Udar mózgu. Poznaj alarmujące symptomy

Niedokrwienny udar mózgu to nagłe zmniejszenie lub przerwanie przepływu krwi w naczyniu zaopatrującym pewien obszar mózgu. Prowadzi do jego niedokrwienia i uszkodzenia.

Niedokrwienny udar mózgu może powstać w mechanizmie:

• zakrzepowym – wówczas dochodzi do wytworzenia zakrzepu zamykającego światło naczynia krwionośnego, w miejscu, gdzie zmieniona jest jego ściana;
• zakrzepowo-zatorowym – tutaj tętnica zamykana jest przez materiał zatorowy, który dopływa do niej z innej części układu krwionośnego; może być to zakrzep, który oderwał się od miejsca uformowania lub skrzeplina powstała w sercu.
• hemodynamicznym – w tym przypadku niedokrwienie wynika z drastycznego spadku ciśnienia tętniczego i ograniczenia przepływu krwi w naczyniu zaopatrującym tkankę mózgu.

Najczęstszym podłożem powstawania zmian zakrzepowych są ogniska miażdżycy w tętnicach, konkretnie tzw. pęknięte blaszki miażdżycowe.

Niedokrwienny udar mózgu – czynniki ryzyka

Czynnikami ryzyka wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu są:

• wiek – częstość występowania tego rodzaju udaru wzrasta wraz z wiekiem;
• płeć – do 65. roku życia na udary niedokrwienne częściej zapadają mężczyźni, a po przekroczeniu tej granicy – kobiety; ma to związek z menopauzą oraz utratą ochronnego działania estrogenów;
• czynniki genetyczne;
• nadciśnienie tętnicze, które nasila rozwój miażdżycy i sprzyja powstawaniu patologii w drobnych naczyniach;
• migotanie przedsionków – podczas migotania zaburzona jest funkcja przedsionków serca; następuje zastój krwi, która ma tendencję do krzepnięcia;
• terapia hormonalna – antykoncepcja hormonalna czy hormonalna terapia zastępcza, szczególnie w formie preparatów zawierających wysokie dawki estradiolu, zwiększają tendencję do zakrzepów;
• cukrzyca, która sprzyja rozwojowi miażdżycy i zwiększa ryzyko zakrzepicy;
• hipercholesterolemia, która jest kluczowym czynnikiem ryzyka miażdżycy;
• palenie tytoniu – nasila rozwój miażdżycy, szczególnie w tętnicach szyjnych i zwiększa ryzyko zakrzepicy;
• brak aktywności fizycznej – sprzyja powstawaniu nadciśnienia tętniczego, otyłości, cukrzycy, przez co pośrednio zwiększa ryzyko udaru mózgu;
• otyłość.

Niedokrwienny udar mózgu – objawy

Udar niedokrwienny mózgu w mechanizmie zakrzepowym występuje najczęściej w nocy lub nad ranem. Jego objawy pojawiają się nagle i często narastają w czasie. Udar na tle zatorowym występuje bez zależności od pory dnia. Jego objawy mogą się cofać. Objawy udaru mózgu zależą od obszaru, który został uszkodzony.

W przypadku zaobserwowania któregokolwiek z wymienionych objawów, natychmiast wezwij pomoc. To właśnie szybka reakcja i czas podjęcia leczenia umożliwia ograniczenie uszkodzeń tkanki mózgowej.  

Krwotok śródmózgowy

Krwotok śródmózgowy to krwotok do tkanki mózgowej. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest tu nadciśnienie tętnicze. Przyczynia się ono do powstawania mikrotętniaków w drobnych naczyniach mózgowych. Ich ściana jest bardziej podatna na przerwanie pod wpływem podwyższonego ciśnienia krwi.

Inne czynniki ryzyka to:

• starszy wiek;
• palenie tytoniu;
• nadużywanie alkoholu;
• zaburzenia krzepnięcia (w tym przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych);
• przyjmowanie narkotyków (amfetaminy i kokainy);
• obecność tętniaków i malformacji naczyniowych u osób młodszych;
• obecność angiopatii amyloidowej u osób starszych.

Objawy krwotoku śródmózgowego pojawiają się nagle, zwykle podczas aktywności fizycznej. Często narastają w czasie. Objawy uszkodzeń neurologicznych są bardzo podobne do tych, które występują w udarze niedokrwiennym. W obserwacji klinicznej na krwotok wskazują; nagły, silny ból głowy połączony z wymiotami, szybko narastające zaburzenia świadomości, zaburzenia oddychania, wystąpienie napadów padaczkowych. O ostatecznej diagnozie decydują badania obrazowe mózgu.

Udar – diagnostyka i leczenie

U pacjenta z objawami wskazującymi na udar mózgu wykonuje się badanie obrazowe głowy. Tomografia komputerowa (TK) pozwala od razu zróżnicować, czy jest to krwotok śródmózgowy, czy udar niedokrwienny, co warunkuje dalsze postępowanie. W przypadku krwotoku widoczna jest krew wynaczyniona do tkanki mózgowej. W przypadku udaru niedokrwiennego obszar uszkodzenia może być początkowo niewidoczny w TK. Wówczas można wykonać rezonans magnetyczny, którego specjalistyczne techniki pozwalają na uwidocznienie obszaru niedokrwienia już w kilka minut od jego powstania.

W udarze niedokrwiennym, w ciągu 4,5 godziny od wystąpienia niedokrwienia, jeżeli nie występują przeciwwskazania do ich stosowania, podaje się tzw. leki trombolityczne. Leki te powodują rozpuszczanie materiału zamykającego światło naczynia. W szczególnych przypadkach można zastosować trombektomię, czyli zabieg wewnątrznaczyniowy, który udrażnia zamkniętą tętnicę. W krwotoku śródmózgowym można stosować leczenie zachowawcze lub w razie konieczności zabiegowe. W obu przypadkach kontroluje się i reguluje czynności życiowe organizmu chorego. W późniejszym okresie, po stabilizacji stanu chorego, dokonuje się diagnostyki przyczyn udaru i wdraża stosowne leczenie, którego celem jest zminimalizowanie ryzyka ponownego zachorowania.  

Udar – profilaktyka

Profilaktyka udaru mózgu dzieli się na profilaktykę pierwotną, którą stosuje się po to, by nie dopuścić do jego wystąpienia oraz na profilaktykę wtórną, stosowaną po przebytym udarze.

Profilaktyka pierwotna to przede wszystkim zminimalizowanie czynników ryzyka:

• normalizacja nadciśnienia tętniczego,
• wyrównanie zaburzeń lipidowych,
• leczenie cukrzycy,
• rzucenie palenia tytoniu,
• regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny.

Przy chorobach serca, które predysponują do powstawania skrzeplin, stosuje się leki przeciwkrzepliwe. W zwężeniu tętnicy szyjnej wewnętrznej, jeżeli wstępują ku temu wskazania, pacjenta można zakwalifikować do leczenia zabiegowego. Ponadto, w ramach profilaktyki wtórnej lekarz zaleca dodatkowo stosowne leczenie farmakologiczne lub zabiegowe, zależne od przyczyn przebytego udaru.

Profilaktyka, odpowiedni styl życia, rezygnacja z używek oraz regularna aktywność fizyczna mogą pomóc w minimalizacji ryzyka udaru mózgu.