Czym jest tętno i o czym świadczą jego nieprawidłowości?
Czy wiesz, jaką wartość powinno mieć prawidłowe tętno? A czy wiedziałeś/łaś, że normy tętna są inne dla osób dorosłych i dzieci? Te informacje, a także wiele więcej cennych wiadomości znajdziesz w poniższym artykule.
Czym jest tętno?
Wydolność układu krążenia możesz sprawdzić dzięki kilku parametrom. Jedną z kluczowych wartości dla oceny układu sercowo-naczyniowego jest tętno. Możesz spotkać się także z inną nazwą: puls. Jest to pulsujący ruch ścian tętnic, który powstaje na skutek wyrzutu krwi w trakcie skurczu komór serca. Parametr ten zależy od częstości akcji serca i elastyczności naczyń krwionośnych. Wartość tę znajdziesz np. na wyświetlaczach sprzętów medycznych.
Jak bada się tętno?
Tętno można zbadać na tętnicach:
- szyjnych,
- promieniowych,
- ramiennych,
- udowych,
- podkolanowych,
- piszczelowych tylnych,
- grzbietowych stopy.
Naczynia te są położone blisko skóry, dlatego ich tętnienie jest dobrze wyczuwalne.
Lekarz dokonuje oceny tętna poprzez:
- oglądanie okolicy naczyń (ich silne tętnienie bywa widoczne gołym okiem),
- osłuchiwanie naczyń,
- badanie palpacyjne (przy pomocy dotyku).
Najczęściej lekarz bada tętno, osłuchując jednocześnie klatkę piersiową. Dzięki temu najlepiej może ocenić zależność tętna i akcji serca.
Następnie specjalista ocenia:
- symetrię, częstotliwość, amplitudę i miarowość tętna,
- czas trwania fali skurczowej,
- obecność szmerów nad tętnicami.
Puls możesz także zbadać samodzielnie i nie jest do tego potrzebny specjalistyczny sprzęt. Najłatwiej zrobisz to na tętnicy promieniowej. Podczas samodzielnego pomiaru nie badaj tętna na tętnicy szyjnej.
Jak zbadać tętno?
- Przyłóż dwa palce (wskazujący i środkowy) do skóry na nadgarstku od strony kciuka.
- Delikatnie dociśnij palce.
- Po wyczuciu tętna licz kolejne tętnienia przez 20 sekund.
- Pomnóż wynik razy 3.
- Otrzymany wynik to wartość tętna na minutę.
Tętno – norma
Średnie wartości tętna u osób dorosłych w czasie spoczynku, które zapewniają wydolność układu krążenia, określa się jako tętno spoczynkowe. Jego wartość zależy przede wszystkim od wieku i wytrenowania organizmu.
Jeśli jesteś osobą dorosłą, prawidłowe tętno zwykle mieści się w przedziale od 60 do 100 uderzeń na minutę.
Jakie jest prawidłowe tętno u dziecka?
| Przedział wiekowy | Ilość uderzeń na minutę |
| Noworodek | 120-160 |
| Niemowlę | 100-160 |
| Okres poniemowlęcy (1-3 lat) | 90-50 |
| Okres przedszkolny (4-6 lat) | 80-120 |
| Okres szkolny (7-12 lat) | ok. 100 |
| Okres pokwitania (13-18 lat) | ok. 70 |
Pamiętaj, że częstotliwość akcji serca zmienia się w zależności od rytmu dobowego. Jest niższa jest w trakcie snu, a wyższa w czasie czuwania.
O jakich chorobach może świadczyć nieprawidłowe tętno?
- Osłabienie tętna lub jego brak może świadczyć o zwężeniu światła naczynia, co może być spowodowane miażdżycą lub zatorem. Jeśli tętnica jest zwężona o ponad 50%, wówczas podczas osłuchiwania można usłyszeć charakterystyczny szmer.
- Niesymetryczne tętno na kończynach może być skutkiem tętniaków aorty lub chorób naczyń krwionośnych.
- Osłabienie tętna na kończynach dolnych przy wyraźnie wyczuwalnym tętnie na tętnicach szyjnych nasuwa podejrzenie zwężenia cieśni aorty.
- Słabo wyczuwalne tętno na wielu tętnicach w obrębie różnych części ciała może świadczyć o niewydolności serca lub zwężeniu zastawki aortalnej.
- Silne tętnienie może być skutkiem niedomykalności zastawki aortalnej, niedokrwistości lub niektórych wad serca.
Wysokie tętno – przyczyny
Zbyt wysokie tętno (powyżej 100 uderzeń na minutę) nazywamy tachykardią.
Może być ona spowodowana:
- wysiłkiem fizycznym,
- stresem,
- gorączką,
- nadczynnością tarczycy,
- niedokrwistością,
- przyjmowanymi lekami.
Przy towarzyszącym niskim ciśnieniu wysoki puls może świadczyć o zbyt małej ilości krwi krążącej w organizmie, co może być wynikiem krwawienia lub utraty dużej ilości płynów. Wysokie tętno może być również objawem zaburzeń rytmu serca o charakterze tachyarytmii, w tym migotania przedsionków.
Jeśli masz wysoką częstotliwością rytmu serca, możesz zauważyć u siebie następujące objawy:
- uczucie kołatania serca,
- zawroty głowy,
- omdlenia i ból w klatce piersiowej.
Tachykardia może również nie dawać żadnych objawów.
Jak obniżyć tętno?
Sposób obniżenia tętna zależy przede wszystkim od przyczyny tachykardii. Polega głównie na zdiagnozowaniu i usunięciu przyczyny dolegliwości. Lekarz może także zalecić Ci stosowanie leków antyarytmicznych, które zmniejszają częstość akcji serca. Przy nawracających i uciążliwych dolegliwościach konieczna może być tzw. ablacja, czyli usunięcie źródła arytmii przy użyciu prądu.
Niskie tętno – przyczyny
Zbyt wolna akcja serca, zwana bradykardią, to rytm serca poniżej 50 uderzeń na minutę, jednak jest to indywidualnie oceniane przez lekarza. Najczęstszą przyczyną jest choroba węzła zatokowego, która zazwyczaj wynika z procesów starzenia lub chorób serca, np. przebytego zawału, kardiomiopatii czy chorób tkanki łącznej.
Innymi przyczynami występowania bradykardii mogą być:
- stosowanie leków zwalniających akcję serca,
- zaburzenia gospodarki elektrolitowej,
- choroby neurologiczne,
- niedoczynność tarczycy,
- zaburzenia przewodnictwa w obrębie mięśnia sercowego.
Z niskim tętnem możesz także zmagać się, jeśli uprawiasz sport. W ten sposób Twój organizm adaptuje się do wysiłku.
Jeśli masz niską częstotliwością rytmu serca, możesz zauważyć u siebie następujące objawy:
- znużenie,
- zmęczenie,
- uczucie osłabienia,
- spadek koncentracji,
- zawroty głowy,
- omdlenia,
- zmniejszona tolerancja wysiłku.
Leczenie bradykardii polega przede wszystkim na terapii przyczynowej i odstawieniu lub zmniejszeniu dawki leków, które ją powodują. W przypadku gdy zaburzenia rytmu są uciążliwe i powodują liczne objawy utrudniające normalne funkcjonowanie, lekarz może zdecydować o wszczepieniu układu stymulującego (rozrusznika).
Co zrobić, gdy wystąpi nieprawidłowe tętno?
Nieprawidłowe tętno możesz wykryć podczas rutynowego pomiaru ciśnienia w domu. W przypadku zaburzeń tętna skonsultuj się z lekarzem, który wykona badania i oceni układ krążenia. Podczas wizyty poinformuj lekarza o objawach towarzyszących i wskaż sytuacje, w których obserwujesz wysokie tętno.
Lekarz może Ci także zalecić wykonanie dodatkowych badań:
- EKG,
- badań laboratoryjnych,
- USG naczyń,
- ECHO serca.
Na podstawie tych informacji lekarz postawi diagnozę i dobierze odpowiednie leczenie.
W przypadku wystąpienia bólu w klatce piersiowej nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Ból w tej lokalizacji może być objawem wielu poważnych schorzeń, w tym zawału mięśnia sercowego.
Ocena tętna to jedno z podstawowych badań podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu. Możesz je także badać samodzielnie w domu. Choć samo wykrycie zaburzeń tętna nie pozwala na zdiagnozowanie choroby, to często bywa cenną wskazówką dla lekarza skłaniającą do wykonania dokładniejszych badań i pogłębienia diagnostyki.
Przeczytaj również:
Jak działa ciśnieniomierz? Budowa i zasady działania
- Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika, wyd. 10, Kraków 2019.
- Szczeklik A., Tendera M., Kardiologia podręcznik oparty na zasadach EBM, Kraków 2009.
- Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące diagnostyki i leczenia chorych z częstoskurczem nadkomorowym (2019).
- Kleszczyński J., Stany nagłe u dzieci, PZWL Wydawnictwo lekarskie, 2018.
Konkretny artykuł. Ja sobie mierze zarówno ciśnienie jak i puls (mam ciśnieniomierz naramienny) zazwyczaj co 2-3 dni, profilaktycznie, bo zawsze w razie czego szybko wyłapie nieprawidłowości i będzie można się z tym w szybkim czasie udać do specjalisty
Witam. Miałam operację wycięcia woreczka żółciowego i przepukliny brzusznej. Mam 3 cięcia. Drena nie miałam. Operację miałam we wtorek, a w środę już mnie wypuścili. Ciśnienie waha mi się między 96.78, a tętno 47. Czy to normalne?
Dzień dobry.
Niskie ciśnienie i niskie tętno mogą być wynikiem utraty płynów podczas zabiegu i zastosowanego znieczulenia. Proszę dbać o nawodnienie organizmu, a w przypadku utrzymywania się niskich wyników oraz wystąpienia bądź nasilenia objawów takich jak zawroty głowy, mroczki przed oczami, nudności, wymioty i szumy uszne wskazany jest kontakt z lekarzem.
Witam. Od 2015 r. choruję na częstoskurcz nadkomorowy, zespół Barlowa (niedomykalność zastawki mitralnej), nerwicę lękową… We wrześniu 2020 roku urodziłam syna poprzez CC. W ciąży miałam minimalną niedoczynność tarczycy, przyjmowałam lek euthyrox 25 mg. Po porodzie było okej, wszystko w normie. W kwietniu tego roku niestety okazało się, że mam nadczynność tarczycy i to prawdopodobnie poporodową. Przyjmuję thyrozol 10 mg i również propranolol 10 mg 3x dziennie, ale od 12.06 zaczęłam odczuwać spadki tętna nawet do 50/min nie wiem z jakiej przyczyny. TSH jest w normie, więc myślałam, że to jest przyczyną tego, co się dzieje z moim sercem. Propranolol już teraz jest brany przeze mnie w dawce 5 mg 1 dziennie, a tętno tak czy siak spada i to nie jest tak, że cały czas utrzymuje się 50/56 tylko z 80 w chwilę zmienia się w 50 nawet w ruchu… Co dwa dni wzywam karetki, ląduje na SORach, lecz niestety słyszę tylko “badania z krwi są dobre, musi Pani skontaktować się z endokrynologiem i zrobić sobie w ramach przychodni holter EKG”. Wracam do domu i powtórka z rozrywki. Nikt nie jest w stanie mi powiedzieć, jaka jest przyczyna tych wahań rytmu. Czekają chyba aż coś się wydarzy, bo już inaczej nie umiem sobie odpowiedzieć. Może ktoś tutaj jest na tyle kompetentny, żeby doradzić cokolwiek. W wieku 25 lat boję się, że dojdzie do sytuacji zatrzymania akcji serca lub że będę musiała mieć rozrusznik.
Dzień dobry.
Musi Pani wykonać badania zalecone przez lekarza z oddziału ratunkowego i następnie udać się na konsultację do lekarza endokrynologa w celu weryfikacji stanu zdrowia oraz podejmowanego leczenia.
Miałam podobna sytuację. Nadczynność tarczycy brałam euthyrox 125 i propranolol 5mg. Propranolol działał na mnie w ten sposób że czasami myślałam że umieram, tętno 50 , ciśnienie 90/50 , zawroty głowy, zimne dreszcze, omdlenia, bałam się jeździć samochodem.Zglosilam się do endokrynologa , który odstawił mi propranolol.Od tej pory a minęło już 15 lat nie mam żadnych problemów.
Moja córka ma od urodzenia stwierdzona tachykardię zatokowa jej tętno jest zwykle w granicach 120-180 jest na propranolu 3 razy na dobę po 10 mg. Co trzy miesiące wykonujemy baśnie holter EKG i często po niedługim czasie dawki są zbyt małe i są zwiększane . Rozwniez od pięciu lat nie możemy znaleźć przyczyny złej pracy serca a życie z tym staje się bardzo trudne córką okropnie się męczy, ma duszności i nie jest w stanie nawet usiedzieć 5 godzin w szkole .
Wartości w pulsu prawidłowe dla spoczynku? Moja córa, , pogranicze wcześniactwa, lat 9, a miewa w spoczynku ponad 85 a nawet ponad ,90 uderzeń. Dziecko drobne, ale.mieszczace się w siatce centylowej
Dzień dobry
Tętno u dziecka ocenia się w oparciu o normy zależne od wieku. W wieku 2-10 lat – 60-140 uderzeń na minutę. Powyżej 10 roku życia przyjmuje się normy ustalone dla osób dorosłych.
Częstotliwość akcji serca zmienia się w zależności od rytmu dobowego – niższa jest w czasie snu, wyższa zaś w czasie czuwania.
Wg Fleming S., Thompson M., Stevens R. i wsp.: Normal ranges of heart rate and respiratory rate in children from birth to 18 years of age: a systematic review of observational studies. Lancet. 2011; 377(9770): 1011–8 częstotliwość rytmu serca (uderzenia/minutę) w medianie centylowej u dziecka 8–12 lat to średnio 84 (52–115).
Dziś moje ciśnienie 118 -81-197 bardzo biło mi serce, osłabiona i spocona.
Tachykardia. Szybko do lekarza