Złamania kości – jakie są ich rodzaje?

Szkielet człowieka składa z 206 kości, których zadaniem jest współtworzenie układu ruchu oraz ochrona narządów wewnętrznych. Pomimo dużej gęstości i twardości tkanki kostnej często dochodzi do jej złamań w wyniku dużego ciśnienia, które jest na nią wywierane. W zależności od przebiegu linii pęknięcia lub pęknięć wyróżniamy złamania: 

• poprzeczne,  
• podłużne,  
• skośne,  
• spiralne,  
• złożone.  

Głównymi przyczynami złamań kości są wypadki samochodowe oraz upadki. Najczęstsze lokalizacje to kości kończyn dolnych, a u dzieci i osób do 30 r.ż. także kości kończyn górnych.

Złamania – czynniki ryzyka 

Głównymi czynnikami ryzyka złamań są niedobór witaminy D oraz niska gęstość mineralna kości. Zwiększonemu ryzyku złamania sprzyjają również: 

• przyjmowanie steroidów,  
• nadużywanie alkoholu,  
• palenie papierosów,  
• cukrzyca,  
• osteoporoza,  
• przebyty udar lub zawał serca,  
• zakażenie wirusem HIV,  
• choroba Parkinsona. 

Mechanizmy złamań kości 

Najczęstszym mechanizmem złamań kości jest mechanizm urazowy związany z przyłożeniem dużej zewnętrznej siły lub ciśnienia, w wyniku którego kość traci swoją ciągłość. Wyjątek stanowią tutaj złamania niskoenergetyczne, występujące w przebiegu osteoporozy, gdzie wystarczy niewielka siła, by doszło do złamania kości. Szczególnym rodzajem złamań są złamania zmęczeniowe, które nie pojawiają się w następstwie urazu. Ich powstanie odbywa się stopniowo w wyniku powtarzalnych mikrourazów. Ten typ złamań obserwowany jest najczęściej u sportowców i osób prowadzących aktywny tryb życia.  

Rodzaje złamań 

Przy określaniu typologii złamań kości można posługiwać się różnymi terminami, w zależności od czynnika kategoryzującego. Podstawowy podział obejmuje: 

• złamania zamknięte, w których podczas złamania kości nie dochodzi do przerwania powłok skórnych, a jedynie kości; w miejscu złamania widoczny jest obrzęk i zaczerwienienie, 
• złamania otwarte, podczas których występuje przerwanie ciągłości skóry oraz może dochodzić do wysunięcia się kości na zewnątrz. Złamania otwarte zawsze wymagają leczenia operacyjnego.  

Drugi powszechnie stosowany podział złamań dotyczy przebiegu i kształtu złamania. Wyróżniamy tutaj: 

• złamania niekompletne, podczas których nie dochodzi do przerwania ciągłości kości na całej jej długości; najczęściej spotykanymi wśród nich są:  
  • złamania włoskowate będące jedynie pęknięciem lub przerwaniem ciągłości fragmentu kości – często spotykane u biegaczy, 
  • złamania zielonej gałązki, podczas których jedna strona kości ulega złamaniu, a druga zgięciu; taki obraz złamania popularny jest wśród dzieci, których kości są dużo bardziej elastyczne niż u osób dorosłych, 
• złamania kompletne, w których dochodzi do pełnego przerwania ciągłości kości. Złamanie kompletne może być: 
  • pojedyncze – gdy dzieli kość na dwie części, 
  • rozdrobnione – gdy dzieli kość na 3 lub więcej kawałków.  

Podczas złamań może dochodzić do przemieszczenia – czyli przesunięcia odłamków kostnych poza standardowe ułożenie albo fragmenty kości mogą pozostać w swoim normalnym ustawieniu (złamanie bez przemieszczenia).  

Diagnostyka złamań kości 

Najczęstszymi badaniami obrazowymi stosowanymi do wykrywania różnych nieprawidłowości są: 

• RTG,  
• tomografia komputerowa (CT), 
• rezonans magnetyczny (MRI), 
• USG. 

Najczęściej wybieraną metodą jest rentgen, dzięki któremu można szybko określić kształt i lokalizację złamania. 

Leczenie złamań kości 

Każde złamanie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. W zależności od złożoności złamania pierwszym krokiem w leczeniu jest przywrócenie prawidłowego ustawienia kości, czyli jego nastawienie, które może odbywać w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym na stole operacyjnym. Niektóre złamania wymagają dodatkowej stabilizacji w postaci płytek lub śrub mocowanych do kości.  

Następnym krokiem jest zabezpieczenie złamania zazwyczaj przez opatrunek gipsowy zakładany na 4-8 tygodni do momentu uzyskania pełnego zrostu kostnego. Coraz większą popularnością w tym obszarze cieszą się tzw. gipsy lekkie wykonane z syntetycznych włókien przepuszczających powietrze, które są kilkukrotnie lżejsze od tradycyjnych opatrunków. W przypadku niektórych złamań, np. kości śródstopia, podudzia, obojczyka lub złamań, których nie da zagipsować, jak np. złamania kręgosłupa, standardowa procedura obejmuje przede wszystkim zaopatrzenie ortopedyczne. Przewagą ortez nad gipsem jest możliwość regulacji stopnia ucisku oraz tymczasowego zdjęcia. 

Złamania – skutki uboczne i niebezpieczeństwa 

Do wczesnych powikłań złamań kości należą uszkodzenia okolicznych naczyń krwionośnych, narządów wewnętrznych, nerwów i skóry, a także infekcje skóry. W dalszej kolejności może pojawić się ograniczenie ruchomości okolicznych stawów lub problemy ze zrostem kostnym, które mogą prowadzić do wytworzenia się stawów rzekomych.  

Blisko 10% wszystkich złamań nie goi się prawidłowo.  

Szczególne niebezpieczeństwo stwarzają złamania szyjki kości udowej i miednicy powszechne wśród osób starszych. Tego typu urazy mogą doprowadzić do całkowitego unieruchomienia, a w dalszej konsekwencji do śmierci.