej do okolicy ciała i stanu pacjenta. Aparaty do drenażu mechanicznego zawierają natomiast specjalne mankiety podzielone na komory, w których umieszcza się obrzękniętą kończynę. Urządzenie, wtłaczając powietrze w kolejne sektory, wytwarza podciśnienie stymulujące układ limfatyczny do pracy.

Zarówno drenaż limfatyczny ręczny, jak i mechaniczny, składają się z dwóch faz:

• przesuwania – w której dochodzi do przemieszczenia się płynu w kierunku proksymalnych węzłów chłonnych poprzez ucisk na tkankę,
• odprężenia – w której, poprzez biernie utrzymywany kontakt z tkanką, następuje ponowne napełnienie naczyń limfatycznych.

Celem zabiegu jest przywrócenie fizjologicznego drenażu tkankowego oraz tworzenie optymalnych warunków do regeneracji uszkodzonego układu limfatycznego. Drenaż limfatyczny zwiększa objętość czasową limfy, czyli czas potrzebny do naprzemiennego napełniania i opróżniania się początkowych naczyń limfatycznych, a tym samym przyspiesza transport limfocytów wytworzonych w węzłach chłonnych.

Wskazania do zabiegu drenażu limfatycznego

Wskazania medyczne do drenażu limfatycznego obejmują:

• pierwotne i wtórne obrzęki limfatyczne,
• obrzęki tłuszczowe,
• obrzęki żylno-limfostatyczne,
• obrzęki pourazowe i pooperacyjne.

Obecnie także coraz częściej masaż ten wykorzystywany jest u sportowców, jako element regeneracji powysiłkowej, jak również jako zabieg wellness w celu likwidacji uczucia ciężkości nóg, redukcji cellulitu czy oczyszczania organizmu z toksyn.

Przeciwwskazania do drenażu limfatycznego

Przeciwwskazania do drenażu limfatycznego dzieli się na ogólne i miejscowe.

Do przeciwwskazań ogólnych bezwzględnych należy niewyrównana niewydolność serca (co wyklucza drenaż w przypadku obrzęków sercowych) oraz ostre stany zapalne wywołane przez zarazki chorobotwórcze. Złośliwe nowotworowe obrzęki limfatyczne uznaje się za przeciwwskazanie względne. Przy pracy w obrębie głowy i szyi przeciwwskazanie stanowić będą także: nadczynność tarczycy, nadwrażliwość zatoki tętnicy szyjnej oraz zaburzenia rytmu serca.

Pacjenci po 60. roku życia potrzebują konsultacji lekarza prowadzącego przed zabiegiem. W przypadku pracy w obrębie jamy brzusznej szczególnymi przeciwwskazaniami będą: menstruacja, ciąża, epilepsja, uchyłkowatość jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna, tętniaki aorty brzusznej, znaczne zrosty pooperacyjne oraz popromienne stany zapalne narządów miednicy mniejszej.

Zgodnie z zaleceniami Międzynarodowego Towarzystwa Limfologicznego manualny drenaż limfatyczny stanowi, obok bandażowania wielowarstwowego, ćwiczeń usprawniających odpływ chłonki i pielęgnacji skóry, element kompleksowej terapii udrażniającej (CDT – complex decongestive therapy), będącej podstawową metodą leczenia zachowawczego obrzęku limfatycznego. 

Terapia ta obejmuje dwie fazy działania:

1. Faza intensywna – skoncentrowana na maksymalnej redukcji istniejącego obrzęku. W tej fazie nacisk kładzie się na codzienne drenaże limfatyczne, kompresoterapię (bandażowanie) i edukację pacjenta odnośnie ćwiczeń i codziennej pielęgnacji skóry. Jej czas trwania jest dobierany indywidualnie do stanu pacjenta i kończy się w momencie, gdy dalsza redukcja nadmiaru chłonki przestaje być możliwa.
2. Faza utrwalająco-optymalizująca – mająca na celu podtrzymanie osiągniętych efektów terapii. Jej skuteczność zależy od stopnia zaangażowania pacjenta w terapię, ponieważ to na jego barkach spoczywa dbałość o codzienną pielęgnację skóry, bandażowanie, ćwiczenia usprawniające i automasaż. W tej fazie drenaże wykonuje się 1 – 2 razy w tygodniu. Ze względu na przewlekły charakter dolegliwości, jaką jest obrzęk limfatyczny, faza ta powinna trwać do końca życia pacjenta.

Dla podtrzymania efektów drenażu u osób borykających się z obrzękami, przeciążeniami w pracy kończyn dolnych bądź niewydolnością układu żylnego zaleca się noszenie odpowiednich materiałów kompresyjnych, zapewniających ochronę przed nasileniem dolegliwości. W celach profilaktycznych stosuje się rajstopy i pończochy uciskowe o 1 lub 2 klasie ucisku, a u osób z utrwalonymi obrzękami – bandaże i bieliznę z minimum 2 klasą ucisku.