Białko w chorobie nowotworowej. Dlaczego należy je uzupełniać?

Jaką rolę w organizmie pełni białko? 

Białko stanowi podstawowy materiał budulcowy ciała człowieka i wchodzi w skład każdej komórki, która się w nim znajduje. To ono odpowiada za prawidłowy wzrost i rozwój organizmu przez całe życie.  Bez białka nie mogłyby powstać mięśnie umożliwiające nam zarówno poruszanie się, jak i oddychanie czy trawienie. Dzięki odpowiedniej ilości białka ciało człowieka każdego dnia regeneruje się.,  To właśnie ten składnik pokarmowy jest niezbędny między innymi do odbudowy tkanek, czyli np. prawidłowego gojenia ran, w tym tych pooperacyjnych. Warto pamiętać, że białko jest również kluczowym ogniwem regulatorowym w wielu procesach umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie –  wspiera proces widzenia, wchodzi w skład wielu enzymów, w tym  trawiennych, a także hormonów. Ponadto buduje przeciwciała, bez których działanie układu odpornościowego nie byłoby możliwe. Umożliwia także transport innych ważnych do życia substancji, jak choćby tlen czy żelazo. Podsumowując, bez odpowiedniej ilości białka dostarczanego z pożywieniem organizm człowieka nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. 

Dlaczego w czasie leczenia onkologicznego zapotrzebowanie na białko rośnie? 

Zapotrzebowanie na białko u zdrowej osoby dorosłej wynosi między 0,8-0,9 g na każdy kilogram masy ciała. Jednak zgodnie z najnowszymi wytycznymi w okresie trwania choroby onkologicznej codzienna dieta powinna dostarczać nie mniej niż 1 g, a najlepiej 1,5 g białka na każdy kilogram masy ciała. Ten wzrost zapotrzebowania można wytłumaczyć m.in. zwiększoną mobilizacją układu odpornościowego, nasilonym rozkładem tkanek, w tym mięśniowej i koniecznością regeneracji organizmu w trakcie  choroby i leczenia.  

Duża grupa osób chorych onkologicznie poddawana jest także zabiegom operacyjnym, a powstałe w ich wyniku rany operacyjne dodatkowo zwiększają zapotrzebowanie na białko. Dzieje się tak,  ponieważ jest ono niezbędne do prawidłowego przebiegu procesu gojenia. Niedostateczne spożycie białka w okresie trwania choroby nowotworowej może zatem negatywnie wpływać na rokowania, osłabiając mechanizmy obronne i regeneracyjne organizmu, a także przyczyniając się do szybszej utraty beztłuszczowej masy ciała.

Jakie produkty są bogate w białko? 

Białko można znaleźć zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. W okresie choroby szczególnie cenne dla organizmu są źródła zwierzęce, ponieważ z ich pomocą łatwiej  dostarczyć odpowiednie ilości niezbędnych aminokwasów. Z tego względu w jadłospisie osoby walczącej z chorobą nowotworową nie powinno zabraknąć  jaj, chudego mięsa, chudych ryb, mleka i przetworów mlecznych. Wybrane produkty z tych grup poleca się włączać możliwie do każdego z posiłków w ciągu dnia. Jeśli produkty mleczne, a zwłaszcza mleko, w okresie leczenia nie jest dobrze tolerowane, przed ich eliminacją z jadłospisu warto zastosować  ich bezlaktozowe odpowiedniki. Dlaczego? Ponieważ to przejściowa nietolerancja laktozy jest najczęstszą przyczyną problemów trawiennych wywołanych przez tę grupę produktów.  

Białko to także rośliny i o nich również warto pamiętać. Doskonałym uzupełnieniem menu mogą być  bogate w białko: fasola, groch, soczewica, ciecierzyca, a ponadto produkty zbożowe pełnoziarniste (zwłaszcza kasze) i orzechy. Jak jeszcze można zwiększyć ilość białka w diecie? Dodając do klasycznych posiłków żywność medyczną w postaci proszku, który nie zmieni ich smaku, a wzbogaci w ten składnik odżywczy.  

Jak sobie radzić, kiedy nic nie smakuje? 

Niestety, spożywanie różnorodnych i bogatych w białko posiłków podczas leczenia onkologicznego  nie zawsze jest proste. Wszystko za sprawą powszechnie występujących dolegliwości takich jak: brak apetytu, zmiany odczuwania smaku, nudności, wymioty. Jedzenia nie ułatwiają też często pojawiające się w jamie ustnej nadżerki czy rany. Doskonałym wsparciem w takiej sytuacji może okazać się żywność medyczna w formie płynnej, która jest łatwa do spożycia, a przy tym w małej objętości zawiera duże ilości energii, białka i najczęściej komplet innych składników odżywczych, takich jak witaminy czy składniki mineralne.  

Jeśli żywność medyczna stanowi uzupełnienie codziennego jadłospisu, z reguły zaleca się stosowanie 1-2 opakowań dziennie przez okres minimum 14 dni. Warto jednak tę kwestię skonsultować z lekarzem, który pomoże w ustaleniu odpowiedniej ilości, a także w doborze preparatu. Duży wybór smaków pozwoli nam dobrać produkt dopasowany do naszych potrzeb. Dzięki temu łatwiej będzie nam zrealizować zalecenia lekarza i kontynuować wsparcie żywieniowe przez cały okres trwania terapii. 

  Źródła:

• Jarosz, M.; Rychlik, E.; Stoś, K.; Wierzejska, R.; Wojtasik, A.; Charzewska, J.; Mojska, H.; Szponar, L.; Sajór, I.; Kłosiewicz-Latoszek, L. i in. Normy żywienia dla populacji Polski ˙ ; Instytut Żywności i ˙ Żywienia: Warszawa, Polska, 2017; ISBN 978-83-86060-89-4. 
• Arends J., Bachmann P., Baracos V., Barthelemy N., Bertz H., Bozetti F., Fearon K., Hutterer E., Isenring E., Kaasa S., Krznaric Z., Laird B., Larsson M., Laviano A., Muhlebach S., Muscariotoli M., Oldervoll L., Ravasco P., Solheim T., Strasser F., de van der Schueren M., Preiser J.-C.: ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients. Clinical Nutrition 36 (2017) 11-48. 
• Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele Składu i Wartości Odżywczej Żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005. 
• Praca zbiorowa (red.) Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2008.