Kiła. Czy jeszcze nam zagraża? 

W Polsce kiła jest najczęstszą chorobą przenoszoną drogą płciową. Co roku odnotowuje się ponad 2 tysiące przypadków tej choroby. Z racji tego, że kiła jest traktowana jako wstydliwy problem, te statystyki mogą być zaniżone. Od stycznia do końca kwietnia 2023 r. zdiagnozowano 1050 przypadków kiły, podczas gdy w analogicznym okresie w 2022 r. takich przypadków było 434.  

Co wywołuje kiłę? Jak można się zarazić? 

Czynnikiem odpowiedzialnym za tę chorobę jest bakteria – krętek blady (Treponema pallidum). Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez kontakty seksualne, rzadziej przez uszkodzoną skórę. W przypadku kobiet w ciąży do przeniesienia patogenu może dojść podczas ciąży lub w trakcie porodu, wtedy mówimy o kile wrodzonej u dziecka. Potencjalnie możliwe jest zakażenie drogą krwiopochodną, np. podczas przetaczania krwi. Zostało to jednak wyeliminowane za pomocą dokładnych badań dawcy i pobieranych preparatów krwi.   

Jak nie zarazisz się kiłą od osoby chorej? 

• Używając tych samych sztućców, szklanek czy naczyń; 
• podczas kąpieli w wannie, jacuzzi, basenie; 
• dotykając tych samych przedmiotów; 
• nosząc te same ubrania; 
• korzystając z tej samej toalety. 

Kiła – jak przebiega zakażenie? 

W zależności od drogi zakażenia kiłę dzielimy na wrodzoną i wtórną. Przebieg obu rodzajów możemy podzielić na różne stadia. W zależności od fazy choroby pojawiają się różne objawy. Niektóre z nich mogą pojawić się nawet kilkanaście lat po zakażeniu.  

Kiła nabyta pierwszorzędowa (pierwotna, kiła I okresu) 

W miejscu wniknięcia krętków do organizmu powstaje zmiana pierwotna (objaw pierwotny). Początkowo ma postać nacieku, który następnie tworzy wrzód pierwotny. Zazwyczaj pojawia się w ciągu 3-9 tygodni od momentu zakażenia. U kobiet zmiana ta najczęściej lokalizuje się na wargach sromowych lub szyjce macicy, a u mężczyzn na żołędzi lub po wewnętrznej stronie napletka. W przypadku innego kontaktu seksualnego wrzód może się pojawić się w jamie ustnej, kanale odbytu czy na palcach u rąk. Objaw pierwotny jest pojedynczą zmianą, która nie boli, o okrągłym lub owalnym kształcie i gładkich, równych brzegach. Zazwyczaj samoistnie ustępuje po 2-6 tygodniach.  

Kiła nabyta drugorzędowa (kiła II okresu) 

W tym stadium choroby objawy pojawiają się po 9 tygodniach do 2 lat od zakażenia. Pojawiają się wykwity na skórze (osutka kiłowa). Zmiany najczęściej zlokalizowane są na tułowiu i rękach. Mają gładką powierzchnię, jednakową wielkość i kształt, są różowo zabarwione. Zazwyczaj utrzymują się na skórze przez 2-3 tygodnie, potem samoistnie znikają. Osutka kiłowa może nawracać. Obejmuje wtedy większe obszary ciała – może zająć dłonie, podeszwy stóp czy skórę twarzy. Zmiany zazwyczaj ustępują po kilku lub kilkunastu tygodniach, często zostawiając blizny. U niektórych osób w tym okresie choroby może pojawić się łysienie lub bielactwo kiłowe. W kile drugorzędowej obserwujemy także objawy ogólne takie jak gorączka, ból głowy, mięśni, utrata apetytu, powiększenie węzłów chłonnych.  

Kiła nabyta trzeciorzędowa (kiła III okresu, kiła późna) 

Objawy choroby mogą pojawić się nawet kilka lub kilkanaście lat po zakażeniu. Zazwyczaj kiła trzeciorzędowa pojawia się u osób nieleczonych lub u których leczenie było niewystarczające. Choroba może dotknąć każdy narząd.  

• Kiła skóry, kości i narządów wewnętrznych – obecnie ten rodzaj jest rzadko spotykany. Objawia się twardymi, niebolesnymi naciekami, które znikają tworząc mozaikowate blizny. Zazwyczaj umiejscawiają się na skórze podudzi, ale mogą wytworzyć się w wątrobie, płucach, żołądku czy jądrach. Zmiany kostne zazwyczaj dotyczą piszczeli, obojczyków, łopatek i kości czaszki.   
• Kiła sercowo-naczyniowa – pojawia się zazwyczaj 15-30 lat po zakażeniu. Jej objawem są tętniaki w aorcie wstępującej.  
• Kiła układu nerwowego – zazwyczaj rozwija się u pacjentów, którzy zakazili się w młodym wieku. Krętki wnikają do układu nerwowego, mózgu, oczu lub uszu. W zależności od tego, gdzie wniknie krętek, objawy mogą manifestować się w różny sposób. Zazwyczaj są to silne, napadowe bóle w różnych częściach ciała, zmiany nastroju, zachowania, uszkodzenie naczyń opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu czy rdzenia kręgowego, zapalenie nerwu wzrokowego, siatkówki, błony naczyniowej oka.  

Kiła utajona 

Na każdym etapie choroby mogą pojawić się okresy bezobjawowe. Mówimy wtedy o kile utajonej. O zakażeniu świadczą w tym przypadku wyłącznie badania serologiczne. 

Kiła wrodzona 

W okresie ciąży zakażona kiłą matka może przekazać swojemu dziecku chorobę. Szacuje się, że w kile I i II okresu ryzyko to wynosi 60-100%. Zakażenie krętkami może nastąpić na każdym etapie ciąży oraz w trakcie porodu. Kiłę wrodzoną dzielimy na wczesną i późną. 

• Kiła wczesna – objawy występują zazwyczaj w ciągu pierwszych 4-8 tygodni życia. Choroba może różnie się objawiać, najczęściej pierwszym objawem jest tak zwana sapka kiłowa, czyli przewlekły nieżyt nosa. Oprócz niej mogą wystąpić objawy takie jak powiększenie wątroby (często z jednoczesnym powiększeniem śledziony), osutka, zapalenie płuc, niedokrwistość, małopłytkowość, zmiany kostno-chrzęstne.  
• Kiła późna – jest ona następstwem przewlekłego stanu zapalnego i bliznowacenia tkanek. Najczęściej obejmuje ośrodkowy układ nerwowy, zęby i kości. W jej przebiegu może dojść do porażenia nerwu przedsionkowo-ślimakowego, co może skutkować głuchotą. W przypadku zmian w kościach mogą być one odwracalne lub postępujące. Klasycznym objawem jest ubytek w podniebieniu twardym.  

Diagnostyka kiły 

Lekarz rozpoznaje kiłę na podstawie wywiadu oraz badań serologicznych. Podstawowymi badaniami, w których można stwierdzić kiłę, są badania płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) i krwi. Dostępne są także testy diagnostyczne, które można wykonać w domu. Wykrywają one swoiste przeciwciała przeciwko krętkom we krwi. W przypadku stwierdzenia kiły wykonać badanie pod kątem innych chorób przenoszonych płciowo, np. HIV, HBV, HCV. 

Leczenie kiły  

Leczenie kiły jest stosunkowo proste. Podstawowym preparatem jest penicylina podawana domięśniowo. W przypadku kiły pierwszorzędowej jest to jednorazowa podaż leku. W przypadku uczulenia pacjenta na penicylinę podawana jest doksycyklina przez 14 dni lub ceftriakson przez 14 dni.   

Po zakończeniu leczenia konieczna jest kontrola skuteczności zastosowanego schematu leczenia. Badanie planuje się zwykle na 1, 3, 6 i 12 miesięcy po zakończeniu leczenia.  

W Polsce od wielu lat funkcjonuje system wykonywania bezpłatnych badań w kierunku HIV, kiły i HCV.  

Od 2001 r. przysługuje prawo zastrzeżenia danych osobowych na każdym etapie wykonywania badania. Badanie jest więc szybkie, anonimowe i może dosłownie uratować życie. Warto je wykonywać, zwłaszcza po podjęciu ryzykownych zachowań lub przed rezygnacją ze stosowania mechanicznego zabezpieczenia przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (prezerwatyw) w stałej relacji.   

Czy można całkowicie wyleczyć kiłę?  

Tak, wczesna diagnostyka i leczenie dają niemal 100% szans na wyleczenie. Jednak nawet po udanym leczeniu możliwe jest ponowne zakażenie. 

Nie zaniedbuj objawów. Im wcześniej rozpoczniesz leczenie, tym łatwiej będzie pokonać chorobę.

Jak zapobiegać kile? 

Prezerwatywy to najbardziej efektywny sposób na uniknięcie zakażenia kiłą podczas stosunku seksualnego.  Również otwarta rozmowa jest kluczem do zdrowia obu partnerów.  

Jeśli prowadzisz aktywne życie seksualne, regularnie wykonuj testy na choroby przenoszone drogą płciową.