Co to są psychobiotyki?

Mikrobiota to termin określający występowanie wszystkich mikroorganizmów w danym środowisku. Człowiek posiada mikrobiotę jelitową, która według ostatnich badań bierze udział także w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. To połączenie nosi nazwę osi mózgowo-jelitowej. Światło jelita od reszty organizmu oddziela tak zwana bariera jelitowa, na którą mają wpływ sygnały docierające z mózgu oraz z wnętrza jelit. Na integralność bariery jelitowej ma wpływ: 

• stres,  
• nadmierna ilość kortyzolu we krwi, 
• dysbioza, czyli zaburzenia w składzie mikrobioty jelit.  

Badania udowadniają, że przewlekły stan zapalny i nieprawidłowe funkcjonowanie bariery jelitowej mają wpływ na powstawanie chorób układu nerwowego, takich jak depresja, lęki czy zaburzenie równowagi emocjonalnej.  

Mózg oraz jelita są stale ze sobą w kontakcie dzięki osi mózgowo-jelitowej. Połączenie to odpowiada za kontrolę perystaltyki jelit oraz ukrwienie tego narządu. „Wiadomość” jest przekazywana z mózgu do jelit, jednakże badania dowodzą, że informacje są przesyłane także w odwrotnym kierunku – z jelit do mózgu. Komunikaty docierają do miejsc w mózgu odpowiedzialnych za emocje, świadomość, pamięć i motywację. Są one przekazywane drogą neuronalną, immunologiczną, metaboliczną oraz humoralną, czyli za pośrednictwem neuroprzekaźników. Neuroprzekaźniki produkowane przez mikrobiotę jelitową są przekazywane do mózgu głównie za pomocą nerwu błędnego.  

Długotrwałe zaburzenia związane z funkcjonowaniem bariery jelitowej mają wpływ na powstawanie zaburzeń psychicznych.  

Dysbioza jest jedną z przyczyn przerwania integralności bariery jelitowej.  

Dysbioza powstaje poprzez: 

• nieprawidłową dietę (wysokotłuszczową, wysokowęglowodanową),  
• spożywanie nadmiernych ilości antybiotyków, leków NLPZ, IPP, 
• nadmierny wysiłek fizyczny,  
• wysokie stężenie kortyzolu we krwi, 
• przewlekły stres.  

Probiotyki a samopoczucie 

Dysbiozę leczy się poprzez stosowanie probiotyków, czyli żywych kultur bakterii dostarczanych do organizmu. Badacz JF Cryan zaobserwował w swoich badaniach, że niektóre szczepy bakterii wpływają pozytywnie na oś mózgowo-jelitową oraz odbudowują integralność bariery jelitowej. Nazwał te szczepy psychobiotykami. Jego badania wykazały, że psychobiotyki oddziałują na nerw błędny i receptory GABA, które odpowiadają za patogenezę zaburzeń lękowo-depresyjnych oraz działają obniżająco na stężenie kortyzolu we krwi.  

Lactobacillus i bifidobacterium 

Psychobiotykami określa się szczepy bakterii: 

• Lactobacillus hevelticus, 
• Bifidobacterium longum, 
• Bifidobacterium infantis, 
• Lactobacillus reuteri, 
• Lactobacillus acidophillus, 
• Lactobacillus rhamnosus. 

Przeprowadzone badania jednoznacznie wskazują na związek mikrobioty jelitowej z odpowiednim rozwojem układu nerwowego, stężeniem kortyzolu we krwi, procesami zapamiętywania oraz interakcjami społecznymi.  

Zaburzenia w składzie mikrobioty jelitowej mogą być przyczyną: 

• Zaburzeń ze spektrum autystycznego – mikrobiota dzieci z autyzmem zawiera mniej bakterii Bifidobacterium oraz więcej Lactobacillus i Clostridium niż u dzieci bez tego zaburzenia. W jelitach dzieci z autyzmem znajduje się także więcej grzybów z rodzaju Candida, co niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie mózgu. Przyczyną tej dysbiozy może być nieprawidłowa dieta ciężarnej, cesarskie cięcie i przyjmowanie antybiotyków w trakcie ciąży oraz przez nowo narodzone dziecko. Karmienie piersią w pierwszych miesiącach życia zazwyczaj wyrównuje mikrobiotę dziecka.  
• Zwiększonej podatności na powstanie zaburzenia ADHD, występowania zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, podatności na sytuacje stresowe i pojawienia się trudnych do opanowania napadów paniki – przyczyną może być przewlekłe stosowanie antybiotyków, które niszczą mikrobiotę jelit, a co za tym idzie – zwiększają przepuszczalność bariery jelitowej i zwiększają stan zapalny w jelicie. Podawanie psychobiotyków obniża poziom kortyzolu, wykazują one także działanie przeciwlękowe. Odpowiednia dieta wzmacnia barierę jelitową i przywraca równowagę w mikrobiocie.  
• Powstawania chorób (depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej) – zmiany mikrobioty są wyraźnie widoczne również u osób cierpiących na te dwie choroby o podłożu psychicznym. Przewlekły stan zapalny wywoływany nieprawidłowym składem mikrobioty jest jedną z przyczyn powstawania depresji.  

Mikrobiota osób cierpiących na powyższe zaburzenia znacząco różni się od mikrobioty osób zdrowych. Jednym z działań profilaktycznych przed powstawaniem owych zaburzeń jest stosowanie odpowiedniej diety, która dostarczy do organizmu bakterie z grupy psychobiotyków. W niedługim czasie stosowanie psychobiotyków może stać się metodą uzupełniającą leczenie schorzeń natury psychicznej.