Giardioza – co to za choroba, jak się objawia i jak ją leczyć?

Czym jest giardioza? 

Giardioza to choroba pasożytnicza. Wywołuje ją pierwotniak Giardia lamblia, zwany również Giardia intestinalis lub Giardia duodenalis. Zakażenie obejmuje dwunastnicę i jelito cienkie, w których to trofozoity, czyli formy wegetatywne pasożyta, przylegając do ścian przewodu pokarmowego, powodują destrukcję istotnych struktur. 

Giardia lamblia to pierwotniak występujący w 8 różnych genotypach, z czego jedynie dwa mają zdolność bytowania zarówno w jelitach ludzi, jak i zwierząt, a pozostałe 6 to pasożyty wyłącznie zwierzęce.

Giardioza jest najczęstszym zakażeniem wywoływanym przez pierwotniaki u ludzi na świecie.  Zapadalność na giardiozę jest większa w krajach rozwijających się, o niższym poziomie higieny i infrastrukturze sanitarnej gorszej jakości. Częściej chorują także dzieci. Prawidłowość ta ma związek z drogą zakażenia. 

Giardioza – przyczyny 

Rezerwuarem dla Giardia lamblia są ludzie, ale także zwierzęta domowe i dzikie, należące do ssaków. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową. Postacią zakaźną pierwotniaka jest jego postać przetrwalnikowa – cysta. Osoba lub zakażone zwierzę wydala cysty wraz z kałem. Następnie mogą one dostać się do wody, zanieczyścić produkty żywnościowe lub – w przypadku niezachowania zasad higieny – zostać przeniesione na przedmioty codziennego użytku, elementy takie jak klamki czy przy bezpośrednim kontakcie na inną osobę, na przykład przez podanie ręki. 

Zatem wyróżniamy 3 główne drogi zakażenia; 

• przez kontakt z zakażoną osobą lub zwierzęciem, 
• przez wodę zanieczyszczoną cystami, 
• przez produkty żywnościowe zanieczyszczone cystami. 

Cysty pierwotniaka są bardzo trwałe i zachowują zakaźność poza organizmem gospodarza nawet do kilku miesięcy, pod warunkiem, że znajdują się w wilgotnym i chłodnym środowisku. Co ciekawe, są odporne na działanie wielu środków czystości zawierających chlor! 

Giardioza – komu grozi zakażenie? 

Giardioza szczególnie często dotyka dzieci. Szybko szerzy się również w placówkach, w których wspólnie przebywa duża liczba osób, takich jak przedszkola, domy dziecka czy domy opieki. Większe ryzyko rozwoju choroby dotyczy osób z niedoborami odporności, zarówno pierwotnymi, jak i będącymi wynikiem przyjmowania leków immunosupresyjnych czy innych chorób oraz pacjentów niedożywionych i wyniszczonych. Czynnikiem sprzyjającym zakażeniu jest także obniżenie kwasowości soku żołądkowego, wynikające z choroby lub przyjmowania popularnych leków redukujących wydzielanie kwasu solnego. 

Przechorowanie giardiozy nie powoduje rozwoju odporności na ponowne zakażenie, zatem osoby, które przebyły chorobę, również mogą zachorować. 

Giardioza – jak przebiega zakażenie w przewodzie pokarmowym? 

Cysty Giardia lamblia, po dostaniu się do przewodu pokarmowego, trafiają do żołądka. Tam pod wpływem oddziaływania kwaśnego odczynu kwasu solnego uwalniają się z nich formy wegetatywne pasożyta – trofozoity. Następnie trafiają one do dwunastnicy i jelita cienkiego. W tych odcinkach pierwotniaki przylegają do ściany jelita, powodując niszczenie kosmków jelitowych i rąbka szczoteczkowego, a w wyniku ich oddziaływania dochodzi do zmniejszenia powierzchni wchłaniania w jelicie cienkim. W kolejnym etapie trofozoity pod wpływem oddziaływania środowiska o zasadowym odczynie, powodowanym przez wydzielaną do światła dwunastnicy żółć, ulegają przekształceniu w cysty. Wraz z treścią pokarmową trafiają one dalej do jelita grubego, a następnie zostają wydalone z kałem. 

Giardioza – objawy 

Giardioza rozwija się po okresie od kilku dni do nawet kilku tygodni od wniknięcia pasożyta do organizmu. Średni czas trwania okresu inkubacji wynosi 9 dni. 

Zakażenie może przebiegać pod trzema podstawowymi postaciami: 

• bezobjawowo – jest to postać najczęstsza. Pacjent pomimo obecności zakażenia nie odczuwa dolegliwości i nie ma świadomości jego przebycia. Postać ta zwykle ustępuje samoistnie. 
• pod postacią ostrej giardiozy – w tym przypadku pacjent doświadcza wodnistej, cuchnącej biegunki bez patologicznych domieszek śluzu czy krwi, której towarzyszyć mogą kurczowe bóle brzucha zlokalizowane w nadbrzuszu, nudności, wzdęcia, puste odbijania i pogorszenie apetytu. Ponadto chory jest osłabiony i może chudnąć. W rzadkich przypadkach występuje gorączka. Choroba trwa od 2 do 4 tygodni, po których zwykle ulega samoograniczeniu. Niestety, jeżeli nie podejmie się leczenia, od 30% do nawet połowy przypadków tej postaci giardiozy przechodzi w postać przewlekłą. 
• pod postacią giardiozy przewlekłej. W tej postaci choroby objawy mogą nasilać się okresowo i być przedzielone czasem wolnym od dolegliwości. Obserwuje się biegunkę – wodnistą w postaci ostrej lub błyszczące, trudne do spłukania z muszli, cuchnące stolce tłuszczowe. Ponadto utrzymuje się osłabienie apetytu, zmęczenie, bóle brzucha. Pacjent chudnie, mogą pojawiać się inne konsekwencje zaburzeń wchłaniania jelitowego – anemia, niedobory witaminowe. U dzieci poważnym problemem jest wynikające z nich zahamowanie wzrostu! 

We wszystkich postaciach mogą pojawiać się inne objawy, wynikające z reakcji układu immunologicznego na obecność pasożyta, takie jak pokrzywka czy reaktywne zapalenie stawów.   

Giardioza – diagnostyka 

Rozpoznanie giardiozy stawia się na podstawie wykrycia w stolcu pacjenta lub w treści pobranej z jego dwunastnicy cyst lub trofozoitów pasożyta albo na podstawie wykrycia cyst pasożyta w kale metodą immunofluorescencji lub wykrycia w nim DNA pierwotniaka. W niektórych przypadkach lekarz może podjąć leczenie bez wykonywania powyższych badań na podstawie typowego obrazu klinicznego oraz wywiadu epidemiologicznego. 

Wszyscy domownicy chorego powinni zostać przebadani pod kątem zakażenia. 

Giardioza – leczenie 

W celu wyeliminowania pasożyta stosuje się leki przeciwpierwotniakowe – tynidazol, nitazoksanid, metronidazol, albendazol, mebendazol i paramomycynę w schematach zależnych od tego, czy jest to pierwsze zakażenie, czy też nawrót. Za kryterium wyleczenia uznaje się niewykrycie pasożyta w stolcu po upływie od 2 do 4 tygodni od zakończenia terapii. 

Leczeniu przeciwpierwotniakowemu poddaje się wszystkich zakażonych pacjentów, nawet jeśli nie występują u nich objawy. 

Jeżeli u chorego występuje ostra biegunka, stosuje się ponadto leczenie objawowe. Istotne jest odpowiednie nawodnienie organizmu z użyciem roztworów elektrolitowych. Pacjent może również przyjmować leki przeciwbiegunkowe, takie jak loperamid. 

Giardioza – jak uniknąć zakażenia? 

Aby uniknąć zakażenia Giardia lamblia, należy przestrzegać zasad higieny: 

• dokładnie myć warzywa i owoce przez spożyciem, 
• wodę pitną gotować lub filtrować przez spożyciem, 
• unikać spożywania pokarmów i napojów z nieznanego źródła, szczególnie w rejonach o niskim stopniu higieny, 
• myć ręce po skorzystaniu z toalety, 
• myć ręce przez posiłkami. 

Źródła: 

• T. Mach „Ostra biegunka infekcyjna” w Interna Szczeklika 2019, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, ISBN 978-83-7430-568-6, s. 1080-1083, 
• T. Mach „Giardioza” w Interna Szczeklika 2019, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, ISBN 978-83-7430-568-6, s.1095- 1097.