Jarzębina – jakie skarby skrywa w sobie ta ozdobna roślina?

Jarzębina – charakterystyka i występowanie 

Jarząb pospolity to nieduże drzewo dorastające do 15 m wysokości. Ze względu na swoje niewielkie wymagania występuje powszechnie na terenie całej Europy, a także w Azji Mniejszej i na Kaukazie. Charakteryzuje się srebrzystoszarą korą, białymi kwiatami oraz małymi, kulistymi, czerwonymi owocami. Kwitnie w maju i w czerwcu, a jego kwiaty wydzielają dość charakterystyczny zapach gorzkich migdałów. Owoce pojawiają się w okresie od lipca do października, często utrzymując się dłużej od liści. Te natomiast jesienią przyjmują różne odcienie żółci i czerwieni. Pięknej barwy liście oraz ciekawe owoce sprawiają, że roślina ta jest chętnie sadzona w celach ozdobnych w parkach, alejkach czy ogrodach.   

Jarzębina – właściwości i zastosowanie 

Jarzębina zawiera wiele dobroczynnych składników – nic więc dziwnego, że jej lecznicze właściwości znane są od starożytności i do dziś doceniane przez zielarzy. I choć powszechnie wykorzystywane są owoce oraz kwiaty jarzębiny, to współczesne badania wykazują również prozdrowotne właściwości jej liści, łodyg oraz kory. 

Owoce jarzębiny

Owoce jarzębiny są cennym źródłem witaminy C, K, B oraz β-karotenu, a także wapnia, magnezu, cynku, manganu, miedzi i żelaza. Stwierdzono w nich również obecność kwasów organicznych, garbników oraz pektyn. Bogactwo witamin sprawia, że jako składnik diety pomagają zapobiegać awitaminozie. Dzięki wysokiej zawartości witaminy C jarzębina wpływa korzystnie na naczynia krwionośne – uszczelniając je i wzmacniając, a tym samym zapobiegając powstawaniu siniaków i krwotoków.  

Owoce jarzębiny wykazują także działanie moczopędne, delikatnie wstrzymujące oraz przeciwzapalne, dzięki czemu wykorzystuje się je w leczeniu stanów zapalnych nerek, błon śluzowych przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych.  

 Kwiaty jarzębiny

Kwiaty jarzębiny zawierają kwasy organiczne, karotenoidy oraz flawonoidy cenione za swoje właściwości przeciwutleniające. Działają moczopędnie oraz rozwalniająco – są dosyć łagodne, dzięki czemu mogą być wykorzystywane w walce z zaparciami nawet u dzieci.   

Jarzębina – przeciwwskazania 

Pamiętajmy, by nie spożywać surowych owoców jarzębiny. Zawierają one kwas parasorbowy, który może wywołać nudności, wymioty i biegunkę. Jest on jednak wrażliwy na wysokie i niskie temperatury, dlatego przed spożyciem owoców wystarczy ich przemrożenie lub zagotowanie – dzięki temu utracą one swoje trujące właściwości oraz gorzki smak. 

Podobnie jak przy innych ziołach, tak i w przypadku jarzębiny przeciwwskazaniem do jej spożywania jest stwierdzona nadwrażliwość na tę roślinę. Powinny jej unikać również kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, osoby cierpiące na ostre stany zapalne przewodu pokarmowego oraz ciężkie choroby nerek.  

Ze względu na dużą zawartość kwasów szczególną ostrożność w spożywaniu jarzębiny powinny zachować również osoby cierpiące na nadkwasotę.  

Zastosowanie jarzębiny w kosmetykach 

Dobroczynne właściwości jarzębiny są również chętnie wykorzystywane w kosmetykach. Dużym powodzeniem cieszy się olej jarzębinowy pozyskiwany z jej nasion. Ma on wiele zastosowań – jest źródłem β-karotenu, wykazuje również działanie przeciwzapalne i przeciwłupieżowe. Działa zmiękczająco na skórę, a także wzmacniająco na włosy, paznokcie oraz naczynia krwionośne. 

Źródła: 

• Kiełtyka-Dadasiewicz A. Rośliny w nowoczesnej kosmetologii. WAWSSP, Lublin 2016. 
• Senderski M. Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie. Wydawnictwo Mateusz Senderski, Podkowa Leśna 2017. 
• Ożarowski A, Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. IWZZ, Warszawa 1987. 
• Ożarowski A. Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. PZWL, Warszawa 1982.