Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Projekt Mama 2024 (2)
X - Wiosenne porządki
X - Herbal Monasterium
X - Zajączek wielkanocny 2024
X - Układ pokarmowy
X - Alergia 2024
X - Sale do -50%
7

Nie tylko SPF. Na co zwrócić uwagę, wybierając kosmetyk przeciwsłoneczny?

Słuchaj artykułu

Skrót „SPF” już dawno stał się zwyczajowym określeniem wszystkich kosmetyków przeciwsłonecznych. Przy wyborze odpowiedniego preparatu jeszcze do niedawna zwracaliśmy uwagę tylko na ten wskaźnik. Okazuje się jednak, że warto spojrzeć również na inne oznaczenia wymienione na opakowaniu. Na co wskazują?

Nie tylko SPF. Na co zwrócić uwagę, wybierając kosmetyk przeciwsłoneczny?

Promieniowanie UVA, UVB, UVC – czym się różnią?

O czym mówią wskaźniki znajdujące się na kosmetykach przeciwsłonecznych? Aby się tego dowiedzieć, sprawdź, w jaki sposób promieniowanie ultrafioletowe (UV) działa na skórę. 

Promieniowanie UVA – stanowi prawie 95% promieniowania ultrafioletowego docierającego do Ziemi i posiada największą długość fali (320-400 nm). Jest obecne cały rok. Nie chronią nas przed nim szyby, ubrania z naturalnych włókien ani przebywanie w cieniu. Promieniowanie UVA przedostaje się aż do skóry właściwej, gdzie nasila powstawanie wolnych rodników. Uszkadzają one komórki i zaburzają produkcję włókien kolagenowych, przez co przedwcześnie pojawiają się zmarszczki. Skrót UVA bywa rozwijany jako UV-Aging, żeby podkreślić wpływ tego promieniowania na starzenie skóry. 

Promieniowanie UVB – stanowi zaledwie 5% promieniowania docierającego do powierzchni Ziemi. Promieniowanie UVB odpowiada za syntezę witaminy D, ale narażona na nie skóra szybko się czerwieni. Skrót UVB bywa rozwijany jako UV-Burning, bo to właśnie UVB przyczynia się do powstania oparzeń słonecznych. Opalenizna jest mechanizmem obronnym skóry na promieniowanie UVB. 

Promieniowanie UVC – promieniowanie to nie występuje naturalnie na Ziemi, jest pochłaniane przez warstwę ozonową. Ten zakres promieniowania ultrafioletowego jest bardzo groźny dla żywych organizmów – ekspozycja na promieniowanie UVC uszkadza DNA i powoduje mutacje. UVC niszczy patogeny (takie jak: wirusy, bakterie, grzyby), dlatego wykorzystuje się je w lampach do sterylizacji pomieszczeń. 


Ochrona przeciwsłoneczna
Ciesz się darmową dostawą przy zakupie wybranych produktów!

Co to jest SPF?

SPF (Sun Protection Factor) to podstawowy wskaźnik, który pojawia się na każdym kosmetyku przeciwsłonecznym. Został opracowany w 1978 roku przez amerykańską agencję FDA.

SPF to standaryzowane, międzynarodowe określenie wysokości ochrony przed oparzeniem skóry wywołanym promieniowaniem UVB.

Jak rozszyfrować SPF? Metoda opiera się na wyznaczeniu ilości promieniowania UVB wywołującego rumień (MED minimum erythemal dose, minimalna dawka rumieniowa). Wartość MED ustala się laboratoryjnie zarówno dla skóry chronionej filtrem, jak i niechronionej. Iloraz tych wartości to właśnie SPF. 

Rycina 1. Matematyczny wzór pozwalający określić wartość SPF

SPF_final

Przykładowo dla kosmetyku oznaczonego SPF 50 można spodziewać się, że jego poprawne zastosowanie ochroni skórę przed 50-krotnie wyższą dawką promieniowania wywołującą zaczerwienienie. Czasami wskaźnik SPF tłumaczy się jako wielokrotność czasu potrzebnego do uzyskania rumienia. Należy jednak pamiętać, że jest to uproszczenie, które można stosować, jeśli np. przebywa się stale w jednym rejonie geograficznym. Wybierając się na egzotyczne wakacje, pamiętajmy, że indeks UV rośnie w ramach zbliżania się do równika. Dzienna ilość promieniowania UV jest zatem znacznie wyższa w Hiszpanii niż np. w Polsce. 

Według regulacji unijnych maksymalna wartość, jaką producent może umieścić na opakowaniu kosmetyku, to SPF 50+. Taki przepis chroni konsumentów przed złudnym poczuciem bezpieczeństwa, jakie mogłyby sugerować wyższe wartości SPF.

Ochrona UVA – ważna przez cały rok

Sun Protection Factor oznacza czas ochrony skóry jedynie przed szkodliwym wpływem promieniowania UVB, czyli tego kojarzonego z opalenizną i latem.

Pamiętajmy jednak, że promieniowanie UVA towarzyszy nam przez cały rok. Odpowiada ono za przyspieszone starzenie skóry, zmiany pigmentacyjne i ryzyko powstania zmian nowotworowych. 

Dlatego tak ważne jest, aby kosmetyki chroniły również przed spektrum UVA. Niestety wciąż nie istnieje jeden przejrzysty sposób oznaczania jakości filtrów anty-UVA. Zgodnie z prawem unijnym w kosmetykach przeciwsłonecznych ochrona anty-UVA musi stanowić co najmniej 1/3 wartości SPF. Na opakowaniach kosmetyków, które mają odpowiedni poziom ochrony, symbol UVA jest umieszczony w okręgu. 


Kremy do twarzy z filtrem do codziennej pielęgnacji

Inne sposoby oznaczania ochrony UVA to PPD (Persistant Pigmentation Darkening) oraz azjatycka skala PA. 

PPD (Persistant Pigmentation Darkening) to wskaźnik opierający się na badaniu czasu ekspozycji na promieniowanie UVA potrzebnego do wywołania minimalnej trwałej pigmentacji (MPD, minimal dose required to induce pigmentation). W ramach testu porównujemy ilość promieniowania potrzebną do opalenia skóry, na której zastosowano filtr przeciwsłoneczny z ilością, która wywołuje reakcję na skórze pozbawionej ochrony. Wskaźnik ten informuje, ile razy zmniejsza się dawka promieniowania UVA wchłaniana przez skórę po zastosowaniu kosmetyku przeciwsłonecznego.  

Wadą systemu PPD jest fakt, że nie jest on ustandaryzowany i wyniki uzyskane w różnych laboratoriach nie będą porównywalne. 

PA to skala opracowana w Japonii i powszechnie stosowana w Azji. Jest uproszczeniem wskaźnika PPD i również określa poziom ochrony przed promieniowaniem UVA.

Występują w niej kolejno stopnie PA+, PA++, PA+++: 

  • PA+ oznacza, że produkt wykazuje PPD na poziomie 2-4 (niska ochrona); 
  • PA++ oznacza, że produkt wykazuje PPD na poziomie 4-8 (średnia ochrona); 
  • PA+++ oznacza, że produkt wykazuje PPD na poziomie 8-16 (wysoka ochrona); 
  • PA++++ oznacza, że produkt wykazuje PPD na poziomie powyżej 16 (bardzo wysoka ochrona). 

Określenia ochrony w skali PA znajdują się na nie tylko na kosmetykach przeciwsłonecznych, ale również na kremach BB, lekkich kremach na dzień oraz kosmetykach do makijażu. Skala ta jest coraz powszechniej stosowana również przez europejskich producentów. 

Przykładowo krem ochronny zawiera filtr SPF 50 i określenie UVA w okręgu. Oznacza to, że protekcja dla promieniowania UVA wynosi minimum 1/3 wartości SPF, zatem powyżej 16. W azjatyckiej skali taki krem otrzymałby najwyższy wynik PA++++. 

Broad spectrum

Produkty przeciwsłoneczne w USA są zarejestrowane jako leki i podlegają ścisłym regulacjom amerykańskiej agencji FDA (Food and Drug Administration). Proces testowania ochrony przeciwsłonecznej jest dokładnie określony w przepisach. Najlepszy poziom ochrony, jaki może uzyskać produkt przeciwsłoneczny w USA to broad spectrum (szerokie spektrum).

Oznaczenie broad spectrum SPF świadczy o tym, że kosmetyk wykazuje szerokie działanie ochronne w zakresie fal UVA i UVB, a poziom ochrony UVB i UVA jest na proporcjonalnym poziomie.

Dodatkowo kosmetyk posiada oznaczenie broad spectrum, gdy zapewnia on minimum ochrony SPF 15. W USA każdy produkt przeciwsłoneczny, który nie spełnia norm wymaganych dla broad spectrum musi być dodatkowo opatrzony ostrzeżeniem, że jedynie pomaga zapobiegać oparzeniom słonecznym, ale nie chroni przed nowotworami skóry ani jej przedwczesnym starzeniem. 

IPF (Immune Protection Factor) – czynnik ochrony immunologicznej

Promieniowanie UV działa na skórę immunosupresyjnie, czyli obniża w niej produkcję komórek odpornościowych i zmniejsza jej możliwości obrony przed szkodliwymi czynnikami. W praktyce oznacza to, że słońce nasila działanie uczulające niektórych substancji (np. leków czy olejków eterycznych), ale może też przyczynić się do szybszego rozwoju komórek nowotworowych.

Wskaźnik IPF oznacza poziom ochrony skóry przed promieniowaniem, które osłabia jej odporność.

IPF odnosi się do zdolności produktów przeciwsłonecznych do zapobiegania immunosupresji wywołanej promieniowaniem UV. IPF ocenia się za pomocą złożonych metod takich jak zdolność filtrów przeciwsłonecznych do hamowania efektu uczulającego lub opóźnionych reakcji nadwrażliwości na alergeny (np. nikiel). Naukowcy uważają, że IPF lepiej koreluje z ochroną przeciwsłoneczną UVA niż z SPF. Badania nad wskaźnikiem IPF trwają nieustannie od ok. 20 lat niestety nie ustalono jeszcze, jaka powinna być wartość IPF, aby kosmetyk w pełni chronił skórę.  

IR (infrared) – promieniowanie podczerwone 

Ciepło, jakie niosą ze sobą letnie promienie słońca, jest skutkiem promieniowania podczerwonego. Promieniowanie IR mieści się w zakresie fal od 700 nm do 1 mm i stanowi aż 54% promieniowania słonecznego, które dociera do Ziemi. Efekt rozgrzania, którego doświadczamy w trakcie kąpieli słonecznych, działa relaksująco i rozluźnia mięśnie.

Nawet krótkotrwała ekspozycja na promieniowanie IR powoduje rozszerzenie naczynek włosowatych i rumień skóry. W dłuższej perspektywie prowadzi to do starzenia się skóry i zmian nowotworowych.

Promieniowanie podczerwone dociera do głębszych partii skóry i powoduje uwalnianie w niej wolnych rodników. Wpływa również destrukcyjnie na włókna kolagenowe. Z jednej strony przyspiesza enzymatyczny rozpad już istniejących włókien, a z drugiej hamuje syntezę kolagenu typu 1. Dlatego też promieniowanie infrared zostało uznane za istotną przyczynę fotostarzenia i powstawania głębokich zmarszczek w skórze właściwej.

Stosowanie kosmetyków przeciwsłonecznych chroniących przed spektrum UVB i UVA zabezpiecza przed poparzeniem i wydłuża czas spędzony na słońcu. Paradoksalnie zwiększa to jednak ryzyko uszkodzeń skóry wywołane przez IR. Poszukując wszechstronnej ochrony przeciw skutkom promieniowania słonecznego, zwróćmy uwagę, czy kosmetyk chroni również przed skutkami promieniowania podczerwonego. Taka cecha oznaczana jest na opakowaniu symbolem IR.


Kosmetyki po opalaniu

Ochrona raf koralowych

Intensywna turystyka i powszechne stosowanie produktów przeciwsłonecznych ma niekorzystny wpływ na środowisko naturalne. Badania wykazały, że chemiczne filtry UV, takie jak: oksybenzon (benzofenon-3, BP-3, INCI: Oxybenzone), oktokrylen (INCI: Octocrylene), oktinoksat (octinoxate, OMC, INCI: Ethylhexyl Methoxycinnamate) i salicylan oktylu (INCI: Ethylhexyl Salicylate) występują w niemal wszystkich zbiornikach wodnych na świecie.

Szczególnie dużo badań poświęcono na określenie wpływu oksybenzonu na rafy koralowe. Filtr ten nawet w niewielkiej ilości powoduje blaknięcie raf koralowych i uszkadza materiał genetyczny koralowców. Naukowcy wykazali również negatywne oddziaływanie tej substancji na inne gatunki zamieszkujące rafę, np. jeżowce, małże, ryby, a nawet delfiny.

Oksybenzon to substancja wywołująca zaburzenia hormonalne (endocrine disruptor). Komisja Europejska wydała zalecenie, aby jej maksymalne stężenie w kosmetykach przeciwsłonecznych ustalić na poziomie 2,2% zamiast dotychczasowego 6%. Zakaz stosowania kosmetyków zawierających oksybenzon (BP-3) oraz oktinoksat (OMC) obowiązuje na Hawajach już od 1 stycznia 2021 roku (i prawdopodobnie zostanie rozszerzony o inne filtry chemiczne), a kolejne kraje przymierzają się do wdrożenia tych regulacji.

Na liście substancji szkodzących rafom, oprócz filtrów chemicznych, znajdują się także filtry mineralne w formie nanocząsteczek tlenku cynku i dwutlenku tytanu oraz powszechnie stosowane konserwanty – parabeny. 

HEV (High Energy Visible Light) – światło niebieskie

HEV (High Energy Visible Light) oznacza niebieskie światło emitowane z telefonów, laptopów i telewizorów. Jest to promieniowanie o dużej energii i krótkiej fali w zakresie 390-500 nm. Spędzając godziny przed ekranami, narażamy swoją skórę na codzienne działanie HEV. Badania wskazują, że HEV wnika w skórę jeszcze głębiej niż UVA i niesie ze sobą wyższą energię niż IR. Pod jego wpływem w skórze właściwej pojawiają się wolne rodniki, które uszkadzają komórki i zaburzają produkcję włókien kolagenowych i elastyny.

Oprócz przedwczesnego starzenia HEV odpowiada również za powstawanie zmian pigmentacyjnych, nadwrażliwości skóry i może zaostrzyć chroniczne choroby skóry (np. AZS i trądzik).

Niebieskie światło nie tylko negatywnie wpływa na skórę, ale również zaburza rytm dobowy. Regularna ekspozycja na HEV, zwłaszcza po zmroku, hamuje produkcję melatoniny – hormonu regulującego sen. Narażenie na promieniowanie HEV jest stałe i niezależne od opalania, dlatego powinniśmy chronić się przed nim cały rok.

Przeczytaj również:
Czy kosmetyki z filtrem SPF 100 zapewniają lepszą ochronę niż SPF 50+?


Źródła
Zwiń
Rozwiń
  • Schalka S., Silva dos Reis V. M., Sun protection factor: meaning and controversies, An Bras Dermatol. 2011; 86(3): 507-515. 
  • Zalecenia Komisji Wspólnot Europejskich z dnia 22 września 2006 r. w sprawie skuteczności produktów ochrony przeciwsłonecznej i odnoszących się do nich oświadczeń [notyfikowana jako dokument nr C (2006) 4089]. 
  • https://colorescienceuk.com/blogs/news/understanding-sun-protection-what-your-spf-label-means. 
  • https://www.fda.gov/regulatory-information/search-fda-guidance-documents/labeling-and-effectiveness-testing-sunscreen-drug-products-over-counter-human-use-small-entity. 
  • Young A. R., Methods used to evaluate the immune protection factor of a sunscreen: advantages and disadvantages of different in vivo techniques, Cutis. 2004 Nov; 74(5 Suppl): 19-23. 
  • https://www.cosmeticsdesign.com/Headlines/Promotional-Features/InfraGuard-protects-from-blue-light-and-infrared. 
  • Geoffrey K., Mwangi A. N., Maru S. M., Sunscreen products: Rationale for use, formulation development and regulatory consideration, Saudi Pharm J. 2019 Nov; 27(7): 1009-1018. doi: 10.1016/j.jsps.2019.08.003. 
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Ultrafiolet. 
  • Schneider S. L., Lim H. W., Review of environmental effects of oxybenzone and other sunscreen active ingredients, J Am Acad Dermatol. 2019 Jan; 80(1): 266-271. doi: 10.1016/j.jaad.2018.06.033. 
  • Moeller M., Pawlowski S., Petersen-Thiery M. i wsp., Challenges in Current Coral Reef Protection – Possible Impacts of UV Filters Used in Sunscreens, a Critical Review, Front. Mar. Sci. 2021. doi: 10.3389/fmars.2021.665548. 
Daj nam znać, co myślisz o tym artykule

Wpisz swój komentarz...
Imię

  1. 18 stycznia 2024, 07:45
    Ewa

    Kocham słońce ale nie miałam pojęcia, że aż tak sobie szkodzę ten artykuł zmienił moje podejście do ochrony ciała. Dziękuję .

    1. 18 stycznia 2024, 10:44
      Weronika Zielińska
      Poradnik Gemini

      Cieszymy się, że artykuł się Pani spodobał 🧡

Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę