Operacja tarczycy – kiedy jest konieczna?

Jakie schorzenia tarczycy wymagają operacji? 

Jedną z najczęstszych przyczyn interwencji chirurgicznych w obrębie gruczołu tarczowego jest wole. Termin ten obejmuje powiększenie tarczycy powyżej 20 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn, niezależnie od przyczyny, która je wywołała. W zależności od ilości hormonów wydzielanych przez tarczycę wole może być: 

• nadczynne, 
• niedoczynne 
• obojętne.  

Nie każde powiększenie tarczycy wymaga leczenia operacyjnego. Jeśli uciska ona na sąsiadujące narządy, powoduje problemy z oddychaniem lub przełykaniem lub pojawiły się guzki mogące sugerować nowotwór, zaleca się usunięcie gruczołu. 

Przed podjęciem decyzji o zabiegu wykonuje się USG, pozwalające ocenić wielkość tarczycy, strukturę jej miąższu, obecność guzków wraz z oceną ich budowy i zmierzeniem ich wielkości, a także wstępnie ocenić warunki anatomiczne. W przypadku guzków tarczycy budzących wątpliwości w USG konieczna może się okazać również biopsja. Dzięki niej możliwa będzie wstępna ocena ich charakteru, ewentualnej złośliwości, konieczności wykonania zabiegu i ocena jego pilności. 

Leczenie operacyjne jest również podstawową terapią w przypadku nowotworów tarczycy. W gruczole tym mogą rozwijać się raki: 

• brodawkowate,  
• pęcherzykowe, 
• anaplastyczne,  
• rdzeniaste, 
• chłoniaki. 

Przy czym w przypadku pierwszych czterech podstawę leczenia stanowi postępowanie zabiegowe. Podczas operacji usuwa się miąższ tarczycy i ewentualnie rozszerza się jej zakres o usunięcie okolicznych węzłów chłonnych, w których mogą znajdować się przerzuty. W trakcie zabiegu wykonuje się śródoperacyjne badanie histopatologiczne, pozwalające wstępnie potwierdzić bądź wykluczyć raka, ocenić jego rodzaj oraz zadecydować o rozszerzeniu zakresu operacji o usunięcie węzłów chłonnych. Leczenie operacyjne jest także koniecznością, gdy mimo leczenia zachowawczego chorób tarczycy nie udaje się osiągnąć zamierzonego efektu terapeutycznego.  

Jak przygotować się do operacji tarczycy? 

Zabieg tyroidektomii (całkowite lub częściowe usunięcie tarczycy) jest zwykle operacją planową, której datę ustala się wcześniej. Pozostaje zatem czas, aby sumiennie się do niej przygotować. Ze skierowaniem na zabieg należy udać się do szpitala, celem ustalenia terminu operacji. Należy zabrać ze sobą dokumenty i najświeższe wyniki badań, szczególnie USG, wynik biopsji, jeśli była wykonywana, oraz wyniki badań laboratoryjnych, w tym hormonów tarczycy. W oparciu o te informacje chirurg będzie miał możliwość zakwalifikowania do zabiegu.  

Podczas ustalania daty operacji warto zapytać się o wymagane na danym oddziale badania. Najczęściej są to badania hormonów tarczycy i TSH, USG oraz konsultacje specjalistyczne, podczas których lekarze wystawiają stosowne zaświadczenia o stanie zdrowia. Zwykle konieczna jest również wizyta u lekarza rodzinnego, celem uzyskania pisemnej informacji o przebytych chorobach, przyjmowanych lekach i aktualnych dolegliwościach. Przed zabiegiem należy również zgłosić się do laryngologa, który zbada górne drogi oddechowe, oceni ich ruchomość i wyda stosowne zaświadczenie. 

Wszystkie powyższe dokumenty należy zabrać ze sobą do szpitala. Warto również spakować wypisy z poprzednich pobytów w szpitalach, inne wyniki badań tarczycy, a w przypadku występowania chorób przewlekłych, np. cukrzycy lub nadciśnienia, również dzienniczki samokontroli. 

Jak wygląda pobyt na oddziale przed operacją tarczycy? 

Przed zabiegiem lekarz przeprowadza dokładny wywiad dotyczący historii chorobowej pacjenta, następnie bada chorego i zleca konieczne przed operacją badania. Przed zabiegiem odbywa się również wizyta anestezjologa, który ocenia stan pacjenta, przeprowadza badanie i dobiera odpowiednie znieczulenie. 

Jak przebiega operacja usunięcia tarczycy? 

Zabieg jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym, dzięki któremu pacjent nie odczuwa bólu i pozostaje nieświadomy podczas trwania operacji. Drogi oddechowe zabezpiecza się rurką intubacyjną, a oddech zapewniony jest przez respirator. Skórę nacina się w poprzek na długości kilku centymetrów, w zależności od wielkości tarczycy i planowanego zakresu zabiegu. Zwykle nacięcie wykonuje się w naturalnych fałdach szyi, dzięki czemu blizna pooperacyjna jest mniej widoczna. Po uwidocznieniu tarczycy usuwa się ją, jednocześnie monitorując funkcję nerwów krtaniowych, co pozwala je precyzyjnie zlokalizować i uchronić przed uszkodzeniem. Następnie dokładnie sprawdza się lożę pooperacyjną pod kątem ewentualnego krwawienia i zamyka się ranę. Zwykle skórę zszywa się szwem śródskórnym, który daje dobry efekt kosmetyczny. W niektórych ośrodkach stosuje się specjalne zszywki lub tzw. stripy, czyli rodzaj samoprzylepnych pasków. 

Jakie powikłania mogą wystąpić po operacji tarczycy? 

Jednym z najczęstszych powikłań jest krwawienie do loży pooperacyjnej, które przeważnie pojawia się w krótkim czasie po zakończeniu zabiegu. Stan ten wymaga zdjęcia szwu, ponownego otwarcia rany i zaopatrzenia krwawiącego naczynia 

Podczas operacji może również dojść do uszkodzenia nerwów krtaniowych wstecznych oraz górnych. Są to nerwy, które odpowiadają za ruchomość krtani i jej funkcje głosowe. Przebiegają one w niedalekiej odległości od tarczycy, przez co są narażone na naciągnięcie lub przecięcie podczas zabiegu. Ich uszkodzenie skutkuje zmianą barwy głosu, który może stać się ochrypły i zimny, krztuszeniem się, zaburzeniami połykania pokarmów, a w przypadku obustronnego uszkodzenia może dojść do problemów z oddychaniem i duszenia się. W wielu ośrodkach wykorzystuje się obecnie neuromonitoring, który umożliwia zlokalizowanie nerwów i określenie ich przebiegu, co zapobiega ich uszkodzeniu. 

Inną istotną strukturą znajdującą się w pobliżu tarczycy są przytarczyce. Są to niewielkie gruczoły endokrynne odpowiadające za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej. Ich ilość waha się zwykle od 2 do 8 i jest osobniczo zmienna. W przypadku, gdy wraz z tarczycą usunięte zostaną przytarczyce, może dojść do zachwiania gospodarki wapniowej i hipokalcemii, czyli niedostatecznej ilości wapnia w organizmie, co objawia się mrowieniami, drętwieniami lub kurczami. Taki stan nazywa się tężyczką. W przypadku pojawienia się wymienionych objawów należy pilnie powiadomić lekarza, gdyż najpewniej konieczne będzie zbadanie poziomu wapnia i wyrównanie jego niedoborów. 

Przeczytaj więcej: 
Co to jest tężyczka?

Jak wygląda okres pooperacyjny? 

Jeśli przebieg operacji był niepowikłany, a pacjent nie zgłasza dolegliwości, nie ma potrzeby długiej hospitalizacji i po około dwóch dniach chory zostaje wypisany z oddziału. W ciągu kilku dni od opuszczenia szpitala należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, celem kontroli poziomu wapnia we krwi. Ponadto po około tygodniu konieczna jest wizyta w poradni chirurgicznej, podczas której zostaną zdjęte szwy. Przy wypisie ze szpitala zostanie również ustalona wstępna dawka hormonów tarczycy, które należy przyjmować rano na czczo. Dawka ta jest następnie modyfikowana przez lekarza endokrynologa, który w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych zmniejszy lub zwiększy dawkowanie. 

Choroby tarczycy to obecnie częsty problem wśród osób dorosłych. Bardzo ważne jest ich wczesne wykrycie i skuteczne leczenie. Należy pamiętać, że nie wszystkie choroby tarczycy wymagają jej usunięcia, a sam zabieg, jak każda inna operacja, niesie ze sobą ryzyko powikłań. Dlatego bardzo istotne jest dokładne rozważenie wskazań do operacji, ustalenie jego zakresu i odpowiednie przygotowanie pacjenta do zabiegu. 

Źródła: 

• Chirurgia po Dyplomie 04/2016, dr n. med. Wiesław Wiechno „Wole – kiedy operować, a kiedy leczyć zachowawczo?” https://podyplomie.pl/chirurgia/22775,wole-kiedy-operowac-a-kiedy-leczyc-zachowawczo, 
• Chirurgia po Dyplomie 04/2015, dr n. med. Wiesław Wiechno „Tyroidektomia” https://podyplomie.pl/chirurgia/18934,tyreoidektomia, 
• Chirurgia O.J. Garden, A.W. Bradbury, J.L.R. Forsythe, R.W. Parks wyd. II polskie 2015 r., 
• Interna Szczeklika Podręcznik chorób wewnętrznych 2019.