Zapalenie pochwy – przyczyny, objawy, leczenie

Co stanowi naturalną barierę ochronną pochwy?

W nabłonku pochwy nie ma gruczołów. Niewielka ilość wydzieliny zwilżającej  fizjologicznie ściany pochwy składa się:

• ze złuszczonych nabłonków, 
• z przesięku z naczyń krwionośnych ścian pochwy, 
• z wydzieliny szyjki macicy,
• z gruczołów przedsionkowych. 

W warunkach prawidłowych, dzięki pałeczkom Doderleina, środowisko pochwy ma kwaśny charakter, co stanowi naturalną ochronę przed działaniem szkodliwych czynników. Występowanie kwaśnego odczynu uzależnione jest od odpowiedniego stężenia żeńskich hormonów płciowych zwanych estrogenami. 

Utrzymanie odpowiedniej czystości pochwy wspomagają dodatkowo dwa czynniki mechaniczne:

• zamknięty srom u kobiet, które nie przechodziły porodu,
• prawidłowa higiena osobista. 

Zapalenie pochwy – objawy

Proces zapalny pochwy może objawiać się: 

• upławami, 
• świądem, 
• pieczeniem, 
• obrzękiem,
• niekiedy bólem. 

Upławy mogą być być bardzo różne:

• śluzowe, 
• ropne, 
• o zabarwieniu różowym, 
• o zabarwieniu żółtym, 
• o zabarwieniu brunatnym,
• krwiste.

Świąd, palenie lub pieczenie są zwykle następstwem przejścia zapalenia pochwy na jej przedsionek, srom lub skórę krocza. Ból i obrzęk towarzyszą zwykle ostrej fazie choroby. Mogą być bardzo dokuczliwe, uniemożliwiając współżycie płciowe. Mogą pojawić się również objawy ze strony narządów sąsiednich, głównie pęcherza moczowego, wywołując stan zapalny dróg moczowych.

Upławy są najbardziej widocznym i charakterystycznym objawem zapalenia pochwy. 

Należy jednak pamiętać, że dolegliwość ta może być objawem również innych chorób w obrębie odcinków narządu rodnego. Upławy towarzyszą także chorobom:

• jajowodów,
• trzonu macicy,
• szyjki macicy,

Upławy mogą być również objawem ogólnego osłabienia organizmu.

Zapalenie pochwy – przyczyny

Przyczynami zapalenia pochwy mogą być:

W wieku dziewczęcym:

• przeniesienie na narządy płciowe bakterii żyjących w okolicy odbytu,
• wprowadzenie ciał obcych do pochwy, np. ołówki, guziki,
• grzybica i rzęsistkowica,
• może być to objaw towarzyszący innym chorobom, np. anginie, zapaleniu płuc.

U kobiet w okresie pełnej dojrzałości płciowej:

• stosunki płciowe,
• nieprzestrzeganie higieny osobistej,
• rzęsistek, grzybica, rzeżączka,
• przeniesienie zakażenia na narządy płciowe zewnętrzne z innych ognisk chorobowych,
• może być to objaw towarzyszący innym chorobom z obniżoną odpornością organizmu, np. anginie,
• poporodowe uszkodzenia pochwy i krocza.

U kobiet w okresie pokwitania i starości:

• zmiany zanikowe błony śluzowej pochwy,
• niedobory hormonalne,
• zaniedbania w higienie osobistej,
• cukrzyca.

U wieloródek, czyli u kobiet, które przechodziły poród więcej niż jeden raz, następstwem poporodowego rozciągnięcia mięśni pochwy i krocza jest tzw. ziejący srom, który stanowi czynnik mogący wywołać stany zapalne pochwy. 

Zapalenie pochwy – profilaktyka

Największe znaczenie ma przestrzeganie zasad higieny osobistej, w szczególności zewnętrznych narządów płciowych. 

Rodzice małych dziewczynek powinni uświadomić dziecku potrzebę codziennych kąpieli, noszenia czystej bielizny i zwracania się do rodziców z prośbą o pomoc w razie pojawienia się świądu i wydzieliny z pochwy. Należy również obserwować, czy dziecko nie drapie krocza w ciągu dnia lub w trakcie snu, co sugeruje pojawienie się podejrzanych zmian chorobowych narządu płciowego. Należy pamiętać, że do mycia sromu nie należy używać mydła, które działa drażniąco, a jedynie ciepłej wody. Wskazane jest przemywanie sromu 3% roztworem kwasu borowego. 

W okresie miesiączki należy przemywać okolice intymne czystą wodą przynajmniej dwa razy dziennie. Podczas krwawienia miesiączkowego przerywa się leczenie tabletkami dopochwowymi, nie wolno także przeprowadzać zabiegów związanych z irygacją pochwy (płukaniem pochwy).

U kobiet utrzymujących stosunki płciowe duże znaczenie ma przestrzeganie zasad higieny współżycia płciowego. Jednakże to często nie wystarcza do przywrócenia prawidłowego stanu biologicznego w pochwie. Konieczne jest miejscowe lub ogólne podawanie preparatów, które odbywa się pod ścisłą kontrolą lekarza.

Leczenie zapalenia pochwy

Przed podjęciem leczenia należy dokładnie określić przyczynę procesu chorobowego w celu ustalenia najskuteczniejszych sposobów leczenia zapalenia pochwy i późniejszego zapobiegania nawrotom choroby. O całym procesie decyduje lekarz.

Leczenie zależne jest od tego, co wywołało zapalenie pochwy, dlatego przed ustaleniem przez lekarza sposobu leczenia ważne jest pobranie wymazu z pochwy. Bakteryjne zapalenie pochwy oraz drożdżakowe zapalenie pochwy i sromu są często spotykane przez ginekologów położników. Leczenie obu dolegliwości jest trudne ze względu na podobne objawy i tendencję do nawracania. W zależności od wyniku badania podaje się antybiotyki lub leki przeciwgrzybicze, niekiedy zarówno doustnie, jak i dopochwowo. W niektórych przypadkach leczeniu poddany powinien zostać również partner. Dodatkowo zaleca się stosowanie leków zawierających bakterie kwasu mlekowego.  

Podstawą leczenia bakteryjnego zapalenia pochwy jest metronidazol podawany doustnie lub miejscowo. Stosowanie tej substancji wiąże się jednak z możliwością wystąpienia żołądkowo-jelitowych działań niepożądanych. Jeżeli wystąpią u nas takie objawy, lekarz może zdecydować o podaniu innej substancji – tynidazolu.  Możliwe jest również stosowanie klindamycyny, jest ona jednak mniej skuteczna niż metronidazol. 

Na rynku dostępne są różne preparaty do stosowania doustnego i miejscowe, które sprawdzą się w leczeniu niepowikłanych zakażeń drożdżakami. Można je zastosować, jeżeli:

• zakażenia nie występują często, 
• objawy są łagodne lub umiarkowane, 
• prawdopodobną przyczyną infekcji jest C. albicans,
• pacjentka nie jest w ciąży. 

Niepowikłane zakażenie drożdżakami można leczyć doustnie lub miejscowo, np. przy pomocy ketokonazolu i itrakonazolu.

Pamiętajmy, iż natychmiastowa diagnostyka i podjęcie leczenie są niezwykle istotne w przypadku chorób narządów płciowych. Szybkie zdiagnozowanie zapalenia pochwy prowadzi do ustąpienia nieprzyjemnych objawów. Zwlekanie z wizytą u lekarza lub w aptece może prowadzić do zaostrzenia objawów i przeniesienia zakażenia na narządy sąsiadujące.