Kamica pęcherzyka żółciowego – czynniki ryzyka, objawy i leczenie

Pęcherzyk i drogi żółciowe oraz ich funkcja

Pęcherzyk żółciowy to organ o gruszkowatym kształcie, przylegający swoją górną powierzchnią do wątroby. Jego wąska część (nazywana szyjką) łączy się z zewnątrzwątrobowymi drogami żółciowymi. Bezpośrednio od pęcherzyka odchodzi przewód pęcherzykowy.  Łączy się on następnie z prowadzącym od wątroby przewodem wątrobowym wspólnym, tworząc przewód żółciowy wspólny, uchodzący do dwunastnicy na brodawce Vatera.

Drogi żółciowe transportują żółć wytwarzaną w komórkach wątrobowych – hepatocytach. W okresie międzytrawiennym zwieracz Oddiego (zwieracz zamykający ujście dróg żółciowych do dwunastnicy) jest zaciśnięty i żółć, zamiast wydostawać się do jej światła, jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym.

Znalezienie się pożywienia w przewodzie pokarmowym sprawia, że zachodzą procesy prowadzące do otwarcia zwieracza i obkurczenia pęcherzyka żółciowego. Żółć wydostaje się do dwunastnicy, gdzie jej głównym zadaniem jest ułatwienie wchłaniania zawartych w żywności tłuszczów.

Kamica pęcherzyka żółciowego

Kamica pęcherzyka żółciowego to stan, w którym w pęcherzyku żółciowym powstają złogi zbudowane z wytrąconych składników żółci. Najczęstsze w populacji zachodniej są kamienie cholesterolowe, choć spotyka się również kamienie barwnikowe i mieszane.

Czynniki ryzyka kamicy cholesterolowej:

• czynniki genetyczne,
• płeć żeńska,
• ciąża,
• wiek powyżej 40 lat,
• cukrzyca,
• otyłość,
• mała aktywność fizyczna,
• zaburzenia lipidowe – hipertriglicerydemia,
• szybka utrata masy ciała,
• przyjmowane leki – antykoncepcja hormonalna, somatostatyna, fibraty.

Kamica barwnikowa powstaje, gdy w żółci występuje nadmierna ilość niezwiązanej bilirubiny, czyli produktu degradacji hemoglobiny (składnika czerwonych krwinek). Występuje ona np. w sytuacjach nadmiernego rozpadu krwinek w organizmie, marskości wątroby lub w przewlekłych infekcjach dróg żółciowych czy zapalnych chorobach układu pokarmowego.

Objawy kamicy pęcherzyka żółciowego

W większości przypadków kamica pęcherzykowa przebiega bezobjawowo. Może zostać wykryta w badaniu USG jamy brzusznej, najczęściej wykonywanym z innych wskazań. Jeżeli objawy występują, są to najczęściej:

• przy kolce żółciowej – ból umiejscowiony w prawym podżebrzu lub w nadbrzuszu, mogący promieniować do okolicy prawej łopatki, występujący najczęściej po tłustym posiłku, trwający od 30 minut do 5 godzin. Przyczyną tego stanu jest zamknięcie przewodu pęcherzykowego przez zaklinowany w nim złóg. Żółć nie jest wówczas w stanie wydostać się z obkurczonego pęcherzyka, co powoduje wzrost ciśnienia w jego wnętrzu będący przyczyną objawów bólowych;
• mdłości lub wymioty;
• zgaga lub uczucie dyskomfortu w okolicy nadbrzusza (są to dość niecharakterystyczne dolegliwości).

Pojawienie się gorączki lub dreszczy oraz przedłużanie czasu trwania bólu powyżej 5 godzin, sugeruje wystąpienie powikłań.

Diagnostyka

W diagnostyce kamicy pęcherzykowej największe znaczenie ma badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej. Umożliwia ono uwidocznienie obecnych w pęcherzyku złogów i pomiar ich wielkości. Pozwala również ocenić stan ściany pęcherzyka, jej grubość i obecność ewentualnych patologicznych tworów.

Stanowi ono również podstawę postawienia diagnozy kamicy pęcherzyka żółciowego.

W niektórych przypadkach wskazane jest wykonanie dodatkowych badań, np. ultrasonografii endoskopowej (EUS) lub cholangiopankreatografii rezonansu magnetycznego (MRCP), jednak nie jest to postępowanie rutynowe.

Leczenie kamicy

W napadzie kolki żółciowej stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i rozkurczowe.

Leczenie operacyjne (cholecystektomia), czyli usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz z obecnymi w jego świetle złogami, stosowane jest w kamicy objawowej, w przypadku wystąpienia powikłań lub w sytuacjach, w których obraz uzyskany w badaniach sugeruje zwiększone ryzyko raka pęcherzyka żółciowego.

Powikłania

Wśród możliwych powikłań kamicy pęcherzyka żółciowego znajdują się:

• ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• kamica przewodowa,
• ostre zapalenie dróg żółciowych,
• ostre zapalenie trzustki.

Profilaktyka

• Żywienie zgodne z zasadami zdrowego żywienia – dostarczanie odpowiedniej liczby kalorii oraz składników odżywczych stosownie do płci, wieku, wzrostu i aktywności fizycznej.
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała.
• Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna, dostosowana do wieku i schorzeń.
• W sytuacjach bardzo szybkiej utraty masy ciała, związanej z innym stanem patologicznym, stosuje się środek ograniczający wydzielanie cholesterolu do żółci, zmniejszający ryzyka powstania kamicy.

Aby zapobiec kamicy pęcherzyka żółciowego, warto na co dzień stosować się do powyższych zasad. W ten sposób możemy uniknąć uciążliwych dolegliwości i groźnych powikłań.