NEAT, czyli spontaniczna aktywność fizyczna – co to jest?

Bilans energetyczny 

Dzienny całkowity wydatek energetyczny (ang. daily activity energy expenditure – TEE) to parametr określający ilość energii netto zużywanej przez organizmy ludzi i zwierząt do utrzymania podstawowych funkcji organizmu i poruszania się. W jego skład wchodzą 3 podstawowe komponenty takie jak:  

• podstawowa przemiana materii (ang. basal metabolic rate – BMR), 
• termiczny efekt pożywienia (ang. thermic effect of food – TEF) 
• energia wydatkowa na aktywność fizyczną treningową (EAT) i pozatreningową (NEAT). 

Istnieją również komponenty dodatkowe, ale odgrywają nieznaczną rolę w bilansie energetycznym. Oczywiście na nasze zapotrzebowanie na energię będą mieć wpływ czynniki takie jak:  

• wiek,  
• skład ciała (stosunek tłuszczów do mięśni),  
• poziom hormonów tarczycy, 
• stany chorobowe, 
• przyjmowane leki. 

Podstawowa przemiana materii 

Określenie to oznacza energię wydatkowaną podczas leżenia w całkowitym odpoczynku, rano po przebudzeniu i po strawieniu posiłków, czyli minimum potrzebne do utrzymania homeostazy w procesach metabolicznych. U osób zdrowych prowadzących siedzący tryb życia BMR stanowi 60% całkowitego dziennego wydatku energetycznego. Niektóre badania sugerują zmniejszenie BMR u osób ze skłonnością do otyłości, pozostaje jednak dyskusyjne, czy jest to wystarczające wyjaśnienie dodatniego bilansu energetycznego netto większości osób otyłych. 

Termiczny efekt pożywienia 

Oznacza wzrost wydatku energetycznego związany z procesami trawienia, wchłaniania i przechowywania pokarmów. W całkowitym wydatku energetycznym stanowi względnie stały komponent na poziomie 8-15%.  

Aktywność fizyczna 

Jest trzecią główną determinantą całkowitego dziennego wydatku energetycznego. Niestety według statystyk w krajach uprzemysłowionych aktywność fizyczna w populacji jest znikoma. Według danych National Health and Nutrition Examination Survey ok. 36% ludzi prowadzi siedzący tryb życia, kolejnych 48% podejmuje niewielką aktywność fizyczną, a tylko pozostałe 16% uznaje się za osoby obiektywnie aktywne fizycznie zgodnie z wytycznymi lub prowadzące aktywny tryb życia (niekoniecznie ćwiczące). U osób, które ćwiczą z dużą regularnością EAT oscyluje na poziomie 15-30% TEE, natomiast u większości społeczeństwa aktywność fizyczna ogranicza się do maksymalnie 2 godzin tygodniowo, co powoduje bardzo minimalne wahania w wydatku energetycznym na poziomie 1-2%. 

NEAT reprezentuje wydatek energetyczny związany z aktywnością spontaniczną taką jak chodzenie, stanie, wykonywanie porządków domowych, odśnieżanie samochodu, śpiew, gra na instrumentach czy stukanie palcami. Niektórzy wyróżniają 3 podkategorie NEAT związane z: postawą ciała, chodzeniem oraz inne, takie jak np. wiercenie się. Choć NEAT uznaje się w całościowym rozrachunku za mało znaczący, to jednak wskaźnik ten odpowiada za 6-10% dziennego wydatku energetycznego u osób prowadzących siedzący tryb życia oraz nawet 50% TEE u osób bardzo aktywnych. Według niektórych badań nawet niewielkie wahania w ilości podejmowanych codziennych aktywności mogą prowadzić do różnić rzędu 20% w całkowitym dobowym wydatku energetycznym. Tak znaczące rezultaty, jeśli nie zostaną skompensowane przez zmniejszenie energii dostarczanej do organizmu, mogą na dłuższą metę prowadzić do przyrostu masy ciała. 

Czynniki wpływające na poziom NEAT 

Na poziom energii wydatkowanej na aktywność pozatreningową ma wpływ wiele czynników takich jak:  

• rodzaj wykonywanej pracy i ilość podejmowanych po pracy obowiązków domowych; 
• miejsce zamieszkania – urbanizacja doprowadziła do znacznego zmniejszenia aktywności fizycznej jednostek;  
• poziom bezpieczeństwa – mieszkając w niepewnej okolicy, rzadziej decydujemy się na spacery czy wypuszczanie dzieci na plac zabaw;  
• poziom edukacji i zamożności – w krajach wysoko rozwiniętych największą aktywność fizyczną wykazują osoby z wyższym wykształceniem, w krajach uboższych z wysokim współczynnikiem dzietności jest odwrotnie; 
• wahania sezonowe związane ze zmianami aury wpływają znacząco na poziom naszej aktywności.  

Jak podnieść swój poziom aktywności spontanicznej? 

• Parkuj ulicę dalej od celu i resztę trasy pokonaj pieszo. 
• Zamień windę na schody. 
• Zamiast siedzieć przy biurku, spraw sobie biurko z regulacją, przy którym można stać (tzw. standing desk) lub zamień krzesło na piłkę. 
• Wybierz się na spacer na zakupy do sklepu dalej niż zwykle. 
• Zacznij liczyć kroki z aplikacją i wyznaczaj sobie coraz wyższe cele. 
• Wierć się i często zmieniaj pozycję podczas pracy. 
• Stój lub spaceruj podczas rozmów telefonicznych. 

Nie warto bagatelizować wskaźnika, jakim jest NEAT i należy sobie zdawać sprawę, że codzienne drobne nawyki sumują się i mają wpływ na naszą masę, skład ciała i samopoczucie. Jeśli z przyczyn niezależnych od nas poziom aktywności spada, warto wówczas zrobić korektę ilości przyjmowanych kalorii, by nie dać się zaskoczyć nieplanowanemu przyrostowi wagi. 

Bibliografia 

• C. von Loeffelholz and A. Birkenfeld, “The Role of Non-exercise Activity Thermogenesis in Human Obesity,” Endotext, no. June 2014, 2000. 
• N. Chung et al., “Non-exercise activity thermogenesis (NEAT): a component of total daily energy expenditure,” J Exerc Nutr. Biochem, vol. 22, no. 2, 2018. 
• J. A. Levine, “Non-exercise activity thermogenesis,” Proc. Nutr. Soc., vol. 62, no. 3, pp. 667–679, Aug. 2003. 
• J. A. Levine, “Non-exercise activity thermogenesis (NEAT),” Best Pract. Res. Clin. Endocrinol. Metab., vol. 16, no. 4, pp. 679–702, 2002.