Beta-blokery. Kiedy stosować?

Beta-blokery – co to jest? 

Beta-blokery to leki, które hamują działanie współczulnego układu nerwowego – obniżają efekt działania neuroprzekaźników, takich jak adrenalina, noradrenalina i dopamina.

W organizmie występują trzy rodzaje takich receptorów: 

• β₁ – w mięśniu sercowym,
• β₂ – w mięśniach gładkich, przede wszystkim w oskrzelach i naczyniach krwionośnych,
• β₃ – w tkance tłuszczowej. 

Podczas zablokowania receptorów β1 zmniejsza się siła skurczu i częstotliwość skurczów mięśnia sercowego. Przy blokowaniu receptorów β2 zniesione zostaje działanie zwiotczające na mięśnie gładkie. 

Beta-blokery różnią się między sobą działaniem.

Wskazania do stosowania beta-blokerów 

Leki należące do grupy beta-blokerów stosowane są głównie w leczeniu:  

• choroby wieńcowej serca – poprzez spowolnienie rytmu serca zmniejszają zapotrzebowanie serca na tlen i poprawiają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe w dłuższej fazie rozkurczu; 
• niewydolności serca – serce nie jest pobudzane przez neuroprzekaźniki pobudzające; 
• nadciśnienia tętniczego – obniżają wydzielanie reniny i zmniejszają pojemność minutową serca; 
• zaburzeń rytmu serca – hamują przewodzenie w przedsionkach i zwalniają czynność serca; 
• jaskry – obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe; 
• nadczynności tarczycy – propranolol maskuje objawy tego schorzenia (drżenie rąk i kołatanie serca); 
• lęku scenicznego – zmniejszają występowanie objawów takich jak pocenie się; 
• zespołów abstynencyjnych – łagodzą objawy odstawienne alkoholu. 

Beta-blokery stosuje się także w profilaktyce migren. Obniżają one częstotliwość napadów. 

Efekt rebound beta-blokerów 

Efekt rebound nazywany jest również efektem z odbicia. W przypadku długotrwałego stosowania leków blokujących receptory beta-adrenergiczne zwiększa się liczba tych receptorów w organizmie.  

Wiąże się to ze zwiększonym wydzielaniem noradrenaliny, dlatego nigdy nie odstawiaj beta-blokerów nagle. Grozi to niebezpiecznym wzrostem ciśnienia krwi, wystąpieniem dusznicy bolesnej, a nawet zawałem mięśnia sercowego. Odstawiając beta-blokery, stopniowo zmniejszaj ich dawkę pod kontrolą lekarza. 

Działania niepożądane beta-blokerów 

Leki blokujące receptory beta-adrenergiczne są dobrze tolerowane.

Działania niepożądane można podzielić na: 

• swoiste – są wynikiem blokowania receptorów beta; zalicza się do nich osłabienie siły skurczu serca, bradykardię (spowolnienie akcji serca), niskie ciśnienie krwi i zaburzenia krążenia; 
• nieswoiste – niezwiązane z mechanizmem działania leku; należą do nich zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności, wymioty, biegunka, zmęczenie, uczucie rozbicia i reakcje alergiczne. 

Beta-blokery – przeciwwskazania 

Do głównych przeciwwskazań do stosowania beta-blokerów należą: 

• obturacyjne zaburzenia wentylacji, 
• zaburzenia rytmu serca w przebiegu bradykardii, 
• blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia, 
• wstrząs kardiogenny, 
• niskie ciśnienie.

Bezpieczeństwo stosowania beta-blokerów w ciąży i podczas karmienia piersią 

Według polskich towarzystw nadciśnienia tętniczego, kardiologicznego oraz ginekologów i położników kobiety w ciąży powinny stosować głównie beta-blokery selektywne, np. metoprolol.

W czasie karmienia piersią za bezpieczne do stosowania uznaje się propranolol, metoprolol i labetalol. W znikomym stopniu substancje te przenikają do mleka matki. 

Beta-blokery – interakcje z innymi substancjami

• NLPZ (np. ibuprofen, naproksen) – leki te mogą podwyższać ciśnienie tętnicze, dlatego zwłaszcza na początku leczenia zachowaj szczególną ostrożność podczas ich stosowania; 
• amiodaron – połączenie beta-blokerów z tą substancją może doprowadzić do bradykardii i nadmiernego obniżenia ciśnienia tętniczego krwi; 
• sok pomarańczowy lub grejpfrutowy – mogą zaburzać wchłanianie beta-blokerów.

Beta-blokery nowej generacji

Do beta-blokerów nowej generacji zaliczamy nebiwolol i karwedilol. Substancje te, oprócz blokowania receptorów beta-adrenergicznych, mają dodatkowe właściwości.

Nebiwolol – jest beta-blokerem selektywnym, który zwiększa stężenie tlenku azotu, przez co rozszerza naczynia krwionośne.

Karwedilol – jest nieselektywnym beta-blokerem, który ma dodatkową właściwość blokowania receptorów alfa1, dzięki czemu obniża ciśnienie krwi. Dodatkowo ma m.in. działanie antyoksydacyjne.

Beta-blokery nowej generacji mają mniej działań niepożądanych i mogą być stosowane w nowych wskazaniach, oprócz zaleceń kardiologicznych.

Naturalne beta-blokery

Niektóre minerały czy surowce roślinne działają podobnie do beta-blokerów.

Zaliczamy do nich:

• magnez,
• potas,
• L-argininę,
• kwasy omega-3,
• głóg,
• czosnek,
• czerwony ryż.

Pamiętaj jednak, że stosowanie wyżej wymienionych substancji czy wyciągów roślinnych nie zastąpi leczenia farmakologicznego, które zostało zalecone przez lekarza.