Przewodnienie – czym może grozić nadmierne spożywanie wody?

W upalne dni utrata wody przez parowanie nasila się, co zwykle kompensujemy zwiększonym przyjmowaniem płynów na skutek odczuwanego pragnienia, by nie doprowadzić do odwodnienia. U osób z zachowaną prawidłową wydolnością nerek zwykle równowaga między przyjmowaniem a wydalaniem płynów jest zachowana i nie dochodzi do przewodnienia. Zdrowe osoby są w stanie wydalić przez nerki do 10 litrów moczu dziennie. Przyjęcie większej ilości wody, szczególnie w krótkim czasie, nawet u zdrowych osób może prowadzić do powikłań.  

Jakie są inne typy przewodnienia? 

Dużo rzadziej do przewodnienia może dojść także na skutek nadmiernej podaży hipertonicznych płynów, najczęściej w  postaci roztworów sodu – znane są przypadki przewodnienia hipertonicznego u rozbitków pijących morską wodę, która zawiera wysokie stężenie sodu. Taka forma nadmiaru wody w ustroju może być też działaniem niepożądanym procedur terapeutycznych, np. przez podawanie wodorowęglanu sodu przy reanimacji bądź karmieniu przez zgłębnik. 

U chorych obciążonych niewydolnością serca, marskością wątroby czy niewydolnością nerek, na podłożu tych chorób może dojść do stanu przewodnienia izotonicznego. Z powodu zatrzymywania w organizmie sodu i wody najczęściej pojawiają się obrzęki. 

Zatrucie wodne – u kogo może się rozwinąć? 

Do sytuacji przewodnienia może dojść np. u maratończyków, którzy po intensywnym wysiłku fizycznym, podczas którego wydalili dużo sodu i wody z potem, łapczywie gaszą pragnienie zbyt dużą ilością płynów bezelektrolitowych (wodą), bądź u osób z zaburzeniami psychicznymi wskutek pierwotnej polidypsji (patologiczne, nadmierne uczucie pragnienia). Warto nadmienić, że polidypsja może być jednym z objawów niezdiagnozowanej cukrzycy typu 1, częściej występującej u dzieci. Do przewodnienia związanego z nadmierną podażą wody może dojść także u niemowląt karmionych nadmiernie rozcieńczoną mieszanką mleczną.

Choroby, w przebiegu których może dojść do przewodnienia hipotonicznego, to: 

• przewlekła choroba nerek, 
• ostre uszkodzenie nerek, 
• zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH), 
• ostre lub przewlekłe uszkodzenie wątroby, 
• choroby psychiczne z towarzyszącą polidypsją. 

Jakie są objawy przewodnienia organizmu? 

W przebiegu przewodnienia hipotonicznego dochodzi do spadku stężenia jonów sodu we krwi, czyli hiponatremii. Nadmiar wody prowadzi do rozcieńczenia krwi i powoduje wypływ płynu z przestrzeni międzykomórkowej do wnętrza komórek. Prowadzi to do obrzęków obwodowych i przesięków do jam ciała. Tkanką szczególnie wrażliwą na obecność nadmiaru płynu jest tkanka mózgowa, a najbardziej niebezpiecznym powikłaniem przewodnienia hipotonicznego jest obrzęk mózgu.  

Do objawów związanych z przewodnieniem należą także: 

• wzrost ciśnienia tętniczego, 
• wzrost akcji serca, 
• nagły wzrost masy ciała (związany z nadmiarem płynu), 
• zaburzenia neurologiczne spowodowane zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym związanym z obrzękiem mózgu. 

W jaki sposób lekarz rozpoznaje i leczy zatrucie wodne? 

Rozpoznanie przewodnienia hipotonicznego stawia się na podstawie objawów przewodnienia (obrzęków, płynu w jamach ciała, obrzęku mózgu), stwierdzonej w badaniach laboratoryjnych hiponatremii oraz zmniejszonej osmolalności surowicy.  

W przypadku osób z prawidłową funkcją nerek wystarczającym leczeniem może okazać się restrykcja przyjmowania płynów. Przewodnienie związane z zaburzonym wydalaniem moczu wymaga leczenia lekami moczopędnymi (diuretykami), a w niektórych chorobach wymagane jest użycie antagonistów receptorów wazopresyny.  

Źródła: 

• Interna Szczeklika 2019, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. 
• Allison Hale, Mary Jo Hovey: Fluid, Electrolyte, and Acid-Base Imbalances: Content Review Plus Practice Questions, 2014.