Co paznokcie mówią o stanie Twojego zdrowia?

Jak powinien wyglądać zdrowy paznokieć?

Zdrowe paznokcie powinny być gładkie i mocne, bez żadnych przebarwień na powierzchni ani pod nią. Paznokcie należą do tzw. przydatków skóry i pełnią funkcje ochronne przed szkodliwym działaniem czynników mechanicznych. Stanowią przezroczystą wypukłą płytkę zbudowaną ze zrogowaciałych, bezjądrowych keratynocytów o grubości ok. 0,5-0,7 mm. Ich głównym składnikiem są białkowe keratyny z dużą zawartością:

• siarki,
• wapnia, 
• fosforu,
• arsenu. 

Paznokcie stanowią doskonały barometr służący do mierzenia ogólnego stanu naszego zdrowia.

Za ciekawy należy uznać fakt, że paznokcie u rąk rosną dwa razy szybciej niż u nóg, a u dzieci i osób starszych wzrost paznokcia jest zwykle wolniejszy. Najszybciej rośnie paznokieć palca środkowego, najwolniej zaś paznokieć kciuka. W przypadku uszkodzenia łożyska paznokcia odrasta on zniekształcony.

Przyczyny zmienionego wyglądu paznokci

Przyczyny zmian w obrębie paznokci możemy podzielić na siedem grup: 

• wrodzone defekty,
• choroby skóry,
• choroby ogólnoustrojowe,
• czynniki urazowe,
• czynniki pasożytnicze,
• czynniki bakteryjne,
• zaburzenia troficzne będące wynikiem niedoboru witamin.

Wyróżnione przyczyny dzielimy na zmiany pierwotne płytek paznokciowych oraz zmiany wtórne.

Zmiany pierwotne

Bielactwo paznokcia

Schorzenie to jest niekiedy zwane „kwitnącymi paznokciami”. Charakteryzuje się kropkowatymi, liniowymi lub nieregularnymi odbarwieniami przesuwającymi się od nasady paznokcia ku jego wolnemu brzegowi. Zmiany mogą dotyczyć jednego lub kilku paznokci. Przyczyny występowania zmian są nieznane – mogą je wywoływać:

• mikrourazy,
• kontakt ze związkami wapnia. 

Aby zapobiec bielactwu paznokci, warto stosować odżywki do paznokci oraz dietę bogatą w wapń.

Bruzdowanie paznokcia

Wyróżniamy następujące odmiany bruzd:

• podłużne – występuje przy zaburzeniach ukrwienia, liszaju płaskim,
• poprzeczne – związane z ciężkimi chorobami zakaźnymi, chorobami skóry i wysoką gorączką, a także urazami mechanicznymi.

Z kolei wąskie, pionowe bruzdy na paznokciach są często spotykane u osób starszych ze względu na pojawiające się wraz z wiekiem zaburzenia rogowacenia. Mogą one także świadczyć o odwodnieniu organizmu, niedoborze składników mineralnych, np. wapnia, cynku, magnezu, bądź występowaniu:

• chorób układu pokarmowego,
• schorzeń układu krążenia,
• problemów z tarczycą, 
• chorób skóry,
• zaburzeń hormonalnych.

Łamliwość paznokci

Łamliwość paznokci objawia się:

• pękaniem paznokci wzdłuż bruzd podłużnych lub poprzecznych,
• wyszczerbieniem wolnego brzegu,
• rozwarstwieniem płytki paznokciowej,
• zmniejszeniem twardości paznokcia. 

Przyczyną tego stanu mogą być zaburzenia troficzne czy też kontakt z substancjami chemicznymi, takimi jak zasady, benzyna, lakier czy środki czyszczące.

Oddzielanie się płytki paznokciowej, zwane onycholizą

Dochodzi tu do rozwłóknienia się płytki paznokciowej nawet do 1/3 paznokcia, a obszar oddzielony jest blady ze względu na utratę odbicia światła od łożyska paznokciowego. Onycholiza tworzy przestrzeń podpaznokciową, w której mogą gromadzić się zanieczyszczenia i złuszczona keratyna, co powoduje różnorodne zabarwienie paznokcia. Przyczyną oddzielania się płytki paznokciowej są:

• choroby ogólnoustrojowe,
• doznane urazy,
• choroby paznokci, tj. łuszczyca, zakażenie bakteryjne, grzybica, 
• składniki niektórych lakierów do paznokci,
• moczenie rąk. 

W takiej sytuacji należy znaleźć przyczynę i ją usunąć oraz doraźnie miejscowo stosować środki odkażające i pędzlować paznokcie nalewką jodową.

Przerost płytki paznokciowej

Polega on na zgrubieniu, wydłużeniu, a także zakrzywieniu płytki paznokcia, co nadaje mu szponowaty kształt. Płytka paznokcia traci połysk i zmienia zabarwienie na ciemnobrązowe, żółte lub szare. Schorzenie spowodowane jest:

• wielokrotnymi urazami płytki paznokciowej,
• uciskiem obuwia,
• zaburzeniami w krążeniu obwodowym,
• niewłaściwą higieną,
• skłonnością genetyczną. 

Zaklęśnięcie płytki paznokciowej

Jest to talerzykowate wgłębienie płytki na jednym lub kilku paznokciach. Może być wywołane:

• niedoborem żelaza w organizmie,
• niedokrwistością,
• czerwienicą,
• może być również dziedziczne.

W takiej sytuacji należy przyjmować preparaty z żelazem, wyciągi z wątroby, witaminy z grupy B i C.

Zanik płytki paznokciowej

Polega na zacieśnieniu i skróceniu płytki paznokciowej lub jej całkowitym zaniku. Schorzenie bywa wrodzone, może być również wynikiem zaburzeń pracy gruczołów łojowych i chorób ogólnoustrojowych.

Zmiany zabarwienia paznokci

Mogą one występować wskutek zewnętrznego kontaktu z różnymi substancjami barwiącymi, chemicznymi, stosowania środków do pielęgnacji paznokci. Przykładowo nadmanganian potasu barwi na brązowo, nadużywanie lakierów i zmywaczy – na żółto, a zakażenia bakteriami beztlenowymi barwią najczęściej na kolor zielony. Zmiany zabarwienia paznokci mogą być również spowodowane różnymi stanami chorobowymi, np. żółtaczką czy zaburzeniami krążenia.

Zespół żółtych paznokci

Paznokcie są wyraźnie zgrubiałe, nieelastyczne i nadmiernie wypukłe, co nadaje im kształt beczułkowaty. Obrąbek paznokcia jest zgrubiały i spadzisty, natomiast łąkotka jest zupełnie niewidoczna. Zgrubiałe płytki paznokciowe nierzadko przyjmują żółtawą lub żółtawo-zieloną barwę. Schorzenie często towarzyszy zastojowi chłonki w kończynach i astmie.

Zmiany związane z kosmetykami i niewłaściwą pielęgnacją

Pojawiają się wskutek stosowania np. syntetycznej formaliny i żywicy, które powodują rozszczepienie płytki paznokciowej, zaś sztuczne paznokcie nie dopuszczają do wymiany wodnej z otoczeniem, co prowadzi do rozszczepienia paznokci. 

Paznokcie łyżeczkowate (koilonychia)

Charakteryzują się zmienioną budową anatomiczną płytki paznokcia. Przyjmują kształt zagłębienia ku dołowi, co upodabnia płytkę właśnie do łyżeczki, natomiast wolny brzeg paznokcia unosi się ku górze. Paznokcie stają się kruche i łamliwe. Mogą przybierać taki kształt od urodzenia lub pojawić się jako objaw chorób przewodu pokarmowego związanych z niedoborem żelaza i niedokrwistością, np. anemia. Żelazo odpowiada za prawidłowe wytwarzanie płytki paznokcia, a niedobór tego pierwiastka powoduje jej zniekształcenie. Koilonychia może również wystąpić wskutek kontaktu paznokci z rozpuszczalnikami, np. benzyną.

Paznokcie rurkowate (wkręcające)

W tym przypadku płytka paznokcia przybiera charakterystyczny okrągły kształt. Przyczynami rurkowatych paznokci są:

• noszenie nieodpowiedniego obuwia, np. butów na wysokim obcasie z wyciętym noskiem, co prowadzi do deformacji stopy,
• niewłaściwe przycinanie płytki paznokcia, szczególnie bocznych krawędzi płytki,
• proces starzenia, dlatego na tę przypadłość cierpi wiele osób starszych,
• haluksy.

Paznokcie rurkowate, gdy rosną, silnie wrastają swoimi bocznymi krawędziami w wał paznokciowy, wbijają się w miękkie tkanki i coraz silniej ściskają łożysko, co prowadzi do narastającego bólu. Posiadają twardą płytkę i doprowadzają do silnych rogowaceń wałów paznokciowych i łożyska, przez co trudno je skrócić. Pod paznokciami, wskutek ucisku łożyska, powstają sprawiające ból odciski.

Paznokcie zegarkowe

Płytka paznokci jest wypukła i przypomina tarczę zegara. Taki kształt płytki paznokcia towarzyszy schorzeniu palców, tzw. pałeczkowatości palców (inaczej pałeczki dobosza lub palce Hipokratesa). W tej dolegliwości powiększa się kąt pomiędzy płaszczyzną paznokcia a skórą wokół niego. Średnio wynosi on 160⁰, natomiast u osób z palcami pałeczkowatymi kąt przekracza 180⁰. Przyczynami występowania paznokci zegarkowych są choroby:

• płuc – nowotwory, przewlekłe choroby zapalne, mukowiscydoza,
• układu krążenia – bakteryjne zapalenie wsierdzia, wrodzone sinicze wady serca,
• układu pokarmowego  – marskość wątroby, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
• układu hormonalnego – nadczynność przytarczyc, choroba Gravesa- Basedowa.

Zmiany wtórne

Do zmian wtórnych zaliczamy:

• drożdżycę – zakaźną chorobę grzybiczą rozpoczynającą się od wału paznokcia,
• grzybicę paznokci – zakażeniom sprzyja ogólne osłabienie organizmu w wyniku wyniszczających chorób,
• łuszczycę – zazwyczaj towarzyszy łuszczycy skóry, ale może występować samoistnie,
• zanokcicę,
• zapalenie wału paznokciowego – niebolesne zapalenie wałów paznokciowych z zielonym zabarwieniem płytki.

Jak widać, stan naszych paznokci jest często odzwierciedleniem stanu naszego zdrowia. Wszelkie niepokojące zmiany nie powinny być lekceważone i warto skonsultować je z lekarzem, ponieważ mogą być objawem poważnej choroby.

Źródła:

• Faber S., Kosmetyka naturalna, Warszawa 1999,
• Goździalska A., Jaśkiewicz J., Stan skóry wykładnikiem stanu zdrowia, Kraków 2012.