Gorączka i zmiany skórne? To może być półpasiec

Jak powstaje półpasiec i co go wywołuje?

Półpasiec wywoływany jest przez wirusa VZV – wirusa ospy i półpaśca. Tego samego, który wywołuje ospę wietrzną. Wystąpienie półpaśca jest konsekwencją reaktywacji wirusa, który po przebytej ospie pozostaje „uśpiony” w zwojach nerwowych. W warunkach obniżenia odporności wirus „budzi się” i powoduje powstawanie zmian i objawów tworzących obraz półpaśca. Półpasiec może rozwinąć się również u małego dziecka, które nie chorowało na ospę wietrzną, jednak jego matka przeszła tę chorobę po 20 tygodniu ciąży.

Wirus VZV jest drobnoustrojem wyłącznie ludzkim. Jedynym źródłem zakażenia jest chory na ospę wietrzną lub półpasiec. W pierwszym przypadku patogen przenosi się drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośredni, zaś w drugim do zakażenia dochodzi jedynie przez kontakt bezpośredni z wykwitami skórnymi. W szczególnym przypadku, jakim jest ciąża, wirus przenosi się również przez łożysko do płodu.

Kto jest narażony na wystąpienie półpaśca?

Półpasiec powstaje w wyniku reaktywacji wirusa w warunkach obniżonej odporności. Czynnikiem ryzyka są zatem wszystkie stany doprowadzające do pogorszenia zdolności obronnych organizmu, takie jak:

• zaawansowany wiek,
• nowotwór złośliwy,
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych,
• chemioterapia lub radioterapia,
• zakażenie wirusem HIV i choroba AIDS,
• niedożywienie,
• wyniszczenie.

Jak przebiega półpasiec?

W pierwszym okresie, około 3-4 dni przed pojawieniem się zmian skórnych mogą występować objawy niespecyficzne, takie jak złe samopoczucie, rozbicie i stany podgorączkowe lub gorączka. Ponadto obecne mogą być dolegliwości bólowe, lokalizujące się w obrębie jednego dermatomu (obszaru skóry unerwianego przez korzenie nerwowe pochodzące z jednego zwoju nerwowego). Mają one postać pieczenia, mrowienia, pulsowania lub niekiedy nawet świądu. Mogą występować ciągle lub okresowo, a niekiedy jedynie podczas dotykania danego obszaru skóry.

Po upływie 3-4 dni pojawiają się zmiany skórne. Typowo po jednej stronie ciała. Wysypka pierwotnie ma postać plamek, następnie pojawiają się grudki. Grudki po około 1-2 dniach zmieniają się w pęcherzyki wypełnione płynem, następnie zaś w krostki. Po pęknięciu zmian, co następuje około 4-5 dni później, na skórze widoczne są nadżerki i owrzodzenia, które stopniowo pokrywają się strupami. Nowe wykwity pojawiają się rzutami przez okres około tygodnia. Po upływie 3-4 tygodni pozostałe na skórze strupy odpadają, co może pozostawić blizny i przebarwienia. W przypadku półpaśca w obrębie głowy lub obszaru narządów płciowych zmiany są obecne również na błonach śluzowych. Obecności zmian skórnych towarzyszą dolegliwości bólowe, podobne do tych w okresie objawów zwiastunowych. Niekiedy występuje również gorączka, rozbicie i złe samopoczucie.

Rzadko pojawiającymi się objawami są niedowłady. Mogą obejmować kończynę lub mięśnie mimiczne twarzy. Możliwe jest również wystąpienie zaburzeń w odczuwaniu smaku lub wydzielaniu łez czy śliny, w przypadku zajęcia nerwów obszary głowy.

Szczególnymi postaciami półpaśca są: półpasiec oczny i uszny. W pierwszym zmiany zajmują skórę czoła i powieki, ale również spojówkę i rogówkę oka. W drugim zajęta jest powierzchnia małżowiny usznej, obszar za nią, przewód słuchowy i błona bębenkowa. Bólowi ucha towarzyszą zaburzenia słuchu, szumy uszne i zawroty głowy. Obie postaci są szczególnie niebezpieczne, ich przebieg może być ciężki i doprowadzić do trwałych uszkodzeń zajętych narządów zmysłów.

Formami półpaśca sugerującymi ciężkie zaburzenia odporności są półpasiec nawracający oraz, występujący głównie w chłoniaku Hodgkina, półpasiec rozsiany z towarzyszącym zapaleniem narządów wewnętrznych.

Jak rozpoznaje się i leczy półpasiec?

W przypadkach typowych do rozpoznania wystarczy wywiad i ocena przez doświadczonego lekarza obecnych zmian skórnych i objawów. Jedynie w przypadku wątpliwości lub nietypowego przebiegu wykonuje się badania wirusologiczne.

W leczeniu kluczowe znaczenie ma terapia przeciwwirusowa. Lekarz ocenia stan ogólny pacjenta, ciężkość przebiegu choroby i podejmuje decyzję o podawaniu leku doustnie w warunkach domowych lub hospitalizacji i podaży dożylnej. Leczenie doustne osoby w dobrym stanie trwa zwykle 7 do 10 dni.

W zwalczaniu bólu stosuje się środki doustne, zależnie od jego nasilenia od paracetamolu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych aż po konieczne w szczególnie ciężkich przypadkach opioidy oraz inne leki wspomagające terapię. Stosowanie preparatów miejscowych jest niewskazane.

Szczepienie na półpasiec

Na polskim rynku jest już dostępna szczepionka na półpasiec. Jest ona przeznaczona dla osób dorosłych:

• w wieku 50 lat i starszych;
• w wieku 18 lat i starszych, u których występuje zwiększone ryzyko zachorowania.

Szczepionkę na półpasiec podaje się domięśniowo w dwóch dawkach. Możesz zaszczepić się w placówce medycznej, punkcie szczepień lub aptece. Szczepienie chroni przed zachorowaniem do 10 lat.